Yatırım teşvik belgesi kapsamında makine teçhizat teslimleri istisnası

dahilinde 01.08.1998 tarihinden itibaren yapılacak makina ve teçhizat teslimleri KDV’den muaf edilerek istisna kapsamına alınmıştır.

Yatırım teşvik istisnasından faydalanmak isteyen firmalar ilk önce fizibilite raporu hazırlayarak bu rapor ile Ekonomi Bakanlığına başvuru yaparak istisnadan yararlanmak için teşvik belgesi isteyeceklerdir. Kendisine başvuru yapılan Ekonomi Bakanlığının Teşvik Uygulama bölümünde görevli olan yetkili uzmanlar tarafından yapılacak incelemelerin sonuçlarına göre uygun bulunan izin başvuırularına “Yatırım Teşvik Belgesi” düzenlenerek başvuru yapan firmaya teşvik belgesi teslim edilir.

İstisna uygulamasında en ciddi ve büyük sorun”makina ve teçhizat” tanımlarına dayanmaktadır. Uygulamada yaşanmış olan suistimaller sebebiyle 69 Seri No.lu KDV Genel Tebliğiyle hangi malların makine ve teçhizat kapsamına gireceği konusunda sınırlayan bazı tanımlar getirilmiştir. Bu tebliği yayımlanan KDV Uygulama Tebliği yürürlükten kaldırmış olsada KDVUGT’de eski tebliğte düzenlenmiş olan istisna esasları kapsamında değerlendirilmiştir.

26-12-1992 tarihinde yayımlanmış olan 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliğinde “üretimde kullanılacak olan her türlü makina ve cihazlar ve bunlara ait yan unsurlar ve bunların faaliyette olması için kullanılan her türlü gereçler makina ve cihazlar olarak tanımlanmıştır”. Buna tanıma göre üretimde kullanılan ve amortisman uygulaması yapılan, iktisadi bir değeri olan sabit kıymetlere makina ve cihaz denilmiştir(Argun,2003:2). Sabit kıymetin istisna kapsamında yararlanabilmesi için, öncelikle makine ve teçhizat niteliginde olması, ayrıca mal ve hizmet üretimlerinde kullanılması gerekir. Sektörlerin yapısına mahsus olarake üretim birimlerinin yanı sıra idari ve pazarlama gibi üretimde direk kullanılmayan alanlarda aynı cins sabit kıymetler teşvik kapsamında istisna kapsamında değerlendirilmemektedir.

Büro mobilyası, masa sanldaye gibi mefruşatlar, hizmet üretiminde direkt olarak kullanılmayan malzemeler, üretimde kullanılmadıkları için makine ve teçhizat kapsamında değerlendirilmesi yapılmamaktadır. Prensip olarak taşıt araçları da makine ve teçhizat kapsamında sayılmayacaktır. Bu sebeple binek otomobili, panelvan, arazi taşıtı, otobüs, minibüs, kamyon, kamyonet, treyler ve çekiciler de istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bunra ragmen, 69 Seri No.lu

uygun yeşil motora haiz çekiciler istisna kapsamında değerlendirileceği ve kapsama alınacağı belirtilmiştir. Yine aynı tebliğde azami yüklü ağırlığı 45 tonu aşmış olan “offroadtruck” tarzı ağır taşıma vasıtaları ile standartları nedeniyle karayoluna çıkması yasaklanan ve üretim hattı içerisinde kullanılacak olan damperli kamyonlar, frigorifik kamyonlar, forklift, iş makinesi, vinç, tarım makineleri vb, istisna kapsamına değerlendirileceği belirtilmiştir.

Ayrıca 74 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde hastane yatırımlarında kullanılacak cankurtaranlar, 97 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde belediye kurumları ile il özel idareleri ve bunlara bağlı bulunan kuruluşlar veya şirket hisselerininin tamamı, bunlara ait olan şirketler tarafından şehir içi yolcu taşımacılığında kullanılan otobüsler, 99 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde ise havaalanlarında yolcuların terminal ile uçak arasında taşıyan apron otobüslerinin de istisna kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir.

