Yedinci Milli Eğitim Şurasında Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve il örgütü

18-23 Mart 1957 tarihleri arasında gerçekleştirilen Altıncı Maarif Şurası’nda Erkek Teknik Öğretim okulları, Kız Teknik Öğretim okulları, Ticaret Öğretimi ve Halk Eğitimi konuları tartışılmıştır (MfV, 1991a, ss. XI-XII). Şurada Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve il örgütü teşkilatlanması ile ilgili herhangi bir karar alınmamıştır.

4.1.1.7. Yedinci Milli Eğitim Şurasında Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve il örgütü

5-15 Şubat 1962 tarihleri arasında gerçekleştirilen Yedinci Milli Eğitim Şurası’nda görev alan Birinci Komisyon’un çalışma konusu Milli Eğitimin temel ilkeleri; İkinci Komisyon’un çalışma konuları ilköğretim, ortaöğretim, kız teknik öğretim, erkek teknik öğretim, ticaret öğretimi, eğitimde ölçme ve değerlendirme, yükseköğretim, özel okullar, dış kültür münasebetleri, din ile ilgili eğitim ve öğretim, beden eğitimi ve sağlık, eğitim vakıfları; Üçüncü Komisyon’un çalışma konusu öğretmen yetiştirme ve mesleğin cazip hale getirilmesi; Dördüncü Komisyon’un çalışma konuları güzel sanatlar, opera ve tiyatro, eski eserler ve müzeler, kütüphaneler, yayım; Beşinci Komisyon’un çalışma konusu halk eğitimi ve Altıncı Komisyon’un çalışma konusu yönetim örgütü olarak belirlenmiştir (MEB, 1991d, ss. 6-12).

Raporun Eğitim Vakıfları bölümünde Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Örgütüne bir “Eğitim Vakıfları Müdürlüğü” eklenmesi önerilmiş ve kabul edilmiştir (MEB, 1991d, ss. 176, 209).

Öğretmen Yetiştirme Komisyonu raporunda idarecilik görevi için yüksek nitelikte uzmanlar yetiştirmeyi amaçlayan, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı bir “Eğitim Bilimleri Yüksek Enstitüsü” veya “Eğitim Bilimleri Akademisi” adıyla bir müessese kurulması uygun görülmüştür (MEB, 1991d, s. 219). Ancak bu müessesenin kurulmasının yerinde olmadığı, söz konusu amacı gerçekleştirmek için Yüksek Öğretmen Okulları bünyesinde gerekli teşekküllerin kurulması kararı alınmıştır (MEB, 1991d, s. 236). Şuranın Yönetim Örgütü Komisyonu tarafından

hazırlanan ve Genel Kurulca kabul edilen raporunda şu hususlar yer almaktadır (MEB, 1991d, ss. 320-326, 379-380):

a. Komisyon, Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Örgütünün tespitinden önce, işbölümüne imkan verecek, koordinasyonu sağlayacak, lüzumsuz havaleciliği önleyecek, ihtisas gücünü israf ettirmeyecek ve en verimli şekilde kullanılmasına imkan verecek, denetlemeyi ve ön planlamayı başaracak bir düzenleme yapılmasını bir ilke olarak kabul etmiştir. b. Komisyonun kanaatince, Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Teşkilatında

Umum Müdürlüklerden her biri, kendi bünyesi içinde, personel idaresi, teftiş, eğitim, lojistik gibi konuların hepsi ile uğraşmakta, başlı başına birer ihtisas konusu olan bu görevler teşkilat içinde bir birleşmeden

yoksun bulunmaktadır. Bu görüşle, Yönetim Örgütünün

düzenlenmesinde, öğretim ve eğitim dereceleri değil, görevlerin niteliği ve hizmet kategorileri esas alınmıştır.

