Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamalarına İlişkin Bilgiler

Araştırma kapsamında yeşil tedarik zinciri uygulamalarına ilişkin görüşleri tespit etmek için Green vd. (2012) tarafından geliştirilen ölçek kullanılmıştır. Ölçek 24 maddeden oluşmaktadır.

İşletmelerin yeşil tedarik zinciri uygulamaları farklı başlıklar altında ele alınmaktadır. Yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile ilgili genel bilgiler çalışmanın ikinci bölümünde yer almaktadır. Bu araştırmada yeşil tedarik zinciri uygulamalarının yapılan faktör analizi sonucunda iç çevre yönetimi, yeşil bilgi sistemleri, yeşil satın alma, müşterilerle işbirliği, eko-tasarım ve yatırım kurtarma olmak üzere altı alt boyut olduğu tespit edilmiştir.

Ölçekte her bir değişken için 1 ile 5 arasında yer alan bir değerlendirme kriteri kullanılmıştır. Ölçekte yer alan ölçek maddeleri, ortalamaları ve standart sapmaları ile değerlendirme kriterlerine ilişkin sayılar aşağıdaki Tablo 3.10’da yer almaktadır.

Tablo 3.10. Yeşil Tedarik Zinciri Performansı Faktörler

Yeşil Tedarik Zinciri Unsurları Ort. Std.

Sap İç Çe vr e Yö n et im i

Toplam kalite çevre yönetimi benimsenmektedir. 3,79 0,91

Çevresel uyum ve denetim programları etkin bir şekilde uygulanır. 3,74 0,94

İşletmede çevresel yönetim sistemleri mevcuttur. 3,54 1,23

İç Çevre Yönetimi Toplam 3.69 1,03

Ye şil Bil gi S iste m ler i

Nakliye masraflarının azaltılmasında bilgi sistemleri etkin bir şekilde kullanılmaktadır.

3,5 1,08 Hava yolculuğunu sınırlamak amacıyla küresel ölçekte çalışanların ekip çalışmaları

ve toplantıları desteklenmektedir.

3,44 1,00 Çevresel bilgi (toksisite, tesiste kullanılan enerji ve su miktarları, hava kirliliği

bilgisinin izlenmesi vb.) takip edilmektedir.

3,62 0,97 Bilgi sistemleri ile emisyon ve atık üretimi izlenmektedir. 3,62 0,95 Tüketicilerin ürün alımlarında yeşil ürün seçimlerinin teşvik edilmesine yönelik

bilgilendirme yapılmaktadır.

3,52 1,03 Yöneticiler, karar verme sürecinde sürdürülebilirlik konularını (çevresel, ekonomik

ve operasyonel) göz önünde bulundurarak hareket etmektedir.

3,66 0,90

Yeşil Bilgi Sistemleri Toplam 3.56 0,99

Ye şil S atın alm a

Ürünlerin ekolojik etiketlenmesine özen gösterilir. 3,49 1,01

Çevresel konularda tedarikçilerimizle iş birliği yapılmasına özen gösterilir. 3,62 0,94 Tedarikçilerimizin iç yönetimi çevresel konularda desteklenmekte. 3,59 0,94 Çevre Yönetim Sertifikasına (ISO 14000-14001**) sahip tedarikçilerle çalışılmaya

özen gösterilir.

3,22 1,14 Tedarikçilerimizin çevre dostu uygulamalara sahip olmasına özen gösterilir. 3,44 1,04 Satın alınan ürün ve malzemelerin taşıması gereken çevresel gereklilikleri içeren

tasarım özellikleri konusunda tedarikçilerimiz bilgilendirilir.

3,52 1,02

Yeşil Satınalma Toplam 3.48 1,01

Mü şte ril er le İş Birliğ i

İşletmemizde temiz üretim stratejisi müşterilerimizin çevreci talepleri doğrultusunda oluşturulmaktadır.

3,48 1,03 Ürünlerimizin ambalajları, müşterilerimizin çevreci talepleri doğrultusunda

oluşturulmaktadır.

3,48 1,05 Ürünlerin taşınması (kara, hava, deniz ve demiryolu), daha az enerji kullanmak için

müşterilerimizin çevreci talepleri doğrultusunda oluşturulmaktadır.

3,49 1,06

Müşterilerle İş Birliği Toplam 3.48 1,04

Ek

o

-Ta

sa

rım

Ürünler daha az malzeme/enerji tüketimi için tasarlanmaktadır. 3,64 0,96 Ürünler, malzeme ve/veya bileşenlerinin tekrar kullanılabilir, geri dönüşümü

sağlanabilir ve geri kazandırabilir olacak şekilde tasarlanmaktadır.