KDVUGT II.Bölüm/B-5.1 maddesinde yatırım teşvik belgesi ekinde global listede yer bulan kamyon (mikser ve beton pompası için) ve çekiciler (slobas için) teslimlerin, diğer bir özelgede ise oto taşıyıcı (semi-treyler) tesliminin istisna kapsamında değerlendirileceği belirtilmiştir.

Hava, deniz ve demiryolu taşıma araçları da makine ve teçhizat kapsamında değerlendirilmemektedir. Lakin KDVK’nun 13/a maddesiyle düzenlenen istisna şartlarının mevcut olması halinde bu araçların da teslim ve ithalatlarında önceki bölümlerde yapılan açıklamalara istinaden, istisna kapsamında değerlendirmesi yapılacaktır.

Yukarıda yapılan açıklamalardan da anlaşıldığı üzere istisnadan yararlandırma da makina ve teçhizat ile ilgili teknik tanımlardan sapılmıştır. Gelir İdaresi iş çevre, alan ve etkileri de göz önüne alarak, istediği malları makine ve teçhizat olarak değerlendirip, istemediklerini ise bu kapsamda değerlendirmemektedir. Lakin teşvik belgesinde yazılı olsa bile, hizmet ifaları istisna kapsamında değerlendirilmemektedir. Gelir idaresi tarafından verilen bir özelgede, yatırım teşvik belgesi eki listede yer alan makine teçhizatlarının tesliminde istisna uygulanacağı, ama bu firmanın yaptığı inşaat taahhüt işleri listede olsa dahi istisna kapsamında değerlendirilmeyeceğini belirtilmiştir(Oktar,2011:182).

Bu istisnanın uygulanmasında geçmişte çıkan diğer bir sorun ise, istisnadan kimin yararlanıp yararlanamacağı konusunda meydana gelmiştir. Maddede geçen “mükelleflere” ibaresi, teşvik belgesi alanları değil, mükellef olan herkesin bu istisna kapsamında yararlanabileceğini göstermektedir. Lakin geçmişte, bu ibareye dikkat edilmeden, mükellef olmadığı halde teşvik belgesi almış kuruluşlara yapılan teslimler istisna kapsamında değerlendirilmiş ve istisnadan yararlandırılmışlardır. Örnek olarak bakanlık bazı makinalar için teşvik belgesi almış olan ve bu makinaları satan firma KDVK’nun 13/d maddesi kapsamında istisna uygulamıştır. Firmanın yüklenmiş olduğu vergileri iade istemesi üzerine olay ortaya çıkmıştır ve yüklendiği KDV’yi iade isteyen mükellefe hakkında teslim bedeli üzerinden cezai işlem yapılmış ve iadesi yapılmamıştır(Oktar,2017,s.183).

Kanun maddesinin yanlış yorumlanması sebebiyle, bu tarz uygulamaların fazla olduğunun tespit edilmesine üzerine, 24-02-2003 tarihinde 4842 sayılı kanun ile KDVK’na eklenen geçici md.18. hükmü geregince KDV mükellefi olmayıp teşvik belgesi almış olanlara 24.04.2003 tarihine kadar yapılan teslimler istisna kapsamına değerlendileceği belirtimiştir. Eklenen bu geçici hüküm sebebiyle yaşanan mağduriyetlerin önüne geçilmiştir. Ayrıca KDVUGT gerekli açıklamalara yer verilerek geçmişte yaşanan sorunların önüne geçilmeye çalışılmıştır(II.Bölüm/B-5.1.).