c. Personel İşleri: Komisyon, Milli Eğitim Bakanlığı içinde bütün personel hizmetlerinin bir tek dairede toplanmasına karar vermiştir. Bu suretle, şimdiki teşkilat içinde, çalışmalarının ve zamanlarının önemli bir kısmını tayin, terfi ve nakil gibi işlere sarf eden eğitim daireleri, kendilerini eğitim işlerine verebilme imkanına kavuşacaklardır. Personel dairesinden beklenecek hizmetler de bugün anlaşıldığı şekildeki zatişleri hizmetlerinden farklı olacaktır. Özellikle, dairelerin görev ve ihtiyaçlarına uygun nitelikte ve sayıda personelin, iş tahlili ve sınıflandırma sonuçlarına dayanılarak görevlendirilmesi, personel ihtiyacı planlarının hazırlanması, moral ve sosyal hizmetlerin teşkilatlandırılıp sağlanması da bu dairenin başlıca görevleri arasında olacaktır. Tamamıyla bir ihtisas hizmeti olan personel işlerinin teşkilat içinde bir elde, personel dairesinde toplanması, komisyon kanaatince zaruridir.

d. Teftiş İşleri: Komisyon, genel olarak teftiş terimi ile belirtilen görevi, rehberlik, işbaşında yetiştirme, denetleme, soruşturma ve sonuçları değerlendirme hizmetlerini kapsayan bir kavram olarak anlamaktadır. Teftiş hizmetlerinin Yönetim Örgütü içinde ir dairede toplanması,

hizmetin en verimli şekilde yerine getirilmesi bakımından zaruri görülmektedir. Bu görüşle komisyon, teftiş hizmetlerinin Yönetim Örgütü içinde bir tek dairede birleştirilmesi kararına varmıştır. Bu durum, işlemlerin ve çalışmaların, konulara göre ihtisas elemanları tarafından yapılmasına da engel olmayacaktır. Kültür işlerinde teftişin, bu alanda yetişmiş ihtisas elemanları tarafından yapılmasını Komisyon ayrıca önermektedir.

e. Lojistik İşleri: Komisyon, Milli Eğitim Bakanlığı Yönetim Örgütü içinde, genel olarak, milli eğitim hizmetlerinin her türlü maddi desteğini teşkil edecek bir lojistik görevinin ihdasını zaruri görmektedir. Böyle bir fonksiyonun ihdası diğer dairelerin çeşitli lojistik hizmetlerini, tedahüllere meydan vermeyecek, israftan uzak şekilde ve standartlaştırılmış usullerle yerine getirecektir. Diğer taraftan lojistik işleri bir ihtisas konusu olduğu için, bu hizmetlerin her dairede ayrı ayrı daire bünyesi içinde ele alınmasından doğan usul ve standart değişiklikleri, ihtisas gücünün ve tahsisatın israfı da önlenmiş olacaktır. Milli Eğitim Bakanlığı merkez örgütünde bir lojistik dairesinin kurulmasını kararlaştırmakla beraber, komisyon bu dairenin, genişliğine ve derinliğine alt kademelerinin, hacim ve teknik nitelik bakımından düzenlenmesinin, bu alanın uzmanlarınca yapılmasını gerekli görmektedir.

f. Eğitim ve Kültür İşleri: Komisyon, eğitimin bir bütün olarak göz önünde tutulması gerektiğini, teşkilatlanmanın da üst kademede idari bütünlüğü sağlayacak şekilde yapılmasını, alt kademelerde ayrımlara gidilmesini kararlaştırmıştır. Bu görüşle, örgüt içinde, iki muavini olacak bir Müsteşar’a bağlı üç dairenin olması kabul edilmiştir. Bu daireler, Genel Eğitim Dairesi, Mesleki ve Teknik Eğitim Dairesi ve Kültür İşleri Dairesi’dir. Eğitim dairelerinin işlemesinde, bu daireler arasında koordinasyon zarureti de, genel eğitim dairesi ile mesleki ve teknik eğitim dairesini idari bakımdan bir başa bağlamayı gerekli kılmaktadır. Bu koordinasyonu, Bakanlığın daha ziyade politik başı olan Bakandan beklemek yerine, bu işi meslekten yetişmiş tecrübeli bir eğitimcinin en verimli bir şekilde yapacağını kabul etmek gerektiğinden,

