Hipotezlere İlişkin Değerlendirmeler

Bu bölümde yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile tedarik zinciri ve işletme performansı değişkenleri arasındaki ilişkilerin boyutu incelenmiştir. Değişkenler arasında bir ilişki olup olmadığını incelemek amacıyla korelasyon analizi yapılmıştır. Korelasyon analizi, birden çok değişken arasındaki istatistiksel ilişkinin yönünü ve gücünü belirlemeye yardımcı bir araçtır (Kenny, 1979: 1). Korelasyon katsayısı -1 ile +1 değerleri arasında değişmektedir. İlgili katsayı pozitif bir değer alırsa değişkenlerden biri artarken diğeri de artar. Negatif bir değer alırsa

değişkenlerden biri artarken diğeri azalır. Katsayının sıfır olması durumunda ise iki değişken arasında ilişki olmamaktadır (Bryman, 2008: 327). Korelasyon katsayılarının ilişki dereceleri tablo 3.13’de gösterilmektedir (Ortinau vd., 2002: 568).

Tablo 3.13. Korelasyon Katsayılarının İlişki Dereceleri

Katsayı Aralığı Güç Açıklaması

±.81 - ±1.00 Çok güçlü

±.61 - ±0.80 Güçlü

±41 - ±.60 Orta

±21 - ±.40 Zayıf

MP r 1 VYP r ,574** 1 TZGP r ,150** ,156** 1 TZP r ,912** ,748** ,460** 1 İÇY r ,073** ,214** ,268** ,198** 1 YBS r ,190** ,228** ,315** ,298** ,521** 1 YS r 0,076 ,088 ,148** ,125* ,481** ,640** 1 MİB r ,09 ,082 ,304** ,181** ,337** ,588** ,689** 1 ET r 0,043 0,007 ,310** ,128* ,256** ,442** ,472** ,579** 1 YK r ,213** ,122 ,265** ,266** 0,053 ,189** 0,021 ,136* ,238** 1 YTZU r ,163** ,180** ,358** _,278** ,628** ,851** ,849** ,797** ,670** ,328** 1 ÇP r ,232** 0,057 ,142** ,222** ,197** ,245** ,209* ,234** ,371** ,138* ,317** 1 EP r ,442** ,289** ,137** ,436** ,210** ,336** ,378** ,285** ,259** 0,12 ,370** ,472** 1 OP r ,095 ,229** ,319** ,234** ,298** ,257** ,129* ,221** ,239** ,278** ,314** ,245** ,137* 1 ORP r ,272** ,443** ,213** ,388** ,208** ,261** ,204** ,304** 0,123 ,319** ,350** ,150* ,360** ,420** 1 İP r ,395** ,374** ,266** _,469** ,308** ,398** ,337** ,381** ,348** ,302** _,484** ,707** ,735** ,528** ,740** 1

NOT1: (i) MP:Maliyet Performansı, VYP:Varlıklardan Yararlanma Performansı, TZGP:Tedarik Zinciri Güvenilirlik Performansı, TZP:Tedarik Zinciri Performansı, İÇY:İç Çevre Yönetimi, YBS:Yeşil Bilgi Sistemleri,

YS:Yeşil Satınalma, MİB:Müşterilerle İş Birliği, ET:Eko-Tasarım, YK:Yatırım Kurtarma, YTZU:Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları, ÇP:Çevresel Performans, EP:Ekonomik Performans, OP:Operasyonel Performans, ORP:Organizasyonel Performans, İP:İşletme Performansı. (ii) n=250, (iii) *p<.001; **p<.05.

Tablo 3.14 incelendiğinde yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile tedarik zinciri performansı değişkenleri arasındaki korelasyon katsayısının 0,278 (zayıf korelasyon), yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile işletme performansı değişkenleri arasındaki korelasyon katsayısı 0,484 (orta düzeyde korelasyon), tedarik zinciri performansı ile işletme performansı değişkenleri arasındaki korelasyon katsayısı ise 0,469 (orta düzeyde korelasyon) olarak tespit edilmiştir. Bu bağlamda değişkenler arasında istatistiksel bakımdan anlamlı (p<0,001) bir ilişki olduğu görülmektedir.

Değişkenler arasındaki korelasyon değerlerinin belirlenmesinden sonra değişkenler arasındaki nedensel ilişkiyi irdelemek ve hipotezlerin doğrulanıp doğrulanmadığını değerlendirmek için;

• Tedarik Zinciri Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Yeşil Tedarik Zinciri

Uygulamaları +ε

• İşletme Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları +ε • İşletme Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Tedarik Zinciri Performansı +ε

modelleri ileri sürülmüş ve regresyon analizi yürütülmüştür. Sonuçlar aşağıda açıklanmıştır.

Tedarik zinciri performansı bağımlı değişkeni ile yeşil tedarik zinciri uygulamaları değişkeni arasındaki ilişkiyi irdelemek amacıyla;

Tedarik Zinciri Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları+ε

modeli öne sürülmüş ve regresyon analizi yürütülmüştür. Tablo 3.15’de regresyon analizi sonuçları tablosu yer almaktadır.

