İŞYERİNDE MEYDANA GELEBİLECEK ACİL DURUMLAR VE İŞVEREN YÜKÜMLÜLÜKLERİ NELERDİR?

İşyerinin tamamında veya bir kısmında meydana gelebilecek yangın, pat-lama, tehlikeli kimyasal maddelerden kaynaklanan yayılım, doğal afet gibi acil müdahale, mücadele, ilkyardım veya tahliye gerektiren olaylar acil du-rum olarak nitelendirilmektedir (Baloğlu, 2013,106). İş sağlığı ve güvenliği yaklaşımının temelini önleme ve koruma politikaları oluşturmakla birlikte alınacak tüm önlemlerin ve yapılacak düzenlemelerin yanında ortaya çıkma-sı muhtemel istenmeyen durumlara karşı da işverenlere çeşitli yükümlülük-ler verilmiştir. Nitekim ortaya çıkabilecek yangın, afet vb. durumlara karşı planlamaların yapılması ve bu gibi durumlarda görevlendirilecek ekiplerin oluşturulması, eğitimi, araç ve gereçle donatılması iş sağlığı ve güvenliğinin en önemli konuları arasında yer almaktadır. İşyerlerinde meydana gelebile-cek acil durumlar, risk değerlendirmesi sonuçları, yangın, tehlikeli kimyasal maddelerden meydana gelen yayılım ve patlama ihtimali, vb. hususlar göz önünde bulundurularak belirlenmektedir (Baloğlu,2013,106). Kanunla bir-likte ilk kez acil durum, yangın ve ilk yardım konularına ilişkin düzenlemeler yapılmıştır ( Ertürk, 2013,20).

6331 sayılı Kanun’ un 11 inci maddesi acil durum planları, yangınla mü-cadele ve ilk yardım konusuna ayrılmış olup anılan kanun maddesinde aynen

“İşveren;

a) Çalışma ortamı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dik-kate alarak meydana gelebilecek acil durumları önceden değerlendirerek, ça-lışanları ve çalışma çevresini etkilemesi mümkün ve muhtemel acil durumları belirler ve bunların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alır.

b) Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapar, acil durum planlarını hazırlar.

c) Acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel teh-likeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve

benzeri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda kişiyi görevlendirir, araç ve gereçleri sağlayarak eğitim ve tatbikatları yaptırır ve ekiplerin her zaman hazır bulunmalarını sağlar.

ç) Özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mü-cadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yapar.

Yine kanunun 12 inci maddesi tahliye başlığına ayrılmış ve madde metninde Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren;

a) Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışan-lara gerekli talimatları verir.

b) Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli dona-nıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez.

İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz. Hükümlerine yer verilmiştir.

Bu maddelerin düzenlenmesiyle, işyerlerinde meydana gelen yangın, afet, maden kazaları, gibi istenmeyen olaylardan kaynaklanan zararların en aza indirilmesi açısından işverenlere yapısal düzenleme zorunluluğu getirilerek bu gibi istenmeyen durumlara müdahale ve bu gibi durumlarla mücadele ye-teneğinin geliştirilmesi amaçlanmıştır.

Bu bağlamda acil durum hallerine ilişkin olarak işverenlere; çalışma orta-mı, kullanılan maddeler, iş ekipmanı ile çevre şartlarını dikkate alarak mey-dana gelebilecek ve çalışan ile çalışma çevresini etkileyecek acil durumları önceden değerlendirerek muhtemel acil durumları belirleme. Acil durumların olumsuz etkilerini önleyici ve sınırlandırıcı tedbirleri alma. Acil durumların olumsuz etkilerinden korunmak üzere gerekli ölçüm ve değerlendirmeleri yapma, acil durum planlarını hazırlama ve tatbikatların yapılmasını sağlama, acil durumlarla mücadele için işyerinin büyüklüğü ve taşıdığı özel tehlikeler, yapılan işin niteliği, çalışan sayısı ile işyerinde bulunan diğer kişileri dikkate alarak; önleme, koruma, tahliye, yangınla mücadele, ilk yardım ve benze-ri konularda uygun donanıma sahip ve bu konularda eğitimli yeterli sayıda

çalışanı görevlendirir ve her zaman hazır bulunmalarını sağlama, özellikle ilk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele konularında, işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak gerekli düzenlemeleri yap-ma, acil durumlarda enerji kaynaklarının ve tehlike yaratabilecek sistemlerin olumsuz durumlar yaratmayacak ve koruyucu sistemleri etkilemeyecek şekil-de şekil-devre dışı bırakılması ile ilgili gerekli düzenlemeleri yapma, varsa alt iş-veren ve geçici iş ilişkisi kurulan işiş-verenin çalışanları ile müşteri ve ziyaretçi gibi işyerinde bulunan diğer kişileri acil durumlar konusunda bilgilendirme görevleri yüklenmiştir (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 2013).