3,68 0,95 Ürünler, tehlikeli malzeme kullanımı önlenerek veya azaltılarak tasarlanmakta

ve/veya üretilmektedir. 3,77 0,90 Eko-Tasarım Toplam 3.70 0,94 Ya tırım K u rta rm

a Fazla stokların/malzemelerin satışı yapılmaktadır. 3,75 0,97

Hurda ve kullanılan ürünlerin satışı yapılmaktadır. 3,75 1,08

Fazla sermaye ekipmanlarının satışı yapılmaktadır. 3,43 1,22

Yatırım Kurtarma Toplam 3,64 1,09

Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları Toplam 3,59 1,02

Notlar: (i) n=250, (ii) ölçekte 1 kesinlikle katılmıyorum ve 5 kesinlikle katılıyorum anlamındadır. (iii) Friedman çift yönlü Anova testine göre χ2=5221,842; p<0,001 sonuçlar istatistiksel bakımdan anlamlıdır.

İşletmelerin yeşil tedarik zinciri uygulamalarında etkili olan en önemli boyut 3,70 ortalama ile eko-tasarım boyutudur. Bu boyuttaki maddelerin ortalamaları 3,64 ve 3,77 arasında değişmektedir. Elde edilen değerler araştırmanın yürütüldüğü sektördeki işletmelerin özellikle malzeme ve enerji tüketiminin azaltılması için ürünlerin tasarımına önem verdiğini göstermektedir. Eko-tasarım içerisindeki tüm uygulamalar dikkate alınmakta ya da başlatılmaktadır. Sonuç olarak daha az malzeme ve enerji tüketen ürünler tercih edilmektedir.

Etkili olan diğer bir boyutun iç çevre yönetimi 3,69 olduğu görülmektedir. Bu boyuttaki maddelerin ortalamaları 3,54 ile 3,79 arasında değişmektedir. Bu durum işletmelerin toplam kalite çevre yönetimini önemsediğini ve bu doğrultuda işletme içi çalışmalarını düzenlediğini göstermektedir. Ayrıca iç çevre yönetimi işletmelerin çalışanları ve yöneticileri ile olan iletişimlerinin işletmeler için önemli olduğunu da göstermektedir.

Yatırım kurtarma boyutu 3,64 ortalama ile üçüncü sırada yer almaktadır. Bu boyuttaki maddelerin ortalamaları 3,43 ile 3,75 arasında değişmektedir. Bu değerler işletmelerin yatırım kurtarma uygulamalarını gerçekleştirmeyi düşündüğünü ve bazı işletmelerin bu uygulamaları başlatmış olduğunu göstermektedir. Bu sonuç işletmelerin stok bulundurma maliyetlerini azaltmak amacıyla fazla stok, hurda ve fazla sermaye ekipmanlarının satışlarına önem verdiklerini göstermektedir.

Yeşil bilgi sistemleri boyutunun ortalamasının 3,56 olduğu görülmektedir. Madde bazında incelendiğinde ortalamaların 3,44 ile 3,66 arasında yer aldığı görülmektedir. İşletmelerin çevresel sürdürülebilirlik için bilgi toplama ve bilgi üretmek amacıyla mevcut bilgi sistemlerine önem verdiğini göstermektedir. Bu sonuç işletmelerin yeşil tedarik zinciri uygulamalarının uygulanmasında ilk aşamanın stratejiyi örgütsel olarak benimsemek ve çevresel girişimleri izlemek için mevcut bilgi sistemlerini değiştirmesi gerektiğini göstermektedir.

Yeşil satınalma boyutunun ortalaması 3,48’dir. Madde bazında incelendiğinde ortalamaların 3,22 ile 3,62 arasında olduğu görülmektedir. Sonuçlar işletmelerin tedarikçi ortaklığı ve işbirliği programlarına çevresel kaygıları entegre ettiğini göstermektedir. Ayrıca işletmelerin sadece doğrudan tedarikçileri değil ikinci basamaklı tedarikçilerini de değerlendirdiğini göstermektedir.

Müşterilerle iş birliği boyutu ise 3,48 ortalama ile son sırada yer almaktadır. Madde madde incelendiğinde ortalamalar 3,48 ile 3,49 arasında değişmektedir. Müşterilerle işbirliğinin en az etki eden faktör olması işletmelerin, müşterilerinin çevreci talep ve isteklerine yeterli önemi vermediğini göstermektedir. Ayrıca müşterilerle işbirliği ve yeşil satınalma boyutlarının etki düzeyinin düşük olması çevreci ürünlerin maliyetlerinin yüksek olması ile ilgilidir.