Tablo 3.15. Tedarik Zinciri Performansı Regresyon Analizi Bağımlı Değişken ΔR2 Bağımsız Değişkenler B Standart Hata t F Tedarik Zinciri Performansı 0,177 Sabit Terim 22,888 3,334 6,866** 20,786* Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları 0,174 0,038 4,559** Not: * <0,001; **<0,05.

Tablo 3.15’de tek değişkenli regresyon analizi modeline ilişkin veriler yer almaktadır. Bu sonuçlara göre ileri sürülen model istatistiksel bakımdan anlamlıdır (F=20,786, P<0,001). Regresyon analizi sonuçlarına göre, R2 _{(açıklanan varyansın}

yüzdesi) ve F (regresyon modelinin anlamlılık derecesi) değerleri Tedarik Zinciri Performansının yeşil tedarik zinciri uygulamaları ölçeği ile açıklanabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda Tablo 3.14 ve 3.15’deki sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, elde edilen sonuçlar araştırmanın gerçekleştirildiği örneklem için yeşil tedarik zinciri uygulamalarının tedarik zinciri performansı üzerine pozitif etkisi olduğunu ileri süren -1- numaralı hipotezi desteklemektedir. Literatürde bu ilişkiyi test eden bir çalışma yer almamaktadır.

İşletme performansı bağımlı değişkeni ile yeşil tedarik zinciri uygulamaları değişkeni arasındaki ilişkiyi irdelemek amacıyla;

İşletme Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları +ε

modeli öne sürülmüş ve regresyon analizi yürütülmüştür. Tablo 3.17’de regresyon analizi sonuçları tablosu yer almaktadır.

Tablo 3.16. İşletme Performansı Regresyon Analizi

Bağımlı Değişken R2 _Bağımsız Değişken B Standart Hata t F İşletme Performansı 0,235 Sabit Terim 28,693 4,579 6,265** 76,016* Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları 0,456 0,052 8,719** Not: * <0,001; **<0,05.

Tablo 3.16’de tek değişkenli regresyon analizi modeline ilişkin veriler yer almaktadır. Bu sonuçlara göre ileri sürülen model istatistiksel bakımdan anlamlıdır (F=76,016, p<0,001). Regresyon analizi sonuçlarına göre, R2 (açıklanan varyansın yüzdesi) ve F (regresyon modelinin anlamlılık derecesi) değerleri İşletme Performansının Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamaları ile açıklanabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda Tablo 3.14 ve 3.16’daki sonuçlar birlikte

değerlendirildiğinde, elde edilen sonuçlar araştırmanın gerçekleştirildiği örneklem için Yeşil Tedarik Zinciri Uygulamalarının İşletme Performansı üzerine pozitif etkisi olduğunu ileri süren -2- numaralı hipotezi desteklemektedir.

Literatür incelendiğinde yeşil tedarik zinciri uygulamalarının işletme performansı üzerindeki etkisinin pozitif olduğu çalışmalar yer almaktadır. Zhu ve Sarkis (2004) Çin imalat sektöründe gerçekleştirdiği araştırmada yeşil tedarik zinciri uygulamalarının farklı boyutlarını inceleyerek işletme performansı üzerindeki etkilerini test etmiştir. Araştırma sonucunda yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile işletme performansı arasında pozitif ilişki olduğu tespit edilmiştir. Aynı şekilde Zhu vd. (2007) ve Zhu vd. (2008) çalışmalarını geliştirerek Çin imalat ve otomobil sektöründe gerçekleştirmiş ve sonuç olarak iki değişken arasında pozitif ilişki olduğu tespit edilmiştir. Green vd. (2012) araştırmasında yeşil tedarik zinciri uygulamaları ile işletme performansı arasında pozitif ilişki olduğunu tespit etmiştir.

İşletme performansı bağımlı değişkeni ile tedarik zinciri performansı değişken arasındaki ilişkiyi irdelemek amacıyla;

İşletme Performansı = 𝑏0 + 𝑏1 Tedarik Zinciri Performansı +ε modeli öne

sürülmüş ve regresyon analizi yürütülmüştür. Tablo 3.19’da regresyon analizi sonuçları tablosu yer almaktadır.

Tablo 3.17. İşletme Performansı Regresyon Analizi

Bağımlı değişken R2 _Bağımsız

değişken B Standart Hata t F İşletme Performansı 0,22 Sabit Terim 41,26 3,296 12,52** 69,974* Tedarik Zinciri Performansı 0,708 0,085 8,365** Not: * <0,001; **<0,05.

Tablo 3.17’da tek değişkenli regresyon analizi modeline ilişkin veriler yer almaktadır. Bu sonuçlara göre ileri sürülen model istatistiksel bakımdan anlamlıdır (F=69,974, p<0,001). Regresyon analizi sonuçlarına göre, R2 (açıklanan varyansın

yüzdesi) ve F (regresyon modelinin anlamlılık derecesi) değerleri İşletme Performansının Tedarik Zinciri Performansı ile açıklanabileceğini göstermektedir. Bu bağlamda Tablo 3.14 ve 3.17’deki sonuçlar birlikte değerlendirildiğinde, elde edilen sonuçlar araştırmanın gerçekleştirildiği örneklem için Tedarik Zinciri Performansının İşletme Performansı üzerine pozitif etkisi olduğunu ileri süren -3- numaralı hipotezi desteklemektedir.

