Türkiye’de ikamet etmeyen yolculara yapılan satış

KDV kanunumuzda ve uygulamalarda iki şekilde gerçekleşmektedir. Bunlardan birincisi “Yolcu Beraberi Eşya İstisnası (Tax Free)” ve bavul ticareti olarak adlandırılan “Türkiye’de ikamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Yapılan Satışlarda KDV istisnası’dır(Tokaç,2007:51).

Ülkemize geçici olarak gelen kişilerin, ülkemizden satın alarak yurtdışına çıkmaları halinde, bu malların nihai tüketim yerinin yurt dışı olması sebebiyle, ihracata benzer bir uygulama olmaktadır. Avrupa Birliği’ne üye olan ülkelerde uygulaması bulunan yolcu beraberinde eşya ihracında KDV istisnası sebebiyle, ülkemizinde kendisine KDV Kanunun da yer bulmuştur. Bu istisna KDV Kanunun 11/1 maddesinin (b) bendinde yer almıştır. Bu maddeye göre ülkemizde ikameti olmayan şahısların, ülkemizden almış oldukları ürünlere ödemiş oldukları KDV’nin, ürünlerin yurtdışına yolcu ile beraber çıkması üzerine iade edileceği yer almıştır. Bu istisnadan ülkemizde yararlanmak isteyen ülkemizde ikamet etmeyen ve buna dair belge alan T.C. vatandaşları ile yabancı kişiler yararlanmaktadır. Yukarıda belirtilen yolcuların ülkemizde aldıkları ürünlere satış işlemi yapıldığı ödedikleri KDV’yi yurt dışına çıkış yapılmasına müteakip yolculara iade edilmesi şeklinde uygulanmaktadır(Pamuk&Çelik, 2006:161-162).

Doğu bloğu olarak adlandırılan ülkelerde ortaya çıkan ekonomik ve siyasi gelişmeler sonucu o ülke vatandaşlarının ülkemize gelerek özellikle Istanbul’un Laleli semti ve civarında yaptıkları alışveriş sonucu aldıkları malları yanlarında götürerek ülkelerinde satmaları sonucu ortaya çıkan ticaret şekli olarak ortaya çıkmış ve literatüre “bavul ticareti” olarak geçmiştir. İlk başlarda birçok anlamda küçümsense de oluşan ticaret hacminin iki milyar doları aşması ile oluşan ekonomik haraketlilik çeşitli düzenlemeler ile kayıt altına alınmaya çalışılmıştır.

Bu kadar büyük hacimli ekonomik hareketi tanımlama konusunda ekonomistler zorlanmışlardır. Çünkü ortaya çıkan ticaretin şekli hiçbir uluslararası ticaret şekline uymamaktadır. Belki de en yakın tanımlamayı Braudel’in has piyasa

teorisinden çıkarabiliriz. Bavul ticareti sosyolojik ve iktisadi alanlarda birçok kez inceleme konusu olmuştur (Yükseker,2003:4).

Bavul ticaretinde konu olan teslimlerin gümrükleme, dağıtım, ihracatı, gümrükleme işlemleri dış ticaret işlemlerinde olduğu gibi meydana gelmemektedir. Bavul ticareti ilk başta ülkemizde ikamet etmeyen kişilerin aldıkları ürünleri kendi çabalarıyla ülkelerine götürürken, artık kargo taşımacılığı alanında faaliyet gösteren firmaların, eskiden kendi çabalarıyla götüren kişilerin yerine, lojistiğinin yapılması, paketlenmesi, ve alıcıların talep ettikleri yere ulaştırılmasını sağlamaktadırlar(Tokaç,2007:62-63).

Bavul ticareti yapmak için “Türkiye’de ikamet etmeyenlere Özel Fatura ile Yapılacak Satışlara Ait KDV Ihracat İstisnası Izin Belgesi” almış olan mükellefler, bavul ticaretine konu olan satışlarında düzenlemiş oldukları faturalarda istisna kapsamına dahil edilerek KDV’den muaf olarak özel fatura keseceklerdir.an mükellefler söz konusu satışlarda KDV hesaplamadan yaparlar. Bavul ticaretin de düzenlecenecek olan özel fatura beş suret olarak düzenlenmektedir. Düzenlenmiş olan bu faturanın asıl nüshası alıcının kendisine verilir. Diğer üç nüsha malların gümrük çıkışında onaylama işlemi yapılır. En alt beşinci suret ise faturayı düzenleyen satıcının kendisinde kalır (KDVUGT/1.2.2.).

Bavul ticareti kapsamında alınan mallara özel fatura düzenleme alt sınırı 2.000 TL olarak belirlenmiştir. Düzenlenecek fatura ait miktar ve tutar konusunda sınırlama getirilmemiştir. Özel Tüketim Vergisi Kanununa ekli (I) sayılı listede yer alan mallar bu kapsam dışında tutularak bu listede yer alan mallar için bu sınır uygulaması yapılmaz.

Özel fatura ile istisna kapsamında satılan tcari malların, faturanın kesin tarihini izleyen Aydan başlamak üzere üç ay içinde, Gümrük ve Ticart Bakanlığı’nın belirlemiş olduğu gümrük kapılarından gümrük sınırı dışına çıkarılması gerekmektedir. Gümrük sınırında çıkışlarda özel faturanın nüshalarının gümrük idaresine onaylattırılarak, bir ay içinde malı satan yetkili firmaya ulaştırılması gerekmektedir.

