Vakkas DEMİR25*
I- GİRİŞ
Sosyal güvenlik mevzuatında her gün yeni bir değişiklik oluyor denilse, her halde yanlış beyanda bulunulmamış olur. Sosyal güvenlik alanında son zamanlarda yapılan en önemli değişiklilerden birisi de, tarımsal faaliyette bu-lunanların sattıkları tarımsal ürün bedellerinden kesinti yapılmak suretiyle tahsil edilmesine dair yeni bir tebliğin yürürlüğe girmesidir.
Tarımda kendi nam ve hesabına çalışan 4/1-b-4 sigortalıları için yıllardır geriye yönelik hizmet kazanma imkânı veren tarımda prim tevkifat uygu-lamasının yeni tebliğle nasıl bir hal aldığı ve uygulamanın nasıl olacağının açıklanması okurlara büyük yarar sağlayacaktır. Bu makale çalışmamızda, yeni tarım tevkifat tebliğiyle gelen değişiklikleri açıklamaya çalışacağız.
II- 1 MART 2013 TARİHLİ TEBLİĞDEN ÖNCE TARIMDA PRİM TEVKİFAT UYGULAMASININ MEVZUATI:
Prim tevkifatı uygulamasının ilk yasal dayanağı, mülga 2926 sayılı Ka-nunun 36 ncı maddesindeki “…Kurumun prim alacakları, Bakanlar Kurulu Kararı ile ürün bedellerinden tevkif suretiyle de tahsil edilebilir…” hükmü-dür. İlk olarak, 01.04.1994 tarihinden itibaren yürürlüğe konulan prim tev-kifatı uygulamasının ayrıntıları, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’nca hazırlanan ve 26.03.1994 tarihli Resmi Gazete’de yayınlanan “2926 sayılı Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu Uy-gulama Tebliği Seri No: 4” ile belirlenmiştir.
5510 sayılı kanunun “primlerin ödenmesi” başlıklı 88 inci maddesinde;
“…4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin 4 numaralı alt bendi kapsamında sigortalı olarak tescil edilmiş olanların prim borçları, sattıkları tarımsal ürün bedellerinden borç tutarını geçmemek şartıyla % 1 ilâ % 5 oranları arasında olmak üzere kesinti yapılmak suretiyle tahsil etmeye Ku-rum yetkilidir…” şeklinde yer alan hüküm gereği, 5510 sayılı kanunun yü-rürlük tarihi olan 1 Ekim 2008’den sonra da, tarımda kendi nam ve hesabına çalışanların sattıkları ürün bedellerinden SGK adına tevkifat (kaynaktan prim
25 * SGK Başmüfettişi
*
*
kesintisi) yapılmaya devam edilmektedir. Ayrıca, 5510 sayılı yasanın geçici 3 üncü maddesinde; “Bu kanuna göre çıkarılması gereken yönetmelikle ile diğer düzenlemeler yürürlüğe girinceye kadar, mevcut tüzük ve yönetmelikle ile diğer düzenlemelerini bu Kanuna aykırı olmayan hükümleri uygulanmaya devam edilir.” hükmü bulunduğundan, yeni tebliğin resmi gazetede yayım tarihi olan 01.03.2013 tarihini takip eden aybaşına kadar, 4 seri nolu tebliğ hükümleri uygulanmakta, 01.04.2013 tarihinden itibaren ise, yeni tebliğ hükümlerine göre işlem yapılmaya başlanacak olup 4 seri nolu tebliğ yürürlükten kalkacaktır.
III- YENİ TARIMDA PRİM TEVKİFATI TEBLİĞİNDE ÖNE ÇI-KAN HUSUSLARIN AÇIKLANMASI
Tarımsal Faaliyette Bulunanların Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine DairTebliğ, 1 Mart 2013 tarihli ve 28574 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Anılan tebliğin 15 nci maddesi gereği, tebliğdeki hükümler 1 Nisan 2013 tarihi itiba-riyle yürürlüğe girecektir. Yeni prim tevkifatı tebliğinde öne çıkan değişiklik ve yenilikler aşağıda başlıklar halinde açıklanmıştır.
a) Tevkifata İstinaden Tescil 1 Ekim 2008 Sonrası İçin Kaldırıldı 4 seri nolu uygulama tebliğine göre, kendilerinden prim tevkifatı yapı-lanların, tevkifat tarihini takip eden aybaşından itibaren 2926 sayılı yasa kapsamındaki sigortalılıkları başlatılmakta ve 2926 sayılı yasanın 10 uncu maddesinde yer alan tescilde esas alınacak kayıtlara sahip olduklarında sigor-talılıkları sonraki yıllara sari olarak devam ettirilmekteydi.
