Yerel halk, yaşadığı çevrede olup bitenleri öğrenme ihtiyacı hissetmektedir. Bu ihtiyacı karşılama noktasında önemli bir yere sahip olan yerel televizyonlar, yayınlarında çeşitli haber türlerine yer vermektedir. Böylece yerel halk kendi ilçesi ve mahallesiyle ilgili gelişmeleri yerel televizyon aracılığıyla takip edebilmektedir. Yerel halkın ulusal televizyonlarda ilgisini çekmeyen birçok haber yer alabilmektedir. Ancak yerel televizyonlarda durum biraz farklıdır. Örneğin yerel televizyonların haberlerinde yer alan bir trafik kazası can kaybı olmamasına rağmen bölgede yaşayan insanlar tarafından önemsenmektedir.
Haber konuları ve türleri şu başlıklarda ele alınmaktadır:
2.7.1. Politika Haberleri
Politikanın toplumu ve dünyayı değiştirme gücü bulunmaktadır. Dolayısıyla politika insanların ilgisini çekmektedir. Siyasal iktidarlar, iktidarın aldığı kararlar, seçimler, siyasal alanda örgütlenme sorunları, devlet mekanizması, insanların ilgisini çekmektedir. Ayrıca uluslar arası kuruluşların Türkiye’ye tavırları, bu tavrın ardındaki gerçekler, bölgesel gelişmeler de okuyucunun politik ilgi kapsamı içindedir (Utma, 2010: 74). Dolayısıyla yerel medya toplumu yakından ilgilendiren politikayla ilgili bilgilere haberlerinde sıkça yer vermektedir.
Öztürk, politikanın ana konusunun iktidar olduğuna dikkat çekmektedir. Çatışmanın hedefi ise, iktidarın ele geçirilmesidir. Politikanın sadece insanlar arasında bir çatışmadan ve iktidar kavgasından ibaret olmadığını düşünen karşıt temel görüş ise
politikanın amacını, her şeyden önce toplumda bütünlüğü sağlamak, özel çıkarlara karşı koyarak genel yararı ve insanların ortak iyiliğini gerçekleştirmektir diye açıklamıştır (2013: 68).
Çoğulcu demokrasilerin en önemli koşulu, siyasal görüşlerin, dolayısıyla siyasal partilerin varlığıdır. Yerel düzeyde, çeşitli siyasal görüşleri yansıtan gazeteler de bu açıdan demokrasinin yerleşmesine katkıda bulunmaktadır (Girgin, 2009: 244). Yerel televizyonlar ana haber bültenlerinde tarafsız bir yaklaşımla farklı siyasal görüşlere yer vererek demokrasiye katkı sağlamaktadır.
” Televizyonun siyasetçiler üzerinde büyük bir etki gücü vardır. Televizyon, liderlerin tiplerini, bilgi düzeylerini, icraatlarını, eğitimlerini, karakterlerinin, özel hayatlarını vb. tüm yönleriyle kamuoyunu aktardıkları için siyasette vazgeçilmez güç olma özelliğini korumaktadır” (Alav, 2001: 114).
2.7.2. Ekonomi Haberleri
“Medya içeriklerine tüketici açısından yaklaşıldığında, belki de en başarılı olduğu söylenebilecek yayın grubu, ekonomi ve finans yayıncılığıdır. Çünkü bu alanın takipçileri, piyasada bundan sonra oluşabilecek muhtemel gelişmelerin neler olabileceğini, hangi stratejilerin, hangi sonuçları doğuracağını merak eder. Borsada yükselecek hisseler, enflasyon ve kur tahminleri, değerlenecek araziler, emlak fiyatları, yeni iş girişmeleri, gözde meslekler, yeni fırsatlar, adres ve telefon numaraları, başvuru koşulları gibi pek çok konu girişimcilerin dikkatini çeker. Finans yayınlarının içeriklerinde de daha çok “dün olanlar” değil, “yarın olacaklara dair beklentiler” ön plana çıkar. Böylece girişimci ve yatırımcılar, izledikleri yayınlardan büyük ölçüde doğrudan kazanca dönüşebilecek yatırım kararları için “tatmin ve doyum” elde eder. Bu durum, elbette ki dün yaşanmış ilginç bir trafik kazası haberinin sağlayacağı doyumdan oldukça farklı bir yapıdadır” (Yüksel, 2010: 169-170).