Lakin buna ragmen gelir idaresince geçmişte konu ile alakalı olarak yapılan açıklamaların olduğu 87 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinde 24.04.2003 tarihinden sonra, teşvik belgesinde aksi yazılı olsa dahi KDV mükellefiyeti bulunmayanların belge kapsamına giren malların teslimlerinde, Kanunun 13/d maddesinde düzenlenen istisnanın uygulanamayacağı belirtilmiştir. Buna göre istisna kapsamından yararlanmak isteyen teşvik belgesine sahip alıcılar, bağlı oldukları vergi dairesine başvuru yaparak KDV mükellefi olduklarına ve belge kapsamındaki malı indirim hakkı tanınan işlemlerde kullanacaklarına dair bir yazı almaları gerekmektedir. Aldıkları bu yazının bir örneğini ithalat aşamasında gümrük idaresine, yurt içi alımlarında ise tedarikçiye vererek KDV istisnası uygulanmasını talep edeceklerdir. Bu kapsamda istisna uygulayan tedarikçilerin, alıcıdan almış oldukları belgeyi VUK’ nu muhafaza ve ibrazla ilgili hükümleri

(253.maddesi) doğrultusunda saklayacaklardır ifadeleri yer almaktaydı buna benzer kapsamlı bir açıklama KDVUGT’de görünmemektedir.

Yatırım teşvik belgeleri çoğunlukla iki yıl süreli olarak verilir. Belgenin kapsamı makina ve techizat alımı, yenileme yada en baştan bir üretim tesisleri kurmak şeklinde olabilir. Yatırım belge süresi içinde tamamlanamaz ise, Ekonomi Bakanlığına başvuru yapılarak %50 oranında süre uzatımı talep edilir. Yatırımcılar istisnadan yararlanmak istediklerinde, almış oldukları teşvik belgesini ve buna bağlı olarak düzenlenen ekli listenin aslını tedarikçiye veya gümrükte sorumlu olan makama ibraz ederek istisna kapsamında uygulamasından yararlanacaktır. Tedarikçiler ve gümrük idareleri çıkışı yapacakları sabit kıymetin teşvik belgesinde belirtilen istisna kapsamına değerlendirilen mallar içinde yer aldığını kontrolünü yaptıktan sonra KDV’den muaf tutarak işlemlerini tamamlayacaklardır. Ayrıca listede çıkışını yaptıkları mal ile alakalı olarak, uygun gördükleri bir yerine, satmış oldukları veya gümrük idaresi tarafından ithal edilen mal ile alakalı olarak miktarını gösteren:

“Tarafımıza teslim edilen teşvik belgesinin incelenmesi sonucunda, … adet makine ve teçhizat satılmıştı/İthalatı yapılmıştır. Bu işlemle alakalı olarak …. sayılı fatura veyahuttta ….. Gçb düzenmiş ve teşvik belgesi ile beraber firmanın kendisine teslim edilmiştir” ibaresini yazarak kaşeleyip akabinde imzalayacaktır. Gümrük idaresi ise mührü tatbik ederek suretiyle onaylamasını yapcaktır. Bu şekilde üzerine şerh düşülmüş liste ile birlikte alınmış olan teşvik belgesinin birer onaylı fotokopisi teşvik belgesi sahibi tarafından imzanadıktan sonra kaşelenip satıcılara veya gümrük idaresine teslimi yapılacaktır.”

Yatırım yapanlar her bir makine ve teçhizat için, teşvik belgesi eki listelerde belirtilen miktardan fazla istisna kapsamında mal alımı yapamazlar. Tedarikçiler mal satımında, kendilerine ibraz edilen listelerdeki şerhleri kontrol ederek verilmiş olan izin miktarın aşılmamasına dikkat ederek ileride doğması mıhtemel olan sıkıntıların önüne geçmiş olacaktır. Eğer buna dikkat edilmezse, izin verilen miktarı aşan tutardaki teslimlerin istisna kapsamında değerlendirilmeyeceğinden dolayı istisna uygulanması vergi dairesi tarafından kabul edilmeyecektir. Bu durumda karşılaşılması durumunda, istisna edilen KDV tahriyatlı olarak beyan edilecektir. Bu konu ile alakalı olarak, idareden istenen bir özelge dikkat çekmektedir. Tedarikçi yatırım teşvik belgeli bir