IV- ACİL DURUM PLANLARININ HAZIRLANMASI

İşyerlerinde hazırlanacak olan acil durum planları tüm işyerleri için ta-sarım ve kuruluş aşamasından başlamak üzere acil durumların belirlenmesi, bu acil durumların olumsuz etkilerinin önleyici ve sınırlandırıcı tedbirlerin alınması, acil durum hallerinde görevlendirilecek kişilerin belirlenmesi acil durum müdahale ve tahliye yöntemlerinin belirlenmesi, dokümantasyon, tat-bikat ve acil durum planının yenilenmesi aşaması izlenerek hazırlanacaktır.

İşyerlerindeki acil durum halleri işverenler için kanunla yükümlülük haline getirilmiş olan risk değerlendirmesi sonuçları, yangın, tehlikeli kimyasal mad-delerden kaynaklanan yayılım ve patlama ihtimali, ilk yardım ve tahliye gerek-tirecek olaylar, sabotaj ihtimali ve son olarak da doğal afetlerin meydana gelme ihtimalleri göz önünde bulundurularak hazırlanacaktır. İşverenlerce acil durum hallerinde uygulanacak olan yöntemler mutlaka yazılı hale getirilmiş olmalıdır.

İşyerlerinin tehlike sınıflarına bağlı olarak; çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için her 30 çalışana, tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için her 40 çalışana, ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri için de 50 çalışana kadar ara-ma, kurtarara-ma, tahliye ve yangınla mücadele konularının her biri için uygun donanıma sahip ve özel eğitimli en az birer çalışanı destek elemanı olarak görevlendirmekle yükümlüdür. Belirtmemiz gerekir ki, işverenin arama, kur-tarma, tahliye için ayrı bir destek elemanı yangına müdahale için ise ayrı bir destek elemanı görevlendirilmesi gerekmektedir.

Konuya ilişkin olarak örnek vermek gerekirse; 30 çalışanı bulunan ve çok tehlikeli sınıfta yer alan bir işyeri için 1 çalışan arama, kurtarma, tahliye için destek elemanı olarak görevlendirilecek ayrıca yangına müdahale için de 1 çalışan destek elemanı olarak görevlendirilecektir. İşyerinde bunları aşan sa-yılarda çalışanın bulunması halinde, tehlike sınıfına göre her 30, 40 ve 50’ye

kadar çalışan için birer destek elemanı daha görevlendirilecektir. Bununla birlikte işyerindeki çalışan sayısının 10’ dan az olması durumunda en az bir kişinin destek elemanı olarak görevlendirilmesi yeterli olacaktır.

İşverenler tarafından hazırlanan ve uygulamaya konulan acil durum plan-larının bir takım şartlara uygun olması gerekmektedir buna göre acil durum planlarında;

a) İşyerinin unvanı, adresi ve işverenin adı.

b) Hazırlayanların adı, soyadı ve unvanı.

c) Hazırlandığı tarih ve geçerlilik tarihi.

ç) Belirlenen acil durumlar.

d) Alınan önleyici ve sınırlandırıcı tedbirler.

e) Acil durum müdahale ve tahliye yöntemleri.

f) Aşağıdaki unsurları içeren işyerini veya işyerinin bölümlerini gösteren kroki:

1) Yangın söndürme amaçlı kullanılacaklar da dâhil olmak üzere acil durum ekipmanlarının bulunduğu yerler.

2) İlkyardım malzemelerinin bulunduğu yerler.

3) Kaçış yolları, toplanma yerleri ve bulunması halinde uyarı sistemleri-nin de yer aldığı tahliye planı.

4) Görevlendirilen çalışanların ve varsa yedeklerinin adı, soyadı, unva-nı, sorumluluk alanı ve iletişim bilgileri.

5) İlk yardım, acil tıbbi müdahale, kurtarma ve yangınla mücadele ko-nularında işyeri dışındaki kuruluşların irtibat numaraları’ nın bulunması zo-runludur. (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 2013).