01.03.2013 tarihli tevkifat kesinti tebliğinin “01/10/2008 Tarihinden Önce Yapılan Prim Kesintisi Nedeniyle Tescil İşlemleri” başlıklı 11 inci maddesine göre, 1 Ekim 2008’den önce prim tevkifatı yapılan kişilerin 2926 sayılı yasa kapsamındaki sigortalılıkları prim tevkifatına göre, geriye dönük başlatıla-caktır. 1 Ekim 2008 sonrası yapılan tevkifatlarla ilgili tescil konusunda ise yeni tebliğde herhangi bir hüküm bulunmamakta olup, anılan tebliğin 9 uncu maddesinde 1 Ekim 2008’den sonra yapılan kesintilerin yalnızca kişinin prim borçlarının mahsubunda değerlendirileceği hüküm altına alınmıştır.
b)1 Ekim 2008 Sonrasında Yapılan Tevkifatlarda Tescil Şartları Değişti 5510 sayılı yasanın bütün hükümleriyle birlikte yürürlüğe girdiği 1 Ekim 2008’den sonra yapılan tevkifatlarda tescilin nasıl yapılacağı, SGK’nın 28.02.2013 tarihli ve 2013/11 numaralı genelgesinde açıklanmıştır. Bahse
konu genelgenin “2.1- Tevkifata istinaden sigortalılığın başlatılması ve bildi-rimi” başlıklı bölümünde; “1/10/2008 tarihinden itibaren tarımsal faaliyette bulunması nedeniyle Kanunun 4 üncümaddesinin birinci fıkrasının (b) ben-dinin (4) numaralı alt bendi kapsamında sigortalı sayıldıklarıhalde, sigor-talılıkları başlatılmayan ve sattıkları ürün bedellerinden tevkifat yapılanla-rınsigortalılıkları; ziraat odasına kayıtlarının yapıldığı tarihten itibaren bir yıl içinde tespitlerininyapılması halinde odaya kayıt tarihinden, bu süreyi geçirenlerin ise tespitlerinin yapıldığı tarihtenitibaren sigortalılıkları baş-latılacak olup, bunlar hakkında 22/5/2007 tarihli ve 26529 sayılı ResmiGa-zetede yayımlanan 7 Seri Numaralı Tebliğ hükümleri uygulanmayacaktır.”
hükümleri yer almaktadır.
Örnek olarak, Bay A’nın ziraat odası kaydı 01/11/2008 tarihinde başla-mış ve kendisinden 01/06/2009 tarihinde tarımsal tevkifat yapılbaşla-mıştır. Bay A, 13/5/2010 tarihinde tevkifata istinaden tescilinin yapılmasını talep etmiş-tir. Adıgeçenin ziraat odasına kayıt tarihinden itibaren bir yıllık bildirim sü-resinin geçmiş olmasınedeniyle, tespit tarihi olan 13/5/2010 tarihinden iti-baren tescili yapılacaktır.Ancak Bay A’nın, tevkifata istinaden tescil talebi 9/10/2009 tarihinde, yani bir yıllık süre içinde olsaydı, 1/11/2008 tarihindeni-tibaren tescili yapılacaktı.
Görüldüğü üzere, anılan genelgeyle 1 Ekim 2008 sonrasında yapılan tevkifatların tescile herhangi bir etkisi olmamaktadır. Ancak, bu konudaki SGK uygulamasının hatalı olduğunu düşünüyoruz.Çünkü, tevkifata isti-naden tescilin dayanağı 4 seri nolu uygulama tebliği 31.03.2013’e kadar yü-rürlükte olduğundan, 01.10.2008-31.03.2013 devresinde yapılan tevkifatlara göre geriye doğru kayıt ve tescil, 01.10.2008-31.03.2013’e kadar yapılması gerekmektedir.
c) Tevkifat Kesinti Oranı Değişti
01.04.2013’e kadar uygulamada olan 7 seri nolu tevkifat tebliğinin (C) bendine göre, tevkifat oranı yüzde 1 olarak belirlenmişti. 01.03.2013 tarihli yeni tebliğin 5 inci maddesine göre, kesinti oranı yüzde 2’ye yükseltilmiştir.