mükelleften makine siparişi almıştır. Tedarikçi firma malın teslim tarihinden önce faturayı kesip anılan madde hükümlerine göre KDV iadesi talep etmek üzere Idareden görüş talep etmiştir. Bu talebe Gelir Idaresi Başkanlığı 29.03.2012 tarih ve B.07.1.GIB.4.45.15.01-KDV-53-46-29 sayılı özelgesi ile verilen cevap vermis olup, iade işlemlerinin yapılabilmesi için sipariş verilmiş olan makinenin ilgili yatırım teşvik belgeli firmaya teslim edilip veyahutta kuruluş işlemlerinin bitmesinden sonra mümkün olacağını belirtimiştir.

Yatırım teşvik belgesine istinaden alınan ithal müsadesinin de kayıtlı eşyanın aynı zamanda, İthalat Rejimi eki İthalatı Doğrudan Teşvik Edilen Yatırım Malları Listesi'nde kayıtlı olması ve yatırımcılarca eşyanın ithalatının bu listeye istinaden yapılması durumunda, ayrıca Teşvik Belgesi ve çeki listesi aranmayacaktır(Gündoğdu,1993:2). Istanbul Vergi Dairesi Başkanlıgı KDV 2010/1Uygulama Genelgesi ile Kobi teşvik belgesi sahip firmaların 13/d madde hükümlerinden faydalanabileceği yönünde görüş bildirilmiştir

Finansal kiralama şirketleri için ayrıca ayrı bir teşvik belgesi düzenlenmediğinden dolayı, finansal kiralama şirketi aracılığıyla yatırımlarını gerçekleştirmek isteyenler, vergi dairesine bir dilekçe başvuru yaparak, teşvik belgesi almış olan yatırımcılara verilecek olan evraklarda aşağıda belirtilen açıklamaya yer verilir.

"Yatırımları gerçekleştirmek için yatırım belgesi alan yatırımcılar, eğer bu yatırımlarını finansal kirlama yoluyla yapacaklar ise, finansal kiralama şirketleri tarafından yatırım teşvik belgesi sahibine yaoılacak olan her türlü makine ve teçhizat için 3065 sayılı Kanun kapsamında yatırım teşvik belgesi istisnası kapsamında değerlendirilerek yapılacak olan teslimler KDV’den muaf tutulur.” Alınmış olan yatırım teşvik belgesi ve vergi dairesinden finansal kiralama ile yatırımlarını yapacaklarına dair istisna yazısı finansal kiralama şirketine verilir. Finansal kiralama şirketi bu evraklara istinaden yapacak olduğu teslimleri 3065 sayılı kanun 13/d maddesi hükümleri gereğince istisna kapsamında KDV’den muaf olarak teslimlerini yapacaktır.

Yukarıda açıklamaları yapılan istisna şartlarına uygun olarak satış yapanlar, teslimden sonra yatırımın teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmediğinde, ortaya çıkacak olan vergi ve cezalardan sorumlu

olmayacaklardır. Yatırım, teşvik belgesinde öngörüldüğü şekilde gerçekleşmediğinde, gümrük idareleri tarafından tahakkuk ettirilerek ertelenen ithalde alınan KDV tahakkuk etmiş olduğu tarihten başlamak üzere, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunun (AATUK) md.48. göre ilgili yıllar için geçerli olan tecil faizleri %50 zamlı uygulanmak suretiyle tahsil işlemi yapılacaktır. Ertelemeler zamanaşımı sürecinde işlemeyecektir.

3.1.2.8 Liman ve hava meydanı inşası, yenilenmesi ve genişletilmesi istisnası