I- YAPI KOOPERATİFLERİNİN MUAFİYETTEN YARALA-NABİLMESİ İÇİN ARANAN ÖZEL ŞARTLAR
Konut yapı kooperatiflerinin kurumlar vergisinden muafiyetten ya-rarlanabilmesi için bazı sınırlamalar getirilmiştir. Kooperatiflerin muafiyetten yararlanabilmeleri için aranan şartlar Kurumlar Vergi-si Kanunu’nun 4-1/k maddeVergi-sinde düzenlenmiştir. Ancak yapı ko-operatiflerinin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmeleri için yukarda sayılan genel şartlar yanında ayrıca ek özel şartlarda aranılmaktadır.
Yapı kooperatiflerinde muafiyetten yararlanabilmesi için yukarıda belirtilen şartlara ilaveten;
• Kuruluşlarından, yapı inşaatlarının sona erdiği tarihe kadar yöne-tim ve deneyöne-tim kurullarında, söz konusu inşaat işini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine ve Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesine göre bunlarla ilişkili kişilere veya işçi işveren ilişkisi bulunan kişilere yer ve-rilmemesi,
• Yapı ruhsatı ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına ol-ması
gerekmektedir.
A- YAPI KOOPERATİFLERİNİN MUAFİYETTEN YARAR-LANILABİLMESİ İÇİN YÖNETİM VE DENETİM KURUL-LARINDA BULUNMAMSI GEREKEN KİŞİLER
Yapı kooperatiflerinin muafiyetten yararlanabilmeleri için, kuruluş-larından inşaatın sona erdiği tarihe kadar yönetim ve denetim kurul-larında aşağıdaki kişilere yer vermemeleri gerekmektedir.
- İnşaat işini kısmen veya tamamen üstlenen gerçek kişilerle tüzel kişi temsilcilerine,
- Kanunun 13. maddesi uyarınca bunlarla ilişkili kişi olduğu kabul edilen kişi ve kurumlar,
- Yukarda sayılanlarla işçi ve işveren ilişkisi içinde bulunanlara yer vermemeleri
gerekir.
Burada sözü geçen ilişkili kişi, inşaat işini üstlenen gerçek kişiler-le tüzel kişikişiler-lerin,
• Ortaklarını,
• Ortaklarının ilgili bulunduğu gerçek ve tüzel kişileri,
• Ortaklarının idaresi, denetimi veya sermayesi bakımından doğru-dan veya dolaylı olarak bağlı bulunduğu ya da nüfuzu altında bu-lundurduğu gerçek ve tüzel kişileri,
• Ortaklarının eşlerini,
• Ortaklarının veya eşlerinin üst soyları (usul) ve alt soyları (füru-u) ile üçüncü derece dahil yansoy hısımları ile kayın hısımlarını kapsamaktadır.
Diğer taraftan, Kooperatifler Kanunu’nun 59. maddesi de ”Yöne-tim kurulu üyeleri ve kooperatif personeli ortaklık işlemleri dı-şında kendisi veya başkası namına, bizzat veya dolaylı olarak kooperatifle kooperatif konusuna giren bir ticari muamele ya-pamaz.” Hükmünü amirdir.
Bu hükme aykırı hareket eden kooperatif yönetim kurulu üyeleri ve personeli hakkında hürriyeti bağlayıcı cezai hükümler uygulanmak-tadır.
B- YAPI RUHSATI İLE ARSA TAPUSUNUN KOOPERATİF TÜZEL KİŞİLİĞİ ADINA TESCİL EDİLMİŞ OLMASI Yapı kooperatiflerinin yapı ruhsatı veya arsa tapusunun kooperatif tüzel kişiliği adına bulunmadığı durumlarda da muafiyetten yararla-nılması mümkün değildir. Örneğin, inşaatı üstlenen müteahhit adına düzenlenecek bir yapı ruhsatı, yapı kooperatifinin muafiyetten ya-rarlanmasını engelleyecektir. Aşağıda belirtilen haller bu kuralın is-tisnasını teşkil etmektedir.
1- Arsa Temini Veya İnşaat Aşamasına Gelmemiş Bulunan Ko-operatiflerde Muafiyetten Yararlanır
Henüz arsa temini veya inşaat aşamasına gelmemiş bulunan dola-yısıyla, işyeri veya konut teminine yönelik faaliyeti bulunmayan kooperatifler için bu şartlar aranmayacaktır. Örneğin, arsa tapusu kooperatif tüzel kişiliğine ait olmakla birlikte, henüz inşaat aşama-sına gelmemiş bulunan konut yapı kooperatifinden inşaat ruhsatına ilişkin şart aranmayacaktır.
2- Arsa Ve Arazilerin Tapusunun Veya Yapı Ruhsatlarının Top-lu Konut İdaresi Başkanlığı Veya Kooperatif Birlikleri Ya Da Kooperatifler Merkez Birlikleri Adına Olması Hali
T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı, konut ihtiyacının karşılanması amacıyla konut ve arsa üretimi yapmakta olup yapı ko-operatifleri,
- T.C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından tahsis edilen arsa ve araziler üzerine konut veya işyeri yapabilmekte, - ayrıca 1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulan koopera-tif birlikleri veya kooperakoopera-tifler merkez birlikleri de kooperakoopera-tiflere arsa temini veya tahsisinde görevli ve/veya yetkili olabilmektedir-ler.
1163 sayılı Kooperatifler Kanununa göre kurulan kooperatif birlik-leri veya kooperatifler merkez birlikbirlik-leri de anılan Kanun uyarınca kooperatif olarak değerlendirildiğinden söz konusu arsa ve arazile-rin tapusunun veya yapı ruhsatlarının Toplu Konut İdaresi Başkan-lığı veya kooperatif birlikleri ya da kooperatifler merkez birlikleri adına olması halinde de bahse konu yapı kooperatifleri, kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilecektir.
C- KONUT YAPI KOOPERATİFLERİNİN KURUMLAR VERGİSİ MUAFİYETİNE İLİŞKİN ÖZELGELER
1-Yapı Ruhsatı Ve Arsa Tapusunun Kooperatif Adına Tescilli Olmaması
Yapıma konu arsanın tapuya şerh verdirilerek satış vaadi sözleşme-siyle temin edildiği, yapı ruhsatının ise arsa sahipleri adına olan in-şaatta arsanın kooperatif adına tescilli olmaması nedeniyle
01.01.2006 tarihi itibariyle Kurumlar Vergisi mükellefiyeti tesis edilip edilmeyeceği konusunda İzmir Vergi Dairesi Başkanlı-ğı13.08.2007 tarih ve B.07.1.GİB.4.35. 16.01/176300-ÖZ/205/
6896 sayılı özelgede;
“2006 yılının sonuna kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinde yazılı şartları sağlayamayan yapı kooperatiflerinin muafiyeti, 1/1/2006 tarihi itibarıyla sona ermiş sayılacaktır. Dolayısıyla, bu tarihten önce kurulan yapı kooperatifleri, 31/12/2006 tarihine kadar yukarı-da belirtilen muafiyet şartlarını yerine getirmiş olmaları şar-tıyla kurumlar vergisinden muaf olacaklardır.
Arsanın tapuya şerh verdirilerek satış vaadi sözleşmesiyle te-min edildiği, yapı ruhsatının ise arsa sahipleri adına tescil edil-mesi nedeniyle kooperatifin 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Ka-nununun 4’üncü maddesinin birinci fıkrasının (k) bendinde yazılı şartları taşımaması nedeniyle kooperatifin Kurumlar Vergisi muafiyetinden yararlanması mümkün bulunmamakta-dır
İlgide kayıtlı dilekçenizde; yapı ruhsatı ve arsa tapusunun ko-operatifiniz adına tescilli olmaması nedeniyle 01.01.2006 tarihi itibariyle Kurumlar Vergisi mükellefiyetinizin tesis edildiği, ko-operatif arsalarınızın tapuya şerh verdirilerek noter sözleşme-si ile satış vaadi sözleşmesözleşme-si yapılarak temin edildiği belirtilerek mükellefiyetiniz hakkında Başkanlığımız görüşü istenilmekte-dir.
21.06.2006 tarih ve 26205 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanununun 1’in-ci maddesinde, kooperatifler Kurumlar Vergisi mükellefleri
arasında sayılmış olup, söz konusu kanunun ‘’Muafiyetler”
başlıklı 4. maddesinin 1/k bendinde; ‘’Tüketim ve taşımacılık