Yazılı Veriler

Araştırmanın yazılı verilerini, yanlışa verilen dönüt türleri sonucu öğrencide oluşabilecek durumları ifade eden maddelerin bulunduğu DHTL oluşturmaktadır. Katılımcılar çıktı olarak kendilerine verilen DHTL den söz konusu kurgularda ortaya

çıkabilecek durumlara karşılık gelen maddeleri yazılı olarak belirtmişler sonrasında araştırmacının rehberliğinde neden bu seçimleri yaptıkları tartışılmıştır. 33 maddeden oluşan DHTL nin madde analizi aşağıda Tablo 4 te verilmiştir.

Okul Akademik

Özgüven Sosyal Özgüven

Genel Özgüven

Olumlu 3, 5, 8, 14, 29 12, 26 7, 11, 12, 19, 22, 23, 30 Olumsuz 2, 9, 15,16, 20, 24, 28 1, 13, 25, 27, 31,32 4, 6, 10, 13,17, 18, 21, 33

Tablo 4. DHTL Madde Analizi

Tablo 4 te akademik özgüven, sosyal özgüven ve genel özgüven üzerindeki etkilere karşılık gelen durumları ifade eden maddeler verilmiştir. 3, 5, 8, 14 ve 29. maddeler okul akademik özgüven üzerinde olumlu etkiler oluşturan durumlara karşılık gelen maddelerdir. Bu maddeler okul akademik özgüven puanı üzerinde artırıcı rol oynamaktadırlar. Tersine 2, 9, 15, 16, 20, 24 ve 28. maddeler ise okul akademik özgüven üzerinde olumsuz etkiler oluşturan durumlara karşılık gelen maddelerdir ve okul akademik özgüven puanı üzerinde düşürücü rol oynamaktadırlar.

1, 13, 25, 27, 31 ve 32. maddeler ise sosyal özgüven üzerinde olumsuz etkiler oluşturan durumları ifade eden maddelerdir. Bu maddelerin sosyal özgüven puanını artırıcı bir fonksiyonu vardır. Tersine 12 ve 26. maddeler ise sosyal özgüven üzerinde olumsuz etkiler oluşturan durumlara karşılık gelen maddelerdir ve sosyal özgüven puanını düşürücü etkisi vardır.

7, 11, 12, 19, 22, 23 ve 30. maddeler genel özgüven üzerinde olumlu etkiler oluşturan durumlara karşılık gelen maddelerdir. Bu maddeler okul genel özgüven puanı üzerinde artırıcı rol oynamaktadırlar. Tersine 4, 6, 10, 13, 17, 18, 21 ve 33. maddeler ise genel özgüven üzerinde olumsuz etkiler oluşturan durumlara karşılık

gelen maddelerdir ve genel özgüven puanı üzerinde düşürücü rol oynamaktadırlar. Veri analizi kısmında bu etkiler dikkate alınarak yorum yapılmıştır.

Nicel verilerin toplanması aşamasında ise öğrencilerin özgüven puanlarının tespiti için araştırma başlangıcında ve uygulama bitiminde Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri (Coopersmith Self Esteem Scale) toplam 172 öğrenciye uygulanmıştır. Öğrencilere gerekli açıklamalar yapılarak anketleri hatasız bir şekilde doldurmaları sağlanmaya çalışılmıştır.

3.3.4. Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri (Coopersmith Self-Esteem Inventory- CSEI)

Benlik saygısı (self-esteem) kişinin kendini kabul etmesini, değer vermesini, kendine güven ve saygı duymasını, psikolojik açıdan etkin olmasını sağlayan temel belirleyicilerden birisidir (Torucu, 1992). Özgüven (self-confidence) bireyin kendisine yönelik iyi, olumlu duygular geliştirmesi sonucu kendini iyi hissetmesidir. Bu iyi hissetme sonucunda kendisiyle ve çevresindeki kişilerle barışık olması demektir.

Literatüre bakıldığında özgüven ve özsaygı kavramlarının birbirlerinin yerine kullanıldığı görülmektedir. Özgüven kavramı, özsaygı yerine de kullanılabilmektedir (Akagündüz, 2006). Araştırmada özgüven düzeylerinin belirlenmesi konusunda uygulanabilecek en uygun envanter olduğu düşüncesiyle Stanley Coopersmith tarafından 1967 yılında geliştirilen ve sonrasında yapılan düzenleme çalışmalarıyla ile farklı ülkelerde ve ülkemizde bir çok defa geçerliği ve güvenirliği saptanmış olan Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri kullanılmıştır (Coopersmith 1959, 1967; Kimball, 1973, Akt. Coopersmith, 1991; Turan ve Tufan, 1987, Akt. Hüsman, 2006; Özoğul, 1988; Güçray, 1989; Pişkin, 1996a).

Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeği toplam 58 maddeden oluşup, yaklaşık olarak 10-15 dakikada tamamlanabilmektedir. Envanterde özgüvene ilişkin toplam

bir puan hesaplanabilmesinin yanında 5 ayrı alt ölçeğe ilişkin puanlar da elde edilebilmektedir.

3.3.4.1. Coopersmith Benlik Saygısı Envanterinin Alt Ölçekleri 3.3.4.1.1. Genel Özsaygı Alt Ölçeği

26 Maddeden oluşmaktadır. Her madde iki puan olarak değerlendirildiğinden alınabilecek maksimum puan 52’dir.

3.3.4.1.2. Sosyal Özsaygı Alt Ölçeği

8 Maddeden oluşmaktadır. Her madde iki puan olarak değerlendirildiğinden alınabilecek maksimum puan 16’dır.

3.3.4.1.3. Okul Akademik Özsaygı Alt Ölçeği

8 Maddeden oluşmaktadır. Her madde iki puan olarak değerlendirildiğinden alınabilecek maksimum puan 16’dır.

Araştırmada özgüven; genel özgüven, sosyal özgüven ve okul-akademik özgüven olmak üzere 3 boyutta incelenmiştir. Ev-Aile özgüveninin belirlenmesinde aile ortamında da gözlemler yapma gerekliliği ve bu gözlemlerin gerçekleştirilmesinin içinde bulunulan şartlar gereği mümkün olmadığı düşünüldüğünden özgüvenin bu boyutu incelenmemiştir.

Coopersmith Benlik Saygısının yönerge kısmında katılımcıların maddeleri okumaları istenmekte ve maddelerde belirtilenlerin onların hissettiklerine karşılık gelmesi halinde ilgili maddenin aşağıda görüldüğü gibi yanındaki “evet” sütununa işaret koymaları, bu ifadeler onları tanımlamıyor ve onlara uygun gelmiyorsa, ilgili

maddenin yanındaki “hayır” sütununa işaret koymaları gerektiği belirtilmektedir. Ayrıca maddelerin doğru veya yanlış bir cevabının olmadığı bildirilerek maddeleri düşünerek değil duygularına kulak vererek işaretlemeleri istenmiştir.

Envanterde toplam 58 madde bulunmakta ve bunların 8 tanesi “yalan maddeleri” ifade etmektedirler. Envanterdeki yalan maddeler çıkarıldığında geri kalan 50 madde toplam özgüven puanını belirlemektedir. Yalan maddelerin puana herhangi bir etkisi bulunmamaktadır. Ama kişinin savunucu tutumunu belirlemede rol oynamaktadırlar. Bu bağlamda 5 ya da daha fazla yalan maddeye evet cevabı verilmesi o kişiden elde edilen verilerin güvenirliğinin yitirilmesine sebep olur ve o kişinin ölçeğinin araştırma kapsamından çıkarılması tavsiye edilmektedir (Pişkin, 1996b). Coopersmith Benlik Saygısı Envanterinin yalan maddeler dışındaki alt ölçeklerinden elde edilen puanların toplamı ölçeğe ilişkin toplam bir özgüven puanı vermektedir (Coopersmith, 1991).

Bu bağlamda envanterden alınabilecek özgüven puanı Coopersmith’in önerdiği gibi aşağıdaki formülle hesaplanmaktadır (Pişkin, 1996b). Her bir madde için evet ya da hayır şeklinde beklenen bir cevap vardır. Bu beklenen maddeler işaretlendiğinde her biri 2 puan getirmektedir. Farklı yanıtlar, boş bırakılan ya da her iki seçeneğin de işaretlendiği maddeler 0 puan getirmektedirler.

Özgüven Puanı = (İşaretleme yapılan beklenen madde sayısı) x 2

Bu formül ile elde edilen sonuç kişinin özgüven düzeyini vermektedir. Kişinin özgüven düzeyinin düşük, orta veya yüksek olduğunu belirlemek için kişinin içinde bulunduğu grubun özgüven puan ortalamaları bulunarak kişinin özgüven puanın ortalamaya göre durumu belirlenmektedir (Coopersmith, 1991).

172 öğrencinin verdikleri yanıtlar sonucu özgüven puanları belirlenmiştir. Yalan maddelere 5 ve daha fazla evet cevabı veren öğrencilerin anketleri geçersiz sayılmıştır. Veri analizi kısmında verilen Tablo 5. te görüldüğü üzere 166 öğrencinin puan aralıklarındaki frekans dağılımları görülmektedir. Özgüven puanı hesaplanan öğrencilerin özgüven puanları ne kadar yüksek ise özgüvenleri o kadar yüksek, özgüven puanları ne kadar düşükse özgüvenleri de o kadar düşüktür.