Özel faturanın onayının kargo yapan taşıyıcı firmayada onaylatılması mümkündür. Taşıyıcı olarak görev yapan kargo firmasını taşıdığı mallar için

özel faturayı onayladığı takdirde, bu faturaların bir daha gümrükte onaylatılmasına gerek yoktur. Özel fatura ile yapılan satışlarda alıcı malı yanında götürmeyip kargo firmasına teslim edebilir.

Satıcılar tarafından düzenlenen özel fatura ile birlikte satışın yapıldıgı kişi yabancı uyruklu ise pasaport fotokopisi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı ise yurtdışında oturduguna dair “oturum belgesi” fotokopisi alınır.

KDVUGT ile yapılan düzenlemeler sonucu özel fatura ile gerçekleştirilen satışlara söz konusu satışa ait döviz bedelinin Türkiye’ye getirildiği gösteren banka yada özel finans kurumlarınca düzenlenecek Döviz Alım Belgesinin düzenletilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır. Kambiyo mevzuatı açısından kaldırılan uygulamanın ne gibi sorunlar getireceği merak konusudur.

Türkiye’de ikameti bulunmayan yoluların satin alarak yurtdışına götürecekleri mallar için ödemiş oldukları KDV’yi gümrükten çıkışta iade alınması uygulaması TaxFree olarak adlandırılmaktadır. Bu istisnadan, Türkiye'de ikameti bulunmayan ve yurtdışında ikamet ettiğini resmi yazı ile ispatlyan yabancı veya türk uyruklu kişiler yararlanır.

Bu istisna kapsamında satış yapacak olan satıcıların bağlı oldukları vergi dairelerinden aldıkları “izin belgesi”

işletmenin görünür bir yerine asılacaktır. Ancak yetki belgesi almış aracı firmalarla sözleşme yapan satıcıların söz konusu izin belgesi alma zorunlulugu kaldırılmıştır. (KDVUGT II.Bölüm/A-5.2.) İstisna kapsamında yapılan teslimlerde alt sınır 100 Tl olarak belirlenmiştir. Bu tutara, aynı faturada gösterilmek kaydıyla birden fazla mal çeşidine ait bedeller dahil edilebilecektir.

Mal bedelini veya miktarını aşan mallar için bir sınırlama söz konusu olmamakla beraber kişisel tüketim miktarını aşan mallar istisna kapsamında işlem yapılmayacaktır.

Satıcılar alıcının pasaportunun numarasını, Türk uyruklu ise ikamet tezkeresinin tarih sayısını ve varsa banka hesap numaralarını 1 Asıl 3 nüsha olarak düzenlenen faturaya yazacaklardır. Ayrıca alıcıya ait pasaportun ya da ikamet tezkeresinin fotokopisi alınarak KDV iade işlemlerinde vergi dairesine ibraz edilmek üzere saklanacaktır. Faturada mal bedeli ve KDV ayrı ayrı gösterilecektir.

Satıcının istisna kapsamındaki işlemlerde kullanmak üzere açtıgı banka hesabı var ise bu hesaba ait bilgilerde fatura üzerine yazılacaktır. Faturanın 1 Asıl 2 nüshası alıcıya verilecektir. Tahsil edilen KDV iadesinin gümrükteki banka şubesinden ya da aracı firmalardan yapılacak olması durumunda fatura ile birlikte KDV tutarını gösteren çek alıcıya teslim edilecektir. Çekin üzerinde ilgili faturanın tarih ve sayısı belirtilecek ve tutar TL cinsinden yazılacaktır. Ancak çek bedeli alıcının istegine baglı olarak convertible döviz cinsinden de ödenebilecektir. Çekin ciro edilemeyecegini belirten şerh konacaktır. Istisnadan faydalanılması için satın alınan mal 3 ay içinde yurtdışına çıkarılması gerekmektedir. Alıcı tarafından satın alınan mal ve fatura varsa çek gümrük yetkililerine ibraz edilecek gümrükçe onaylanacak faturanın aslı alıcıya 2 nüshası ise gümrükte kalacaktır.

İstisna kapsamındaki işlemlerin yukarıda açıklamaya çalıştıgımız şekilde uygulanması hem alıcı hem satıcı açısından zorluklar içermesinden dolayı KDV iade işlemi aracı işletmeler aracıyla yapılması her iki taraf içinde kolaylıklar sağlamaktadır. Alıcı kendisine verilmiş olan 1 asıl 2 nüsha faturayla çıkış yaptıgı gümrük kapısında yetkililere fatura ve malı ibraz edecek onaylanan asıl suret ve çekle aracı işletme ofisine giderek çek bedelini tahsil edecektir. Aracı işletme komisyonunu kestikten sonra kalan miktarı satıcı hesabına aktaracaktır. 1 Ay içinde aracı işletme tarafından satıcı adına yapılan ödemeler izleyen ayın ilk 10 günü içinde bir icmalle bildirilecektir. Gümrükçe onaylanan faturalar satıcıya gönderilmez 2 nüshası gümrükte 1 nüsha ise aracı işletmede kalmaktadır.