Okuyucu, hayatın her alanına ilişkin bilgi edinmek istemektedir. Çünkü okuyucu, düne göre daha iyi şartlarda yaşayıp yaşayamayacağını, kamusal ve özel kaynakların nasıl değerlendirildiğini, yeni iş alanlarının açılıp açılmayacağını, üretimde artışın gerçekleşip gerçekleşemeyeceğini merak etmektedir (Utma, 2010: 74). Okuyucu, yaşam standartlarındaki değişmeleri yakından takip etmek istemektedir.
“Modern dünyada, insanın olduğu her yerde para, paranın olduğu her yerde de ekonomi haberi vardır. Pazardaki yumurtadan, onu yumurtlayan tavuğun yediği yemin
fiyatına; dünyanın 1 numaralı ekonomisi ABD’nin ekonomik büyümesinin yavaşlamasından, bu yavaşlama nedeniyle ihracatı hız kesen Çin’e; Nijerya’daki asillerin petrol üretimini engellemesinden, bu nedenle Türkiye’de benzine zam yapılmasına kadar her şey ekonomi haberidir” (Çapa, 2013: 43).
2.7.3. Sivil Toplum Haberleri
Ulusal olduğu kadar bölgesel ya da kırsal alanlarda örgütlenmiş pek çok STK bulunmaktadır. Bunlar genelde dernek, oda sendika, kooperatif şeklinde örgütlenmektedirler. Türkiye’de yerel düzeyde STK’lar genellikle genel merkezin taşra teşkilatı durumunda olup, ayrıca bağımsız olarak kurulan STK’lar da mevcuttur (Aydın, 2011: 13). Sivil toplum kuruluşları bulundukları bölgede problemlerin gündeme getirilmesi ve sosyal yardımlaşmanın sağlanması gibi birçok konularda etkin rol oynamaktadır. Yerel medya, bölgede yer alan sivil toplum kuruluşlarının bu tür çeşitli etkinliklerine haberlerinde yer vererek halkı bilgilendirmektedir.
Demokrasinin merkezinde sivil toplum kuruluşları yer almaktadır. İnsanlar yönetime katılım, görüşlerini bildirme amaçlarına ulaşmak için, dernekler, sendikalar, vakıflar gibi sivil toplum kuruluşlarının çatısı altında buluşmaktadırlar. Türkiye’de özellikle son yıllarda sendikaların etkinlikleri artarken, siyasi partilerin sivil toplumdaki uzantısı derneklerin sayısı da her geçen gün artmaktadır. Yerel anlamda da yaşanılan şehrin sorunlarının çözümü noktasında çalışan örgütlerden çok belli kesimlerin haklarını savunmak ve birliktelik sağlama amacını gerçekleştirmek için çalışan dernekler revaçtadır. Ayrıca oyun salonlarının işletilmesinde kolaylık sağlayan hemşehri dernekleri de etkin olmadıkları için “Tabela Dernekleri” olarak adlandırılmaktadır. Yerel kanalların haber bültenlerinde özellikle sendikaların etkinlikleri önemli oranda yer tutmaktadır (Akyüz, 2010: 85).
2.7.4. Magazin Haberleri
Televizyon haberlerinde toplumsal, politik mevzular ne kadar sıradanlaştırılıp normalleştiriliyorsa, özel alana ilişkin mevzular bir o kadar ‘sıradışı’ kılınarak, öğrenilmesi gündelik hayata hiçbir katkı sağlamayan bir bilgi formatı şeklinde karşımıza gelmektedir (Arar, 2006: 70). Her şehrin tanınmış siyasetçileri, sanatçıları ve oyuncuları vardır. Bölge halkı şehirlerinde bulunan ünlülerin icraatları, etkinlikleri ve özel hayatlarıyla ilgili haberler görmek istemektedirler.
