Milli eğitim bakanlığının teşkilat ve görevleri hakkında kanun hükmünde kararname

25.08.2011 tarih ve 652 sayılı Milli Eğitim Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin amacı Anayasa, 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanunu, 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Kanunu ile kalkınma plan ve programları doğrultusunda milli eğitim hizmetlerini yürütmek üzere, Milli

Eğitim Bakanlığının kuruluş, görev, yetki ve sorumluluklarını düzenlemektir (madde 1).

Bu kanun hükmünde kararnameye göre Milli Eğitim Bakanlığı merkez, taşra ve yurt dışı teşkilatından oluşmaktadır (madde 3). Bakanlık merkez teşkilatını Müsteşar, Talim Terbiye Kurulu, Müsteşar Yardımcısı ve Hizmet Birimleri oluşturmaktadır. Bakanlık teşkilatının en üst amiri Bakan olup, Bakanlık icraatından ve emri altındakilerin faaliyet ve işlemlerinden Başbakana karşı sorumludur (madde 4).

Müsteşar, Bakandan sonra gelen en üst düzey kamu görevlisi olup Bakanlık hizmetlerini, Bakan adına ve onun emir ve yönlendirmesi doğrultusunda, mevzuat hükümlerine, Bakanlığın amaç ve politikaları ile stratejik planına uygun olarak düzenler ve yürütür. Bu amaçla, Bakanlık birimlerine gereken emirleri verir, bunların uygulanmasını gözetir ve sağlar. Müsteşar, bu hizmetlerin yürütülmesinden Bakana karşı sorumludur. Müsteşara yardımcı olmak üzere beş Müsteşar Yardımcısı görevlendirilebilir (madde 5).

Bakanlığın hizmet birimleri ise şunlardır (madde 6):

1. Temel Eğitim Genel Müdürlüğü 2. Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

3. Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü 4. Din Öğretimi Genel Müdürlüğü

5. Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü 6. Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü

7. Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü

8. Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü 9. Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü 10. Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü 11. Rehberlik ve Denetim Başkanlığı

12. Strateji Geliştirme Başkanlığı 13. Hukuk Müşavirliği

15. Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü 16. Bilgi İşlem Grup Başkanlığı

17. İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı 18. Basın ve Halkla İlişkiler Müşavirliği 19. Özel Kalem Müdürlüğü

Bakanlıkta, özel önem ve öncelik taşıyan konularda Bakana yardımcı olmak üzere otuz Bakanlık Müşaviri atanabilir (madde 26).

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı, Bakanlığın bilimsel danışma ve karar organıdır. Kurul, eğitim sisteminin tüm kademelerini temsil edecek nitelikte bir Başkan ile on üyeden oluşur. Talim ve Terbiye Kurulu, evrensel değer ve standartları göz önünde bulundurarak, kalite, eşitlik ve etkililik ilkeleri ile milli ve toplumsal değerlere dayalı bir eğitim sistemi oluşturmak amacıyla söz konusu kanun hükmünde kararnamede yer alan görevleri yerine getirir (madde 28).

Milli Eğitim Şurası, Bakanlığın en yüksek danışma kuruludur. Eğitim ve öğretim ile ilgili gerekli görülen konuları tetkik etmek ve tavsiye niteliğinde kararlar almakla görevlidir. Şuranın oluşumu ile çalışma usul ve esasları yönetmelikle belirlenir (madde 29).

Bakanlık, ilgili mevzuat hükümleri çerçevesinde taşra teşkilatı kurmaya yetkilidir. Her ilde ve ilçede bir milli eğitim müdürlüğü kurulur. İlçe milli eğitim müdürlükleri, görev ve hizmetleri yürütürken il milli eğitim müdürlüklerine karşı da sorumludur. İl ve ilçelerin sosyal ve ekonomik gelişme durumları, nüfusları ve öğrenci sayıları göz önünde bulundurularak, bu müdürlükler farklı tip ve statülerde kurulabilir ve bunlara farklı yetkiler verilebilir. İş durumuna ve ihtiyaca göre milli eğitim müdürlüklerine bağlı olarak ayrı il ve ilçe birimleri de kurulabilir. İl milli eğitim müdürlükleri bünyesinde, milli eğitim müdürüne bağlı olarak Eğitim Denetmenleri Başkanlığı oluşturulur (madde 30).

Bakanlık, 13.12.1983 tarihli ve 189 sayılı Kamu Kurum ve Kuruluşlarının Yurtdışı Teşkilatı Hakkında Kanun Hükmünde Kararname esaslarına uygun olarak yurtdışı teşkilatı kurmaya yetkilidir (madde 31).

Bakanlık görev alanına giren konularla ilgili olarak çalışmalarda bulunmak üzere diğer bakanlıklar, kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, özel sektör temsilcileri ve konu ile ilgili uzmanların katılımıyla geçici çalışma grupları oluşturabilir (madde 32).

Bakanlığın her kademedeki yöneticileri, görevlerini mevzuata, stratejik plan ve programlara, performans ölçütlerine ve hizmet kalite standartlarına uygun olarak yürütmekten üst kademelere karşı sorumludur (madde 33).

Bakan, Müsteşar ve her kademedeki Bakanlık yöneticileri, sınırlarını açıkça belirtmek ve yazılı olmak kaydıyla, yetkilerinden bir kısmını alt kademelere devredebilir. Yetki devri, uygun araçlarla ilgililere duyurulur (madde 34).

22.03.1926 tarih ve 789 sayılı Maarif Teşkilatına Dair Kanun’dan günümüze Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve il örgütü yapısını düzenlemeye yönelik 4 farklı yasal düzenleme uygulamaya konulmuştur. Bu yasal düzenlemeler 1933 ve 1983 yılında çıkarılan 2 kanun ve 1992 ve 2011 yılında çıkarılan 2 kanun hükmünde kararnamedir. Bu yasal düzenlemelerde bakanlığın ismi 1933’te Maarif Vekâleti, 1983’te Milli Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı, 1992 ve 2011’de Milli Eğitim Bakanlığı olarak geçmektedir.

Bu yasal düzenlemelerde dikkati çeken bir bulgu 22.03.1926 tarih ve 789 sayılı Maarif Teşkilatına Dair Kanun’un birinci maddesinin, 1 Kasım 1928’de 1353 sayılı kanunla Arap harflerinin yerine Latin esasından alınan “Türk harfleri”nin kabulünü esas alan Harf Devriminden doğabilecek sıkıntıları aşmak üzere Maarif Vekâletine bağlı bir dil heyeti kurulduğu kararıdır.

Bakanlık merkez teşkilatı 1933 kanununda Müsteşarlık, Maarif Şurası, Teftiş Heyeti ve Umum Müdürlüklerinden oluşurken, 1983’te merkez teşkilatının ana hizmet birimleri, danışma ve denetim birimleri ve yardımcı birimlerden oluştuğu belirtilmekte, 1992’de merkez teşkilatına bir önceki kanuna ilave olarak Bakanlık Makamı ve Talim ve Terbiye Kurulu eklenmiştir. 2011’de bunlar değişerek merkez teşkilatının Müsteşar, Talim Terbiye Kurulu, Müsteşar Yardımcısı ve Hizmet Birimlerinden oluştuğu belirtilmiştir.

Bakanlık merkez teşkilatının ana hizmet birimleri Çizelge 1’de yıllara göre verilmiştir.

Çizelge 1

Yasal Düzenlemelerde Bakanlık Merkez Teşkilatının Ana Hizmet Birimlerinin Yıllara Göre Oluşumu

1933 1983 1992 2011

Müsteşarlık İlköğretim Genel

Müdürlüğü Okul Öncesi Eğitimi Genel Müdürlüğü Temel Eğitim Genel Müdürlüğü

Maarif Şurası Ortaöğretim Genel

Müdürlüğü İlköğretim Genel Müdürlüğü Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Milli Talim ve

Terbiye Dairesi

Erkek Teknik Öğretim

Genel Müdürlüğü Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü

Teftiş Heyeti Kız Teknik Öğretim

Genel Müdürlüğü

Erkek Teknik Öğretim

Genel Müdürlüğü Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Yüksek Tedrisat Umum Müdürlüğü Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü Kız Teknik Öğretim Genel Müdürlüğü Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü Orta Tedrisat Umum Müdürlüğü

Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Ticaret ve Turizm Öğretimi Genel Müdürlüğü Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü İlk Tedrisat Umum

Müdürlüğü Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü Mesleki ve Teknik Tedrisat Umum Müdürlüğü Yükseköğretim ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü

Din Öğretimi Genel

Müdürlüğü Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü

Zat İşleri Umum Müdürlüğü

Gençlik Beden Eğitimi ve Okul Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğü Çıraklık ve Yaygın Eğitim Genel Müdürlüğü Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü

Müzeler Müdürlüğü Özel Eğitim ve Rehberlik Dairesi Başkanlığı Yükseköğretim Genel Müdürlüğü Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Kütüphaneler

Müdürlüğü Özel Öğretim Kurumları Dairesi Başkanlığı Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü

Rehberlik ve Denetim Başkanlığı Mektep Müzesi

Müdürlüğü Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü Strateji Geliştirme Başkanlığı

Hususi Kalem

Müdürlüğü Özel Öğretim Kurumları Genel Müdürlüğü Hukuk Müşavirliği

İnşaat Dairesi Özel Eğitim Kurumları

Genel Müdürlüğü

İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü

Çizelge 1’in devamı

1933 1983 1992 2011

Levazım

Müdürlüğü Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri

Genel Müdürlüğü

Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Evrak Müdürlüğü Bilgisayar Eğitimi ve

Hizmetleri Genel Müdürlüğü

Bilgi İşlem Grup Başkanlığı Okul içi Beden Eğitimi,

Spor ve İzcilik Dairesi Başkanlığı

İnşaat ve Emlak Grup Başkanlığı

Çizelge 1’de dikkat çeken bulgular; 1993 yılında Bakanlık merkez teşkilatında yer alan “Müsteşarlık”, “Maarif Şurası”, “Milli Talim ve Terbiye Dairesi” ve “Teftiş Heyeti”nin daha sonraki kanunlarda ana hizmet birimlerinden çıkarılması; 1992 yılında bakanlık merkez teşkilatı ana hizmet birimlerine “Okul Öncesi Eğitim Genel Müdürlüğü”nün eklenmesi; yine 1992’de “Bilgisayar Eğitimi ve Hizmetleri Genel Müdürlüğü” ve “Öğretmen Yetiştirme ve Eğitimi Genel Müdürlüğü”nün eklenmesi; 2011’de okul öncesi ve ilköğretimin birleştirilip “Temel Eğitim Genel Müdürlüğü” olarak adlandırılması; yine 2011’de erkek teknik öğretim ve kız teknik öğretimin birleştirilip “Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü” olarak adlandırılması; 2011’de “Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü”, “Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü”nün eklenmesidir.

Eklenen genel müdürlüklerin, kanunların çıkarıldığı tarihler göz önünde bulundurulduğunda, dönemin ihtiyaçları, toplumsal değişmeler ve gelişmeler, toplumun eğitimden beklentileri ve küreselleşen dünyaya uyum sağlama çabaları sonucu olarak karşımıza çıktığı ileri sürülebilir.

Bakanlığın en yüksek danışma organı olan Milli Eğitim Şurasının kimlerden oluştuğu ve çalışma usulleri ilk defa yer aldığından dolayı 1933 tarihinde çıkan kanunda açık olarak belirtilmiş, daha sonraki kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde kuruluşu, çalışma esas ve usullerinin yönetmelikle belirleneceği belirtilmiştir.

Bakanlığın bilimsel danışma ve karar organı olan Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının görevleri incelendiğinde 1933’te daha dar kapsamlı hazırlandığı, daha sonraki kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde genişletildiğini ancak kelime farklılıkları hariç köklü değişiklik yapılmadığı görülmektedir. Bunun yanı sıra 1933’te Talim ve Terbiye Kurulu’nun görevlerinden biri olarak yer alan “Halkı Cumhuriyet esaslarına göre hazırlayacak ve bütün eğitim kurumlarında milli öğretimi kuvvetlendirecek tedbirleri düşünmek” görevinin daha sonraki kanun ve kanun hükmünde kararnamelerde yer almadığı belirlenmiştir.

Bu değişikliklerin dışında yazılı hukuk metinlerinde Milli Eğitim Bakanlığı merkez ve taşra örgütü ile ilgili çok büyük değişikliklerin olmadığı söylenebilir.

4.2. Türkiye’de Eğitim Yöneticisi Yetiştirme Sürecine İlişkin Bulgular ve