ÜLKE VE BÖLGE ĠÇERĠSĠNDEKĠ YERĠ

Mardin iline bağlı bir ilçe olan Savur, il merkezine 47 km uzaklıktadır. Ticaret yolları ve geçitlerin buluĢtuğu Midyat platosunun kuzeybatı ucundadır. Tarihte bilinen en eski uygarlık merkezlerini barındıran Mezopotamya Bölgesi‘nin kuzeyinde, çok önemli kültürlerin, dinlerin, dillerin kesiĢtiği ve birbirini etkilediği bir coğrafyada kurulmuĢtur.

Yukarı Mezopotamya‘nın bir parçası olan ilçe, Tur Abdin bölgesinin batısında yer almaktadır. Tur Abdin; batıda Mardin, kuzeyde Hasankeyf, doğuda Cizre ve güneyde Nusaybin sınırları içinde kalan bölgenin adıdır. Bu bölgenin yüzölçümü 10.000 km²‘den fazladır (Aydın, 2000).

Harita 1: Savur YerleĢimi ve Çevre YerleĢmeler (Halifeoğlu, 2008)

Tur Abdin; batıda Mardin yakınlarından, doğuda Cizre‘ye kadar uzanan Tur Abdin‘in doğu ve kuzey hududunu Cizre‘den yukarıya doğru, kuzeyden gelen Batman suyunun döküldüğü yere kadar Dicle teĢkil eder. Her iki ırmağın birleĢtiği yerden Mardin‘e doğru çizilmiĢ bir hat, takriben Tûr-Abdin diye tanınan arazinin batı hududunu meydana getirir. Güneyde ise Tûr-Abdin‘in hududu iyice belirlenmiĢ olup, buradaki yaylanın kayalıkları, dik ve hatta çoğu kez doğrudan doğruya Mezopotamya‘ya doğru iner ve buradan bakılınca azametli ve gayet biçimli bir duvar

gibi görünür. Güney sınırı, Dara (Oğuz) ve Nusaybin‘den Cizre‘ye kadar uzanan hattın hemen kuzeyinden baĢlamaktadır. Tur Abdin dağlık bölgesi 200 km uzunluğunda olup el-Cezire ovasını kesen güneydeki Sincar-Abdülaziz dağ seddine göre daha büyük bir kütle oluĢturur. Platonun eteklerinde yıllık yağıĢ miktarı 400–500 m³tür (Çevik, 2003).

Güneydoğu Anadolu Bölgesi‘nde, Mardin Ġli‘ne bağlı bir ilçe olan Savur, kuzeyde Diyarbakır, doğuda Batman, güneyde Ömerli ve Merkez ilçe, batıda da Mazıdağı ilçesi ile çevrilidir. Mardin - Midyat EĢiğinin Diyarbakır Havzasına doğru alçalan kuzey yamaçlarında yer alan ilçe toprakları, oldukça engebeli bir arazi yapısına sahiptir. Ġlçe topraklarından kaynaklanan sular Dicle Irmağı aracılığı ile Basra Körfezi‘ne ulaĢır. Ġlçe topraklarını sulayan baĢlıca akarsular, Savur ve Bağlıca Çaylarıdır. Mardin‘e 45 km uzaklıktaki ilçenin yüzölçümü 1.049 km²dir.

5.1.1. Yönetimsel Yapı

1869 tarihinde ilk defa yayımlanan Diyarbekir Salnamesi‘ ne göre Savur, Midyat kazasına bağlı bir nahiyedir. Savur‘un XX. yüzyılın baĢında Diyarbakır eyaletine bağlandığı görülmektedir. Bu tarihlerde Diyarbakır 35 sancaktan oluĢurken, merkez sancağı, aralarında Savur‘un da bulunduğu 22 kazadan oluĢmaktadır.

1950‘li yıllara gelindiğinde Savur‘un alan olarak küçülmeye baĢladığı görülmektedir. Bu küçültme hareketinde yöre siyasetiyle birlikte, ulaĢım da etkin rol oynadı. 1953 yılında Ömerli, ilçe yapılarak Savur‘dan ayrılmıĢtır. Ayrıca kenar köyler, Mardin, Çınar, Bismil gibi yerlere yollarla baĢlanınca idari ayrılığı doğal olarak hızlandırdı.

Kente bağlı bulunan 3 adet belde belediyesi bulunmaktadır. Bunlar; Pınardere, Sürgücü, YeĢilalan beldeleridir.

5.1.2. YerleĢimin Bölgesi Ġçindeki Yeri ve ĠĢlevi, Yakın – Uzak Çevre ĠliĢkileri

Mardin Ġli‘nin ekonomisinin tarıma dayalı olması, sahip olduğu kültürel değerler nedeni ile ikinci sektör olarak da turizm sektörüne dayalı hizmetler sektörünün ön plana çıkması, bölgede Mardin‘in baskın olmasını sağlamıĢtır. Bunu takiben bölge içerisinde Midyat‘ın da ikincil odak noktası olarak görülmesi de yine Savur yerleĢimini dıĢarıya bağımlı hale getirmiĢtir.

Savur, Mardin Ovası‘ndan gelerek doğuda Midyat‘a, kuzeyde ise Dicle ile Hasankeyf‘e ulaĢan eski ticaret yolunu Savur Kalesi‘nin denetleyebilme durumu bulunmaktadır (Ayaz, 2003).

Savur, bugünkü idari bölünmede Mardin Ġline bağlı olmakla birlikte, tarihsel süreçte Mardin, Diyarbakır ve Batman ile bağlantılı olmuĢtur. Yukarı Mezopotamya‘yı Yukarı Dicle Havzasına ve dolayısıyla antik çağların ve ortaçağın maden kaynaklarına bağlayan geçit noktalarından biri Savur‘dur. Bu nedenle Savur hem antik çağlarda hem de ortaçağda stratejik bir nokta olarak bölge hâkimiyetini elinde tutmak isteyenler için ele geçirilmesi gereken bir kale olmuĢtur. Ġrili ufaklı tepelerin, Savur ve ġeyhan Çaylarının bir bölümünü suladığı vadi ve yamaçlar, tahıl tarımına elveriĢli bir eğimle Dicle‘ye doğru uzanır. Savur Kalesi, Mardin Ovası‘ndan gelerek doğuda Midyat‘a, kuzeyde ise Dicle ile Hasankeyf‘ e ulaĢan eski ticaret yolunu kusursuzca denetleyebilme konumuna sahiptir (Ayaz, 2003).

Doğal yapısı itibarı ile de yerleĢmenin doğu ve batı aksı yeĢil vadilerle çevrelenmiĢ olması yine yerleĢmenin çekiciliğini arttıran bir özelliği olarak görülmektedir. Ancak yerleĢmenin ekonomik yapısının tarıma dayalı olması, tarım sektörünün de yerleĢme ekonomisini sırtlayan bir konumda olmaması, ulaĢım olanaklarının sınırlı oluĢu yerleĢmeyi çevresinden bir anlamda soyutlamıĢ, ekonomik olarak da Mardin‘e bağımlı olmasına neden olmuĢtur.

5.1.3. Kentin Ġçi ve DıĢı UlaĢım Bağlantıları ve Uzaklıkları

Savur kenti Mardin Ġlinin kuzeyinde kalan topografyanın yoğun olduğu alanlarda yer alması ulaĢım bağlantılarının da bu eĢikle birlikte yetersiz oluĢu kenti diğer yerleĢmeler ile bağlantılarını zayıflatmıĢ bir anlamda soyutlamıĢtır.

Savur kenti 47 kodlu il yolu ile D380 kodlu devlet yoluna bağlanarak Mardin il merkezine ulaĢılır. ġanlıurfa, Kızıltepe, Nusaybin bağlantısını sağlayan E90 kodlu karayolu üzerinden D955 kodlu karayolu ile Mardin Ġl merkezine bağlanır. Mardin – Diyarbakır bağlantısını sağlayan D950 kodlu devlet yolu üzerinden de 47 kodlu il yolu ile Savur kentine bağlantı sağlanmıĢtır.

Bölgede en yakın havaalanı Mardin‘de bulunmakta, karayolu ile merkezi yerleĢmelere eriĢilebilmektedir. Savur yerleĢmesine havayolu ile ulaĢım olanağı, gerek Mardin, gerek Batman ve gerekse Diyarbakır il merkezlerinde yer alan havaalanlarından

sağlanmaktadır. Bu havaalanlarına THY‘nin yanı sıra diğer bazı özel havayolu Ģirketlerinin tarifeli seferleri gerçekleĢtirilmektedir.

Savur kentine demiryolu ulaĢımı bulunmamaktadır. Kente en yakın demiryolu bağlantısı Yolçatı-D.bakır-Batman güzergâhındaki D.bakır ilinde, Gaziantep-KarkamıĢ- ġenyurt-Mardin güzergâhındaki Mardin ilinde bulunmaktadır.

Savur ilçe merkezi ile ülkemizin önemli merkezlere olan karayolu uzaklığı aĢağıdaki tabloda verilmiĢtir.

Tablo 1: Savur YerleĢmesinin Önemli Merkezlere Uzaklığı