Ancak, aynı tebliğin geçici 1 inci maddesine göre, yüzde 2’lik kesinti oranı 01.01.2014’e kadar yüzde 1 olarak uygulanacak olup, 01.01.2014’ten sonra yüzde 2 olarak uygulanacaktır.
d) Kesinti Tutarlarını SGK’ya Verme Süreleri Değişti
Tevkifat kesmekle yükümlü bulunan kişi, kurum ve kuruluşlar eski tebli-ğe göre, satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden kestikleri tutarları tevkifatın
gerçekleştiği ayı takip eden ayın en geç 20 nci iş gününe kadar Kurum he-saplarına yatırmak zorundaydılar. 01.03.2013 tarihli yeni tebliğ ile, tevkifatçı kuruluşların yaptıkları kesintileri Kuruma intikal ettirme tarihleri, kesintinin yapıldığı ayı takip eden ayın son iş günü olarak belirlenmiştir.
e) Bir Yıldan Sonra SGK’ya Verilen Tevkifatlar Denetime Tabi Tutulacak 01.03.2013 tarihli tebliğin 7 nci maddesi 5 başlıklı bölümünde; “Kesinti Bildirim Listelerinin kesinti tarihini takip eden aybaşından itibaren bir yıllık süreden sonra Kuruma intikal ettirilmesi halinde, 13 üncü maddede belirtilen Kurumun denetim ve kontrolle görevlendirilmiş memurları tarafından yapı-lacak denetim ve kontrol sonucunda uygunluğu tespit edilen Kesinti Bildirim Listeleri işleme alınır.”hükümleri bulunmaktadır.
Tebliğdeki bu hükümden önce, kesintinin tarihi ne olursa olsun, kuruma ibraz edilmesi halinde tevkifata istinaden tescil işlemi yapılıyordu. Ancak, tebliğdeki bu hükümle birlikte, özellikle 1 Ekim 2008’den önceki tevkifat kesintilerini SGK’ya ibraz edip geriye doğru kayıt ve tescil isteyen kişilere, SGK’nın denetim elemanları konuyu inceleyip kesintinin sahihliğine karar verirlerse itibar edilecektir.
f) Tevkifat Muafiyet Belgesi Uygulaması Yeni Tebliğle de Devam Edecek 7 seri numaralı tevkifat tebliğinde var olan muafiyet belgesi uygulaması, 01.03.2013 tarihli tebliğle de devam edecek. Tevkifat muafiyet belgesi olan-lardan SGK adına prim tevkafatı yapılmayacak. 01.03.2013 tarihli tebliğin 10 uncu maddesine göre, 5510 sayılı yasa kapsamında gelir ve aylık (sürekli iş göremezlik geliri, ölüm geliri/aylığı alanlar hariç) alanlar, 5510 sayılı yasa kapsamında 4/1-b-4 sigortalılığından (eski adıyla tarım Bağ-Kur) başka kap-samda sigortalı olanlar, 5510 sayılı yasanın 6/ı bendi kapsamına (tarımsal ge-liri asgari ücretin altında olanlar) girenler, 65 yaşını dolduranlar, 4/1-b-4 prim borçlarını yapılandıranlar, SGK’dan muafiyet belgesi alabilecekler. Muafiyet belgesi olanlardan tevkifat kesintisi yapılamayacak.
IV- SONUÇ
Tarımsal Faaliyette Bulunanların Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ, 1 Mart 2013 tarihli ve 28574 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak 1 Nisan 2013 tarihi itibariyle yürürlüğe girmiştir. Bu tebliğle birlikte, 1 Nisan 1994’ten beri yürürlükte olan 4 seri nolu tevkifat uygulama tebliği yürürlükten kaldırılmıştır.
1 Mart 2013 tarihli tebliğle birlikte bir çok yeni değişiklik meydana
gel-miştir. Ama bizce bu değişikliklerden en önemlisi, 1 Ekim 2008’den sonra yapılan tevkifat kesintilerine göre, geriye doğru kayıt ve tescil imkanının or-tadan kaldırılmasıdır. Çiftçi sigortalıları için büyün bir kazanım ve imkan olan bu uygulama, yeni tebliğle ortadan kaldırılınca, çiftçiler bu anlamda bü-yük bir dayanaktan yoksun kalmıştır.
KAYNAKÇA
Sosyal Güvenlik Kurumu (01.03.2013). Tarımsal Faaliyette Bulunanla-rın Sattıkları Tarımsal Ürün Bedellerinden Kesinti Yapılmak Suretiyle Tahsil Edilmesine Dair Tebliğ. Ankara : Resmi Gazete (28574 sayılı).
T.C. Yasalar (20.10.1983) 2926 sayılı Mülga Tarımda Kendi Adına ve Hesabına Çalışanlar Sosyal Sigortalar Kanunu. Ankara : Resmi Gazete (18197 sayılı)
TÜM YÖNLERİYLE HAFTALIK İŞ GÜNLERİNE BÖLÜNEMEYEN