koordinasyonu sağlayacak bir tek Müsteşar, daireler arasında çatışmaları, dairelerce çelişir kararlar alınmasını vakit, eleman ve para israfını büyük ölçüde engelleyecektir. Bu uygulamayla eğitim daireleri personel ve lojistik işlerinden ziyade, okulların gelişme imkanları; müfredat programlarının uygulanması, geliştirilmesi ve değiştirilmesi; öğretmen ve öğrenci veriminin değerlendirilmesi ve bu değerlendirmeye dayanan tedbirlerin hazırlanması; kitap ve ders araçlarının geliştirilmesi, bu uygulamanın denetlenmesi ve geliştirilmesi; sağlık ve disiplin işleri üzerinde araştırma ve değerlendirme yapılması, gerekli tedbirlerin alınması ve uygulanması; okullarda sosyal hizmetlerin düzenlenmesi ve geliştirilmesi; yabancı memleketlerdeki benzer okulların incelenmesi; bütün bu incelemelere dayanan ön planların hazırlanması gibi eğitim görevleri ile meşgul olacaklardır.

g. Dış Münasebet İşleri: Komisyon, bütün kültürel dış münasebetler faaliyetinin Milli Eğitim Bakanlığı örgütü içinde bir dairede birleştirilmesini kararlaştırmıştır. Kültürel dış işleri, Dışişleri Bakanlığı ile olduğu kadar, ilgili diğer dairelerle de temas ve işbirliği içinde planlayacak ve yürütecek olan bu dairenin, aynı zamanda, yabanı memleketlere gönderilecek öğrenciler konusunu da, Yüksek Öğretim Umum Müdürlüğünden kendi üzerine alması kararına varılmıştır.

h. Talim ve Terbiye Kurulu: Talim ve Terbiye Kurulunun yeni bir kuruluşta olmasını uygun gören komisyon, bu kurula, Bakanlığın bütün daire başkanları ile nitelikleri ileride tespit edilecek uzmanların da katılarak kurulun genişletilmesini kararlaştırmıştır. Böylece yeni bir bünyesi olacak Talim ve Terbiye Kurulunun görevleri arasında, milli eğitim hizmetlerinin planlanması ve istikametlendirilmesi de bulunacaktır.

i. Taşra Teşkilatı ile İlgili Prensip Kararlar: Komisyon, Milli Eğitim Bakanlığı Taşra Teşkilatı ile ilgili, taşra teşkilatının düzenlenmesinde merkez teşkilatı için kabul edilen esaslara uyulması ve İller İdaresi Kanununun Milli Eğitim hizmetlerini güçleştiren hükümlerinin ıslah edilmesi ve kademeli olarak merkeziyetçilikten kurtarılması olmak üzere üç prensip kararı almıştır.

j. Alt Örgütler (Beden Terbiyesi ve İzcilik İşleri): Komisyon, Yönetim Örgütünde bulunmasını kararlaştırdığı dairelerin alt kademelerinin düzenlenmesine girişmemiş, bu çalışmanın Şura’dan sonra, Eğitim ve Amme İdaresi Uzmanlarından kurulması gerekli görülen bir çalışma grubu tarafından ele alınmasını uygun bulmuştur. Öğretim çağında bulunan çocuk ve gençlerin okullardaki beden terbiyesi ve izcilik işlerinin düzenlenmesi, yürütülmesi için Milli Eğitim Bakanlığında bir alt örgüt olarak Beden Terbiyesi ve İzcilik İşlerinin yer alması kabul edilmiştir.

k. Milli Eğitim Bakanlığı ile ilgili bütün kanun, nizamname, yönetmelik tasarıları, müfredat programları, eğitim ve öğretimle ilgili genel kararları tespit edecek olan ve Milli Eğitim Şuraları yerine kaim olacak ve yılda bir defa toplanacak olan ve lüzumu halinde daha fazla toplantıya da çağrılabilecek olan bir Milli Eğitim Kurultayı kurulması onaylanmıştır.

Şuranın Yönetim Örgütü Komisyonu tarafından hazırlanan Milli Eğitim Bakanlığı Merkez Örgütü yapılanma şeması Şekil 1’de gösterilmiştir (MEB, 1991d, s. 374).

4.1.1.8. Sekizinci Milli Eğitim Şurasında Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve il