Yeşil tedarik zinciri yönetimi, yeşil ürünlerin kullanımına yönlendirmekte ve bu da ürünler ve gerekli malzeme/girdi için yeni pazarlar oluşturmaktadır. Bu durum büyük işletmelere büyük bir rekabet avantajı sağlamaktadır. Ayrıca, yeşil tedarik zinciri yönetimi küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin de daha iyi yeşil uygulamaları benimsemeleri için teşvikler yaratmaktadır. Çevresel yönetim, tasarım ve imalat uygulamalarına yönelik başlangıç maliyetleri ve kısıtlamalar getirse de yeşil tedarik zinciri uygulamalarının uygulanması işletmelere birçok avantaj sağlayacaktır. Yeşil tedarik zinciri yönetimi avantajları; maliyetler, risk, verimlilik, özellik değeri ve çevreye göre kategorilere ayrılmaktadır. Bu kategoriler Tablo 2.3’de özetlenmiştir (Nikbakhsh, 2006: 199).
Tablo 2.3. Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamalarının Kurumsal Avantajları Yeşil Tedarik Zinciri Uygulama
Avantajları
Örnek
Maliyetlerde azalma Hammadde ve enerji maliyetlerini, sigorta masraflarını azaltmak.
Riski azaltma Atık maliyetleri ve kirlilik cezaları, su ve/veya enerji kesintilerinin azaltılması.
Verimliliğin artırılması Doğal ışık ve havalandırma kullanılarak verimlilikte artış sağlamak
Artan özellik değeri İşletme maliyetlerini düşürmek.
Genel görüntünün iyileştirilmesi Artan satışlar, daha iyi kamu algısı ve toplum desteği sağlayarak işletmeyi iyileştirmek. Daha sağlıklı ortamlar yaratmak Daha az toksin ve daha temiz hava, daha az
tehlikeli üretim süreçleri sağlamak.
Kaynak: Nikbakhsh, 2006: 199.
Jaggernath ve Khan (2015, 41-42) tedarik zinciri içerisinde yer alan müşteriler, işletmeler, tedarikçiler ve hükümetler gibi paydaşların yeşil tedarik zinciri avantajlarına sahip olduğunu belirtmiştir. Avantajlar iki ana başlık altında toplanmıştır. Bunlar:
Çevresel Faydalar
• Enerji azaltmada iyileştirme, • Atık azaltma
• Sera gazı emisyonlarının azaltılması, • Kirlilikte azalma,
• Dağıtım faaliyetlerinde daha az ambalaj kullanımı, • Su tasarrufu,
• Artan enerji verimliliği,
• Su yollarına salınan zehirli kimyasalların azaltılmasıdır.
İşletme Faydaları
• Düşük maliyet (üretim, işletme ve dağıtım), • Operasyonlara yönelik iyileştirilmiş değer, • Mal ve hizmetlerin daha fazla dağıtımı, • Artan mal ve hizmet farklılaşması,
• Gelişmiş müşteri hizmetleri ve yabancı pazarlara erişim,
• Çevresel, sosyal ve piyasa risklerinin arttırılmış risk azaltımı ve yönetimi, • Geliştirilmiş dağıtım verimliliği,
• Varlıkların kullanımını optimize etmek,
• Transit sürelerde azalma ve geliştirilmiş envanter yönetimi, • Tedarikçiler ve müşteriler arasındaki ittifaklar,
• İşin sürekliliğinin iyileştirilmesi ve gelişmiş itibar, • Rafine edilmiş tersine lojistik,
• Başarılı uyum süreçleri, • Azaltılmış uyum maliyetleri,
• Yasal ve resmi kurumlarla ilişkilerin geliştirilmesidir.
Yeşil tedarik zinciri yönetiminin işletmeler açısından dezavantajları da olmaktadır. Yeşil uygulamaların benimsenmesi ve yeşil ürün deneme süreçlerinde oluşan maliyetlerdeki artış, hammadde maliyetlerindeki artışı da etkilemektedir. Aynı zamanda yatırım miktarında ve maliyetlerinde oluşan artışlar da işletmeler için yeşil tedarik zinciri uygulamalarındaki dezavantajlardır (Çapan, 2008: 73).
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
YEŞİL TEDARİK ZİNCİRİ UYGULAMALARININ TEDARİK ZİNCİRİ VE İŞLETME PERFORMANSINA ETKİSİ ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA
Çalışmanın bu bölümünde, Konya otomotiv yan sanayi sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin, yeşil tedarik zinciri uygulamalarının tedarik zinciri ve işletme performansı üzerindeki etkisini ölçmeye yönelik olarak yapılan alan araştırmasının bulguları sunulacaktır.
3.1. Araştırmanın Kavramsal Modeli ve Önemi 3.1.1. Araştırmanın Kavramsal Modeli
Küresel düzeyde faaliyet gösteren işletmelerin üretim, lojistik, pazarlama ve tedarik gibi konularda eski yöntemlerden çok daha farklı biçimde çalışmaya başladıkları görülmektedir. Bu süreçte ürünlerin hammadde temini farklı bir ülkede yapılırken, tasarımı ve üretimi farklı ülkelerde yapılabilmektedir. Bu nedenle günümüzde tüm dünya bir pazar olarak kabul edilmektedir (Çağlıyan, 2009: 194). Bu nedenle, işletmeler maliyetlerini en aza indirmek ve gelirlerini arttırmak için gittikçe artan oranda çevreyle ilgili uygulamalara katılmaktadır (Tate vd., 2012: 173).
Bu araştırmanın temel çatısı işletmelerin yeşil tedarik zinciri uygulama düzeyleri üzerine kurulmuştur. Anketi yöntemi kullanılarak yapılacak olan araştırma ile tedarik zincirine dâhil olan işletmelerin yeşil uygulamaları gerçekleştirme düzeyleri incelenerek, bu uygulamaların tedarik zinciri performansı ve işletme performansı üzerindeki etkileri irdelenecektir. Bu bağlamda araştırmanın kavramsal modeli aşağıdaki gibi gösterilebilir.
Şekil 3.1. Araştırmanın Kavramsal Modeli
3.1.2. Araştırmanın Önemi
Günümüzde çevre kirliliğinin artmasıyla birlikte ekonomik kazançlar, çevre için ticarette kaynak koruma ve çevre dostu olma gereksinimleri ile karşı karşıya kalan işletmeler; sürdürülebilir kalkınma, modern işletme üretimi gibi operasyonel yönetim biçimleri yanında yeşil tedarik zinciri yönetimi gibi fonksiyonel uygulamalara da önem vermeye başlamışlardır. Yeni bir yönetim şekli olarak ortaya çıkan yeşil tedarik zinciri yönetimi, çevresel performansı göz önünde bulundurmaktadır. Yeşil tedarik zinciri yönetimi; yeşil ürün tasarımı, yeşil tedarikçi değerlendirmesi, yeşil üretim, yeşil ambalaj, yeşil lojistik, yeşil pazarlama ve kaynakların geri dönüşümü gibi birçok alanda sayısız önemli bağlantı içermektedir (Jindong vd., 2017: 628).
Yeşil tedarik zinciri yönetimi, işletme içi ve dışında kabul edilen uygulamaları dikkate alarak çevre yönetimi konusunda genişletilmiş bir perspektif sunmaktadır. Bu yaklaşım işletmeler için daha fazla iş olanağı yaratabilmektedir (Kannan, 2014: 433).
Araştırma Konya otomotiv yan sanayinde faaliyet gösteren işletmelerin yeşil tedarik zinciri uygulamaları sonucunda ortaya çıkan tedarik zinciri ve işletme performansında bir değişim olup olmadığını irdelemeye yöneliktir. Yapılan literatür incelemesinde yeşil tedarik zinciri uygulamaları konusunda farklı çalışmalara rastlanmıştır. Ülkemizde otomotiv yan sanayiinde yeşil tedarik zinciri uygulamaları konusunda çalışmalar olmasına rağmen, Türk otomotiv yan sanayinde yeşil tedarik
Tedarik Zinciri Performansı Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları İşletme Performansı
zinciri uygulamaları ve bu uygulamaların tedarik zinciri ve işletme performansı üzerindeki etkisini ölçmeye yönelik bir çalışmaya rastlanmamıştır. Bu bağlamda, çalışma özellikle ülkemizdeki otomotiv yan sanayiindeki yeşil tedarik zinciri uygulamalarının tedarik zinciri ve işletme performansı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi bakımından oldukça önemlidir.
3.2. Araştırmanın Amaçları ve Hipotezleri