Ayrıca acil durum planlarının, hazırlayanlarca her sayfası paraflanarak ve son sayfası imzalanarak acil duruma müdahale edecek olan ekiplerin kolay-ca erişebileceği şekilde işyerinde muhafaza edilecektir. Bununla birlikte acil durum planı kapsamında hazırlanacak olan kroki de işyeri içerisinde kolayca görülebilecek bir yerde asılı olarak bulundurulacaktır.

Acil durum planlarının sadece hazırlanmış olan bir belge olarak kalma-ması ve uygulanabilirliğinin kontrol edilmesi için yılda en az bir defa tatbikat yapılır ve tatbikat sonucu rapor hazırlanır. Acil durum planları işyerinin teh-like sınıfına bağlı olarak çok tehteh-likeli sınıfta yer alan işyerleri için en geç 2 yılda bir, tehlikeli işyerleri için en geç 4 yılda bir ve az tehlikeli işyerleri için de 6 yılda bir yenilenmelidir.

Aynı çalışma alanında birden fazla işverenin bulunması durumunda acil

durum planları işverenlerce ortaklaşa hazırlanacaktır. Aynı alanda bulunan işyerleri bir iş hanı veya iş merkezinde bulunması durumunda ise acil durum planlarının koordinasyonu yönetim tarafından sağlanacaktır. Son olarak asıl işveren alt işveren ilişkisinin bulunduğu işyerlerinde acil durum planının ha-zırlanması için işyerinin bütününde asıl işveren, kendi çalışma alanı ve yap-tığı iş ile ilgili olarak da alt işveren acil durum planı hazırlamakla yükümlü olduğu bilinmesi gerekli önemli hususlar arasında yer almaktadır.

IV-SONUÇ

İşyerlerinde meydana gelebilecek, yangın, afet gibi istenmeyen olaylara karşı işverenlerce planlamaların yapılması ve bu gibi durumlarda görevlendi-rilecek ekiplerin kurulması, eğitilmesi, araç ve gereç ile donatılması iş sağlığı ve güvenliği konusunda işverenlere düşen en önemli yükümlülüklerden biri-dir. İşverenlerin işyerlerinde meydana gelebilecek olan acil durumlara karşı her zaman için hazırlıklı olmaları bakımından acil durum eylem planlarının hazırlanması ve uygulanabilirliğinin denetlenmesi hayati derecede önem ta-şımaktadır. İşverenlerce acil durumların belirlenmemesi, acil durum halleri için önlem alınmaması, acil durum eylem planlarının hazırlanmaması, destek elemanı görevlendirilmemesi ve araç gereç sağlanmaması son olarak acil du-rum hallerinde işyeri dışındaki kuruluşlarla irtibatı sağlayacak düzenlenme-nin yapılmaması durumunda her bir yükümlülük için 1.120,00 TL idari para cezası ile karşılaşabilecekleri unutulmamalıdır.

KAYNAKÇA

Akyiğit, Ercan (2013). “İş sağlığı Ve Güvenliği Hizmetlerinde Devlet Desteği” Sicil. 24 (2013/Mart): 40-60.

Baloğlu, Cem (2013). “ İşverenlerin İş Sağlığı ve Güvenliği Yükümlü-lükleri ve Aykırılık Halinde Uygulanacak Yaptırımlar”. Kamu- İş Dergisi. 2 (2013): 99-125

Centel, Tankut (2013). “İşverenin İşyerinde Sağlık ve Güvenliği Sağlama Yükümü” Çimento İşveren. 3 (2013/Mayıs): 7-15

Çalışma Ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (18.06.2013) İşyerlerinde Acil Durumlar Hakkında Yönetmelik. Ankara: Resmi Gazete (28681 sayılı)

Demircioğlu, Murat ve Kaplan, Hasan Ali (2013). “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası Çerçevesinde İşyerinde İş Sağlığı ve Güvenliği Örgüt-lenmesi” Sicil. 30 (2013/Aralık): 5-23.

Ertürk, Şükran (2012). “ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununda İşverene Ge-tirilen Yükümlülükler” Sicil. 27 (2012/Eylül): 13-24

Gerek, Nüvit (2012). “ İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ nun Düşündür-dükleri” Sicil. 28 ( 2012/Aralık): 10-19

Polat, Halil (2013). “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’ na Ge-nel Bakış” Toprak İşveren. 97 (2013/Mart): 7-10

T.C. Yasalar (30.06.2012). 6331 Sayılı İş Sağlığı Ve Güvenliği Kanunu.

Ankara: Resmi Gazete (28339)

SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİMİZDE ENGELLİ