Yapı Nitelikleri

Savur kenti yapısal verilere iliĢkin bilgiler yukarıda ―FĠZĠKSEL VERĠLERĠN ĠRDELENMESĠ‖ bölümünde Kat Adetleri, Yapı Kalitesi, Yapı Cinsi, UlaĢım Ģeklinde detaylı olarak incelenmiĢ ve tüm Savur kent bazında detaylı Ģekilde analiz edilmiĢtir.

- Ana Yapı, BitiĢik Yapı, Ek Yapı, MüĢtemilat Ayırımı ve Bunların Kütle / Konum ve Kullanım Özellikleri / Doku Analizi

Savur kentinde yapılaĢma ilk olarak kale eteğinde ve karĢısındaki tepenin üst kısımlarında baĢladığından dolayı bu çevrede yer alan yapıların avluları bulunmaktadır. Bunun çevresinde geliĢen yapılar ise genel olarak parseli doldurmakta yâda bahçeli tarz da yapılaĢmaktadır. 1940–50 döneminde geliĢmekte olan konut alanları Cumhuriyet Caddesi ve Vatan Caddesi aksı boyunca geliĢmiĢ ve bu aks üzerinde yapılan yapılar ise parselin tamamını kaplamaktadır. Bu farkı görebilmek için örnek seçilen iki adada doku analizi yapılmıĢ ve kütle oturumu, TAKS, KAKS oranları incelenmiĢtir (EK-15).

- Yapı Gruplandırılması

Eski Kentsel Sit Alanı, mevcut durumda tescilli bulunan yapıların yoğun olduğu bölgelere göre yetersiz kalmakta, bu yapıların bir bütünlük içerisinde değerlendirilmesi açısından geniĢletilmesi gerekliliği ortaya çıkmaktadır. Eski Kentsel Sit Alanı 5,41 Ha olup içerisinde 2 adet tescillenmiĢ anıtsal yapı, 44 adet tescillenmiĢ sivil mimarlık örneği, 13 adet korunacak yapı bulunmaktadır (EK-1).

Eski Kentsel Sit Alanı Yapı Gruplaması

Kullanım Adı Adet Alan (m²) Oran (%)

Anıtsal Yapı 2 1144.20 2.11

Sivil Mimarlık Örneği 44 10981.25 20.29

Mevcut Kentsel Sit Alanı 60 54132.61

Tablo 9: Eski Kentsel Sit Alanı Yapı Gruplaması

Mevcut Kentsel Sit Alanı ise Savur Kentinin içerisinde korunmaya değer yapıları barındırmaktadır. ġanlıurfa Kültür ve Tabiat varlıklarını koruma yüksek kurulu tarafından 2007 yılında yapılan tescil çalıĢmalarından sonra, mevcut kentsel sit alanı içerisinde bulunan tescilli yapılar, kent içerisinde dağınık bir yapı sergilemiĢ ve özellikle Cumhuriyet Caddesi boyunca yoğunluk göstermiĢtir.

Kentsel Sit Alanı Yapı Gruplaması

Kullanım Adı Adet Alan (m²) Oran (%)

Anıtsal Yapı 2 1144.20 0.71

Sivil Mimarlık Örneği 86 21718.08 13.53

Kentsel Sit Alanı 88 160567.99

Tablo 10: Kentsel Sit Alanı Yapı Gruplaması

EtkileĢim GeçiĢ Alanı kavramı; Kentsel sit alanının ve bulunduğu çevrenin korunmasında geliĢtirilmesinde etkinlik taĢıyan ve kentle bütünleĢmesine olanak sağlayacak kararlara konu olan alanlar ise etkileme geçiĢ alanı olarak tanımlanır. Bu bakımdan Savur kentinde Kentsel Sit Alanı içerisinde birçok sayıda Korunmaya değer kültür varlığı bulunmasına rağmen Kentsel Sit Alanı dıĢarısında da çok sayıda Kültür varlığı bulunmaktadır. Kentin bütün olarak dokusunu korumuĢ olması Koruma Olgusu anlamında Savur kentinin bir bütün olarak ele alınması gerekliliğini ortaya çıkarmıĢ, kentin sit alanından bağımsız değerlendirilmemesi gerektiğini göstermiĢtir. Kentin bütünü, doku olarak deforme olmuĢ olsa da, eski sokak dokularına ve yer yer geleneksel yapılara sık sık rastlanmaktadır. Kentin de bir anlamda yaya kenti olması dolayısıyla kentin bir bütün olarak değerlendirilmesi gerekliliğini bizlere göstermektedir. Bu

bakımdan Kentsel Sit Alanı ile birebir alakalı ve her alanı bir bütün olarak etkileyen bir kurgu bulunmaktadır.

5.9.2.1. Kat Adedi Analizi

Savur Kenti için yapılan kat adedi analizi çalıĢmasında 1082 adet yapı incelenmiĢ, 335 adet yapının 1 katlı, 558 adet yapının ise 2 katlı olduğu gözlenmiĢtir.171 adet yapı da 3 katlı olarak inĢa edilmiĢtir (EK-11).

Geleneksel dokusunu büyük ölçüde günümüze taĢımıĢ ender yerleĢmelerden olan Savur kentinin yapı yüksekliği insani ölçülerde olup, 2 katlı olarak geliĢme göstermiĢtir. Ġncelenen tüm yapıların %55.57 lik kısmını 2 katlı yapılar, %30.96 lık kısmını 1 katlı yapılar, %15.80 lik kısmını 3 katlı yapılar oluĢturmaktadır. %1,65 lik oranı ise 3 kat üzerindeki yapılar oluĢturmaktadır. Bu yapılar ise genellikle idari tesis ve lojmanlara ait olmaktadır.

Kentin bu az katlı dokusunun sürdürülmesi, tarihi dokunun da buna paralel Ģekilde korunması ile iliĢkilidir. Koruma planı sınırları içerisinde veya dıĢarısında olsun bu dokunun bozulmaması gerekmektedir.

5.9.2.2. Yapım Cinsi ve Yapım Sistemi Analizi

Savur kentinde geleneksel konut yapı cinsi genel olarak taĢ-yığma yapılardır. Güneydoğu Anadolu mimarisinin genel özelliklerini taĢıyan Savur evlerinde çeĢitli süslemeler, iç dizayn farklılıkları bulunmaktadır.

Kentin geleneksel konut yapılarının taĢ yapı olması ve sonrasında zaman içerisinde taĢ yapıların yerini giderek betonarme yapılara bırakmasıyla eski dokunun sürekliliği kısmen bozulmuĢtur. 1082 yapıda yapı cinslerine iliĢkin analiz yapılmıĢ ve yapıların % 48.70‘inin ―betonarme-karkas‖, %31.23‘ünün ise ―taĢ yapı-yığma‖lardan oluĢtuğu gözlenmektedir (EK-10).

TaĢ yapıların bir kısmının üzerine briketler ile onarım yapılmıĢ bir kısmına ise betonarme müdahalelerde bulunulmuĢtur.

5.9.2.3. Yapı Uyumluluk Değerlendirmesi

Savur kentinde geleneksel dokuyu oluĢturan yapılan ―Tescilli Yapılar‖ ve ―Mevcut Özellikleri Ġle Korunacak Sivil Mimarlık Örnekleri‖ olarak sınıflandırılmıĢ, bu yapıların dıĢında kalan yapılar ise geleneksel dokuya uyumlu olup olmadıkları analiz

edilmiĢtir. Buna göre, söz konusu yapıların haricindeki yapılar; ―Geleneksel Dokuya Uyumlu Hale Getirilebilecek Yapılar‖, ―Geleneksel Yapım Özelliği Gösteren Niteliksiz Yapılar‖ ve ―Geleneksel Dokuya Aykırı Yapılar‖ olarak sınıflandırılmıĢ ve yerinde yapılan analizler sonucunda 62 yapı ―Geleneksel Dokuya Aykırı Yapı‖ olarak belirlenmiĢtir. 6 adet yapı ―Geleneksel Yapım Özelliği Gösteren Niteliksiz Yapılar‖ olarak belirlenmiĢtir. YaklaĢık 490 adet yapı ise geleneksel doku ile alakası olmadığı halde, kat yüksekliği, yapı büyüklükleri, oran, strüktür bakımından aykırı olmamasından ötürü ―Geleneksel Dokuya Uyumlu Hale Getirilebilecek Yapılar‖ kategorisinde incelenmiĢtir (EK-13).

5.9.2.4. KorunmuĢluk Analizi

Savur tarihi doku içerisinde yer alan ―Tescilli Yapılar‖ ile birlikte ―Mevcut Özellikleri Ġle Korunacak Sivil Mimarlık Örnekleri‖ üzerinden korunmuĢluk analizi yapılmıĢtır. Bu analizin amacı söz konusu mevcut anıtsal ve sivil mimarlık örneklerinin özgünlüklerinin mevcut durumlarının ortaya konmasıdır. Böylelikle kent içerisinde bozulmadan kalmıĢ yapılar, bozulmuĢ, geleneksel anlamda niteliği olmayan yapılar ve korunmuĢluk anlamında ara geçiĢi sağlayan yapıların görüĢebilecektir. Yerinde yapılan çalıĢmalarda söz konusu tescilli yapılar ve mevcut özellikleri ile korunacak yapılar tek tek içerisinden ve dıĢından fotoğraflanarak analiz edilmiĢtir. Ancak her yapının içerisine girilememiĢtir. Bu nedenle her yapı üzerinde tek tek tespit yapılma imkânı ortadan kalkmıĢtır (EK12).