Literatür incelendiğinde tedarik zinciri performansı ile işletme performansı arasındaki ilişkiyi ölçen sınırlı sayıda kaynağa ulaşılmıştır. Bu durum bu alanda yapılan çalışmaların kısıtlı olduğunu göstermektedir. Konuk (2011) araştırmasında tedarik zinciri performansının işletme performansı üzerinde olumlu bir etkiye sahip olduğunu tespit etmiştir. Li vd. (2011) tedarik zinciri performansı ile işletme performansı arasında pozitif bir ilişki olduğunu tespit etmiştir. Erdem (2013) çalışmasında tedarik zinciri uygulamalarının işletme performansı üzerinde olumlu etkisi olduğunu tespit etmiştir. Bu bağlamda çalışmanın literatürde yer alan çalışmaları destekler nitelikte olduğu söylenebilir.

DÖRDÜNCÜ BÖLÜM

DEĞERLENDİRME, SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışmada Konya Ticaret Odası’na kayıtlı olan otomotiv yan sanayi işletmelerinde yeşil tedarik zinciri uygulamalarının tedarik zinciri performansı ve işletme performansı üzerine etkisi araştırılmıştır. Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde çalışmanın amacı ve kuramsal temelleri özetlendikten sonra, araştırma kapsamındaki işletmelerde yeşil tedarik zinciri uygulamaları aşamaları sonucunda tedarik zinciri ve işletme performansı üzerinde etkisi ve kavramsal modele ilişkin yapılan saptamalar teorik incelemelerle bağlantılı olarak değerlendirilecektir. Daha sonra kuramsal ve ampirik bulgular ışığında işletme yöneticilerine önerilerde bulunulacaktır. Bölümün sonunda ise araştırmanın kısıtları sunulacak ve gelecek çalışmalar için öneriler getirilecektir.

4.1. Araştırmanın Amaçları ve Kuramsal Temelleri

Sanayileşme, gelişen teknoloji ve küresel rekabetin bir sonucu olarak; yenilenemez doğal kaynakların yok olması, fosil yakıtların çevreye verdiği zararlar, çevre bilincinin tam olarak gelişmemiş olması, artan hava, su, toprak kirliliği doğanın aşırı şekilde tahrip edilmesine sebep olmaktadır. Ancak son yıllarda tüketicilerin çevresel konularda daha ilgili ve bilinçli olması, işletmelerin de mevcut stratejilerini yeniden gözden geçirmelerini sağlamıştır. Bunun yanı sıra hükümetlerin çevreye duyarlı yasal düzenlemeler yapması işletmeleri yeşil uygulamalara yöneltmeye başlamıştır.

Tedarik zinciri yönetiminde yeşil uygulamaların entegre edilmesi ile çevreye zararlı etkilerin azalacağı, çevresel etkinliğin sağlanması ile işletmelerin kâr artışı, maliyetlerde düşüş, ürün kalitesinde artış, müşteri tatmini gibi birçok fayda sağlayacağı görülmektedir. İşletmelerin tedarikçileri ile olan iletişimi de bu süreçte önemlidir. Çünkü tedarik zinciri ağı içerisinde oluşacak herhangi olumsuz bir faaliyet bütün tedarik zincirini etkileyecektir. Bu nedenle işletmeler tedarikçileri ile uyum içinde hareket etmeli ve tedarikçilerini müşterilerinin talep ve istekleri doğrultusunda yönlendirmelidir.

Çevresel zararların en aza indirgenmesi ve hatta bu zararların önlenmesi için hükümetler yasal düzenlemeler oluşturmaktadır. Çevresel zararlı etkileri

değerlendirmeden faaliyetlerine devam eden işletmeler, hükümetlerin teşvik ve baskıları ile yeşil uygulamaları benimsemeye başlamıştır. Bu durumda yalnızca hükümetlerin değil; çevre bilinci oluşan müşteriler, tedarikçiler ve çevresel sivil toplum kuruluşlarının da etkisi bulunmaktadır. Sonuç olarak işletmelerin faaliyetlerini sürdürebilmeleri için yeşil uygulamaları benimsemeleri ve uygulamaya geçmeleri gerekmektedir.

Buraya kadar özetle sunulan kuramsal temeller ışığında çalışmanın araştırma bölümünde, yeşil tedarik zinciri uygulamalarının tedarik zinciri ve işletme performansı üzerine etkisinin değerlendirilmesi hedeflenmiştir. Bu bağlamda araştırmanın amaçları (i) işletmelerin yeşil tedarik zinciri faaliyetlerini gerçekleştirme düzeylerinin tespit edilmesi, (ii) işletmelerin tedarik zinciri performans düzeylerinin belirlenmesi ve (iii) işletmelerin genel performans düzeylerinin tespit edilmesi olarak belirlenmiştir.