Magazin haberlerinin amacını eğlendirirken bilgi vermek şeklinde özetlemek mümkündür. Haber olabilecek her konu, magazin haberi yapılabilmektedir. Başarılı olur olmaz bu hiç üzerinde durulmaz. Bu yönden, magazin haberlerinde insanoğlunun hoşuna giden, onları düşünceye yöneltmeyen, haberlerin yanında, çoğu kez kurmacaya dönük haberler yer alır. İnsanları eğlendirmek, modern yaşamın monoton, sıkıcı dünyasından uzaklaştırmak, insanın duyularına yönelmek magazin haberlerini en temel haber stratejileri arasında yer alır (Tokgöz, 2013: 422).
Bugün “magazine” kavramı önemli ölçüde dönüştürülerek, neredeyse sadece “ünlülerin” özel yaşamlarıyla ilgili dedikoduları, ilişkileri, yaşam enstantanelerini kapsayan haberler olarak anlaşılmaktadır. Böylelikle genel olarak “hoş zaman geçirtmek” içerikli diğer haberler, “magazine” etiketinin dışına taşmaktadır. Oysa, magazine haberleri kavramının ödünç alındığı “Batı” ülkelerinde, Türkiye’de magazine haberleri olarak nitelenenler, magazine haberciliğinin sadece özel ve belirli bir kısmını, genellikle “paparazzi” diye isimlendirilen kesimini oluşturmaktadır (Kaya, 2009: 346). Yerel televizyonların magazin içerikli haberlerinde ulusal televizyonlardan farklı olarak ünlülerin özel hayatlarına ilişkin daha dikkatli davranıldığı gözlemlenmektedir.
2.7.5. Eğitim-Araştırma Haberleri
Bir ülke için eğitim pek çok şeyden önce gelmektedir. Çünkü eğitim ülkenin geleceği açısından büyük bir öneme sahiptir. Dolayısıyla bir yörede yaşayan insanlar eğitimlerine ilişkin tüm gelişmeleri takip etmek ister.
Eğitim, bireyin ve toplumun refah ve mutluluğunun sağlanmasında önemli bir yere sahiptir. Son yıllarda ülkelerin kalkınmışlık düzeyleri ifade edilirken, kişi başına düşen milli gelir yanında, ülkelerin sahip olduğu insan gücü oranları da önemli bir gösterge olarak dikkate alınmaya başlanmıştır (Hoşgörür ve Gezgin, 2005: 1).
Üniversiteler, liseler, ilköğretim okullarında öğrenim gören insanlar, bir yöre halkının tamamını ilgilendirmektedir. Mevzuat değişiklikleri, ders konuları, yenilikler ve sınav haberleri ilgi toplamaktadır. Bunun yanında özellikle bürokrasi içinde yaşanan sorunlar, gizlenen yolsuzluk ve usulsüzlükler de haberciler tarafından araştırılmalıdır. Yerel kanallarda eğitim camiasındaki etkinlik ve açıklamalara sık rastlamak mümkün olurken, araştırmacı gazetecilikle ilgili haberler nadiren yer almaktadır (Akyüz, 2010: 85-86).
2.7.6. Adliye- Güvenlik Haberleri
Adliye-Güvenlik haberleri gazetecilik mesleğinin başlangıç alanıdır. Basit haberler ve karmaşık haberler içinde yer alan ölüm, hastalık, yangın, kaza, cinayet, mahkeme v.s. haberleri polis adliye haberciliğinin içerisinde yer almaktadır (Solmaz, 2011: 40).
“Polis-adliye haberleri herkes tarafından yakın ilgi gören bir haber türü olması nedeniyle, yayın kuruluşlarının gündemi en yoğun servisleridir. En dinamik, şaşırtan, ilgi çeken haberler, bu uzmanlık dalının imzasını taşımaktadır” (Güner, 2013: 73).
İnsanların hayatında güvenliğin büyük önemi bulunmaktadır. Başta savaş ve çatışmalar olmak üzere özellikle şehir hayatında artan suç olayları güvenlik ve adliye haberlerinin önemini daha da arttırmıştır. Ayrıca doğa olayları ve felaketler de güvenlik konusunda insanların bilgilendirilmesini gerekli kılmaktadır. Bu nedenle habercilerin en önemli kaynakları arasında hastaneler, emniyet birimleri, itfaiye, acil servis ve devletin suçlulara uyguladığı yaptırım kararlarının alındığı adliyeler yer almaktadır. Güvenlik haberlerinin kamuoyuna doğru şekilde ulaştırılması insanların önlem almasında faydalı olmaktadır (Akyüz, 2010: 86). Bölge halkı için yaşadığı yörenin güvenli olması önemlidir. Dolayısıyla halk yaşadığı şehrin güvenliğinin sağlanması yönünde ne tür çalışmaların yapıldığını ve hangi önlemlerin alındığını bilmek istemektedir. Yerel televizyonlar bu çalışmalara yakından tanıklık ederek elde ettiği bilgileri izleyicileriyle paylaşmaktadır.
2.7.7. Kültür-Sanat Haberleri
Yirminci yüzyıl teknolojinin gelişmesi ile birlikte kitle iletişim araçlarında çeşitliliğe neden olurken aynı zamanda, bireysel sınırlar ve ilgi alanları ile birlikte kitle iletişim araçlarının tüketicisi konumunda olan izleyicinin de taleplerini genişletmiş ve çeşitlendirmiştir. Kültür-sanat haberciliği, kültür- sanat çerçevesinde her türlü etkinliğin haber olarak izleyiciye sunulduğu uzmanlık alanı olarak karşımıza çıkmaktadır. Toplumların gelişmişlik düzeyi ile doğrudan bağlantılı olarak gelişen kültür-sanat haberciliği, aslında toplumun kültür ve sanata olan ilgisini de ortaya koymaktadır (Vural, 2013: 87). Yerel televizyonlar şehirde kültür–sanatla ilgili gelişmeleri bölge halkına ulaştırmaktadır.
Günümüzde kültür endüstrisi içinde okuyucular sanatsal etkinliklerin sadece tüketicisi değil, üreticisi olmak için de çaba harcamaktadırlar. Dolayısıyla insanlar ilgi
alanlarına göre konser, film, sergi, sinema ve tiyatro gibi etkinliklerle yakından ilgilenmektedirler (Utma, 2010: 74). Halk yaşadıkları bölgede gerçekleşen kültür- sanatla ilgili bilgilere yerel medyadan ulaşmaktadır
Dünya ve ülke çapında yaşanan kültür sanat olaylarının topluma bildirilmesi ve halkın haber edilmesi kültür-sanat haberlerini oluşturmaktadır (Solmaz, 2011: 39).
2.7.8. Spor Haberleri
Toplumsal birliği ve bütünlüğü sağlamada, toplumlar arası sınıf farkı gözetmeden toplumun dayanışmasını sağlayan spor, siyaset gibi hiçbir ideolojiye dayanman ve anlamına (spor) yüklediği değer ve eyleminden dolayı birey ve toplumun geniş kitleleri tarafından benimsenen ve desteklenen bir olgudur (Alav, 2001: 104).
Günümüzde spor olgusunun artması ve bunun doğrultusunda kişilerin medyaya olan izlenimi değişmiş olup, sporla olan beklentileri artmıştır. Sporseverlerin büyük bir bölümü aktif yada pasif olarak spora katılımı göz ardı edilemeyecek kadar fazladır. Spor medyasının kamuoyunun isteklerine cevap vermek için, üslendiği görevler her geçen gün artmakta ve farklılıklar göstermektedir (Şahin, 2010: 4).
Spor haberlerinde verilen transfer gelişmeleri, yönetici ve yetkililerin açıklamaları ve diğer gelişmeler haber izleyiciye ulaştıktan hemen sonra konuşulmaya tartışılmaya başlanmaktadır. Özellikle spor ile ilgili toplum kesimlerinin büyük bir kısmının ilgilendiği futbol haberleri kamuoyunun gündemini uzun süre meşgul edebilmektedir. Kitle iletişim araçlarının ve ağırlıklı olarak da televizyonun gündemi, ifade edildiği gibi hangi konuda düşünüleceği üzerinde belli ölçüde etkiliyse, gündemde yer alan, bazen de abartılan spor olaylarının önemli sayılmasına neden olabilmektedir (Demiray, 2007: 115). Bir şehrin futbol takımı yöre halkı tarafından yakından takip edilmektedir. Yerel televizyonlar şehrin futbol takımına ilişkin yayınlara oldukça geniş yer vermektedir.
Spor medyasının gündemini oyuncular, yorumcular, başkanlar, spor kulüpleri gibi sporun öğeleri belirler, bu gündem de medya ile kamuoyuna yansır (Solmaz, 2011: 44). Spor içerikli yayınlar yerel televizyonların hem ana haber bültenlerinde hem de programlarında yer almaktadır. Özellikle futbol, illerin tanıtılmasında büyük önem taşımaktadır.
2.7.9. Belediye ve Valilik Haberleri
Yerel yönetimler, sahip oldukları etkinlikleri sayesinde mahallindeki insanların yaşam kalitesinin yükselmesinde önemli bir işleve sahiptir. Çünkü yerel ihtiyaçları birinci elden karşılayan birimlerdir (Görmez, 2012: 7).
Türkiye’deki temel sosyal politikaların uygulayıcısı konumunda merkezi yönetim bulunmaktadır. Merkezi yönetimlere sosyal politika hizmeti sunma alanında yerel yönetimlerin özellikle de belediyelerin sosyal nitelikli politika hizmetleri üreterek destek oldukları görülmektedir (Sönmez, 2009: 32).
Yerel yöneticiler, icraat ve faaliyetlerini kitlesi bulunduğu kamuoyuna duyurması açısından yerel kitle iletişim araçlarına büyük önem vermektedirler. Aynı şekilde, yerel kitle iletişim araçları da haber kaynağı ve sosyal denetim açısından yerel yönetimleri önemsemektedir. Bu etkileşim sonucu ortaya çıkan olumlu veya olumsuz haberlerin topluma yansıması sonucu toplumun belirli bir kitlesini (kamuoyunu) etkilemektedir. Buna göre karşılıklı etkileşimden dolayı yerel kitle iletişim araçları yerel kamuoyu açısından vazgeçilmez bir öneme sahiptir (Alav, 2001: 120).
Yerel televizyonlar valilik ve belediyeye ait tüm haberlere bazen kendi imkanlarıyla ulaşamamaktadırlar. Bu durumda ise valilik ve belediyeye ait haberlerin görüntüsü ve bilgileri basın müşavirlikleri tarafından yerel televizyonlara gönderilmektedir. Yerel yönetimlerin rutin çalışmaları dahi hemen her gün yerel televizyonların ana haber bültenlerinde yer alabilmektedir.
2.7.10. Çevre ve Sağlık Haberleri
Bir şehir için en önemli konulardan biri de çevre ve sağlık haberleridir. Özellikle sağlığa ilişkin gelişmeler insanların daima ilgisini çekmektedir. Çünkü kişi sağlığını etkileyebilecek olumlu ya da olumsuz tüm gelişmeleri öğrenmek istemektedir.
Sağlık haberleri, toplumun ve insanların bir anlamda varlığını sağlıklı sürdürebilmesine yardımı olduğundan özenle üzerinde durulması gereken haberlerdir (Gür, 2009: 71). Ülkemizde devam eden kentleşme sürecinde, geleneksel sosyal yapı, önceleri sahip olduğu sağlık kültürünün yerine, aynı hızla medyadan alıp şekillendirdiği yeni bir sağlık kültürünü koymaktadır. Geleneksel aktarıcılardan ve geleneksel çevresel bilgilendirme ortamından mahrum kalan yeni toplumsal yapıda sağlık kültürünü belirleyen ana kaynak medya olmaktadır (Yeşilşerit, 2012: 82).
Yerel kanallar hastaların sorunları, hastanelerdeki eksikler ve usulsüzlükler, tedavi hataları, gıda ve hijyen denetimleri ile yeni açılan sağlık kuruluşları gibi konulara bültenlerinde yer vermektedir. Hastaneler, sağlık ocakları, sağlık müdürlükleri, zabıta ve üniversitelerin araştırma birimleri haber kaynaklarını oluşturmaktadır. Çevre haberleri de, ağaçlandırma çalışmaları, toprak ve hava kirliliği, çölleşme, ekolojik denge, yağışlar, belediyelerin çevre düzenlemeleri ve su kaynaklarıyla ilgili bilgileri kapsamaktadır (Akyüz, 2010: 87).
İnsan, sağlığını korumak ve geliştirebilmek için çeşitli bilgilere ihtiyaç duymaktadır. Dolayısıyla bu bilgiyi insana ve topluma kazandırmada sağlık haberleri etkili olmaktadır. Hem yazılı hem de görsel basındaki sağlık haberleri doğrultusunda sunulan enformasyon sayesinde birey ve toplum bilgilendirilmektedir (Kumbasar, 2006: 25). Yerel halk kendi şehrini kapsayan çevre ve sağlık haberlerine büyük önem vermektedir.
2.7.11. Kamu Haberleri
“Yürütme erkinin uygulamaları insanları birebir ilgilendirdiği için dikkat çekmektedir. Bakanlık ve genel müdürlüklerin il ve ilçe müdürlükleri tüccar ve esnafın da işlerini yürüttüğü kuruluşlardır. Yerel habercilik bağlamında bakanlıkların il müdürlükleri (Bayındırlık ve İskân, tarım, sanayi ve ticaret, çalışma ve sosyal güvenlik müdürlükleri vb) ile genel müdürlüklerin temsilcilikleri, (Telekom, İşkur, Kızılay, tapu ve kadastro il ve bölge müdürlükleri vb) haber kaynakları arasındadır”. (Akyüz, 2010: 88).
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
3. ELAZIĞ VE MALATYA İLLERİNDE YEREL TELEVİZYONLAR
Elazığ ve Malatya illerinde yayın hayatlarını sürdüren birçok gazete, dergi, radyo ve televizyon bulunmaktadır.
Elazığ’da yayın yapan 4 televizyon mevcuttur. Bunlar; “Kanal 23, Kanal E, Fırat TV ve Kanal Fırat”. Kanal 23, Kanal E ve Fırat TV kanallarının yayın türleri yereldir. Bu kanallar yapmış oldukları yayınlarla Elazığ merkez ve birkaç ilçeye ulaşmaktadır. Elazığ’da yayın yapan bir başka kanal ise Kanal Fırat’dır. Elazığ’ın ilk ve tek ulusal kanalı olan Kanal Fırat, 2009 tarihinde Elazığ’da yayın hayatına başlamıştır (www.elazig.gov.tr).
Malatya’da yayın yapan televizyonlar ise; “Ufuk TV, Güneş TV, TV Malatya, ER TV, Türkiyem TV ve Vuslat TV”. Ufuk TV, Güneş TV, TV Malatya ve ER TV’nin yayın şekli yereldir. Bu kanallar, yayınlarıyla Malatya ve ilçeleri, Elazığ’ın bir bölümüne ulaşmaktadır. Malatya’da yerel yayın yapan kanalların yanında ulusal kanallar da bulunmaktadır. Türkiyem ve Vuslat TV de Malatya’da uydu yayını yapan (www.malatya.gov.tr).
Çalışmada sadece yerel yayın yapan kanalların ana haber bültenleri incelenmiştir. Dolayısıyla bu çalışmada Elazığ’da yayın yapan Kanal 23 ve Kanal E televizyonlarının ana haber bültenleri incelenmiştir. Bu çalışmada Kanal Fırat ve Fırat TV’nin ana haber bültenleri incelenmemiştir. Kanal Fırat’a uydu yayını yapması nedeniyle yer verilmemiştir. Fırat TV’ye ise yayın türü yerel, mesleki ve bilimsel olduğundan yer verilmemiştir.
Yerel yayın yapan kanalların haberlerinin incelendiği bu araştırmada Malatya’nın Ufuk TV, Güneş TV, TV Malatya ve ER TV kanallarının haberleri üzerinde çalışılmıştır. Malatya’da yayın yapan Türkiyem TV ve Vuslat TV kanallarına uydu yayını yapmaları nedeniyle bu çalışmada yer verilmemiştir.