XVII Yüzyıl

XVII. yüzyılın ilk yarısında Konya, Beyşehir, Akşehir ve Aksaray sancaklarından oluşan Karaman eyaletinin Paşa sancağıdır331_{. 1648’de Konya’ya gelen}

Evliya Çelebi, Konya’nın bu yüzyılda tasvirini yaparken, şehrin kuzey tarafının göl olduğunu ve dağlardan (batıdan) gelen suların bu göle karıştığını söyler332_{. Evliya}

Çelebi, yine aynı bahisle alakalı olarak, Konya’nın kale dışındaki suların taksimini ve şehir yapısını şöyle anlatmaktadır: “Bu kale dışında bir akarsu taksimi için bir kubbe

inşa olunmuş. O kubbede 366 lüle tatlı su şehre taksim olunup bütün cami, mescit, hamamlar, hanlar ve bütün ileri gelen konaklarına dağıtılır. Konya şehri sulanıp bütün

bağları sular. Meram Dağı’ndan doğar. Daha sonra Konya Ovası’nda göl olur333_”.

Hocacihan bu dönemde Konya’nın 114 mahallesinden biri olarak geçmektedir334_{. Ama bunun yanında aşağıdaki tabloda da (Tablo 5) görüldüğü gibi}

Hocacihan daha çok bağ ve bahçelerin olduğu bir mahaldir.

331 _{İzzet Sak, “XVII. Yüzyılın İlk Yarısında Konya (1600-1650)”, Konya Ansiklopedisi, C. 5, Konya 2013,} s. 265.

332 _{Evliya Çelebi, Seyahatname, C. 3, s. 28.}

333 _{Evliya Çelebi, Seyahatname, C. 3, s. 31.; Konunun daha iyi anlaşılması için 5 numaralı haritaya} bakınız.

Tablo 5: XVII. Yüzyılın Başlarında Konya Şer’iye Sicilleri’nde Hocacihan’daki

Bazı Vakıf Davaları335

XVII. yüzyılın başlarında da Hocacihan’da, yukarıdaki tabloda (Tablo 5) görüldüğü gibi kişiler, hem kendi mülkleri olan arazi ve bağlarını hem de önceki yüzyıllardan gelen (Örn. Sadreddin Konevî Vakfı) vakıf yerlerini tasarruf etmişlerdir. Bu dönemde de Hocacihan’daki arazilerin çoğunluğu bağlardan müteşekkildir. Bunun yanı sıra, kişilerin arazilerinin de çoğaldığı görülmektedir.

335 _{Tablo 5’deki veriler, Özpolat, Sak, KŞS, d. 1, s. 2, 662, 663.; KŞS, d. 2/26-2’deki bilgilerle} oluşturulmuştur.

KİŞİLER KONU YER TÜRÜ KITA HESAP TARİH

Mehmed b. Abdullah

Vakıftan alınan borca

karşılık mülk rehini Hocacihan mevzi Bağ

4 Dönüm 500 Akçe 1-10 Muharrem 1019 (26 Mart- 4 Nisan 1610) Mehmed Bey b. Abdullah

Vakıftan alınan borca karşılık mülk satışı ve kiralanması

Hocacihan Havlusu'ndaki Buldukoğlu'ndan alınan bağ yeri Bağ

-

Bağ yerini vakfa kesin olarak satmış, (aynı yeri) 1 yıllığına da 100 Akçe icar (kira) ile kiralamış 11-20 Receb 1016 (1-10 Kasım 1607) Aşçıoğlu Muharrem Memi'nin Varisi Yahya Bey b. Seydi Mahmud

Vakıf olan yerin ipoteğinin ortadan kaldırılması

Hocacihan'daki Hüsam Ali Sultan olarak anılan yerin batısında Aşçı Mehmet Yerindeki 3 kıta ile Budak Bağı'na bitişik Yenice Bağı

Zemin ve Bağ 3 Kıta Bağ yeri mülk sahibi hayattayken 4000 Akçeye vakfa muakkaden satmış, sonra her yıl 600 Akçe mukabilinde bu bağı tekrar kiralamış. Ama vakfın izni olmadığı için bu satışın geçersiz olduğu dava edilmiş ve varisinden satış mikarı tekrar alınmış 11-20 Zî’l-ka‘de 1015 (10-19 Mart 1607) Ahmed Ağa b. Ebubekir ile Sadreddin Konevî Vakfı mütevelli vekili Abdülfettah Ağa adına Esseyydin Mustafa Çelebi b. Esseyyid Yusuf

Sadreddin Konevî Vakfı'na ait yerin izinsiz kullanılması

Hocacihan Mahallesi'ndeki sınırları Ali Beşe tarlası, Ali tarlası, Ali mülkü ve yol ile sınır olan Sadreddin Konevî Vakfı'na ait yer Tarla

5 Dönüm

Üç ceviz ağacı ve bir tut ağacından müştemil beş dönüm tarla

11 Receb 1018 (10 Ekim 1609)

Tablo 6: 16 Receb 1070 (28 Mart 1660) ile 18 Muharrem 1088 (23 Mart 1677)

Arasında 7 Yıllık Sürede Şer’iye Sicilleri’nde Hocacihan’daki Yer Satışları336.

XVII. yüzyılın ikinci yarısında Hocacihan’daki kişilerin mülklerinde artış olmuş ve bu satışlara da yansımıştır. Yukarıdaki tabloda (Tablo 6) da görüldüğü üzere, buradaki mülklerin satışlarında farklılıklar dikkati çekmektedir. Örneğin, Hüsam Ali Sultan’ın batısındaki yerin satış değerinin diğerlerine nazaran çok daha fazla olduğu görülmektedir. Bunun nedeni bağ yerlerinin konumundan ve satışa konu olan ağaçlardan olmalıdır. Yine zaruri satışlarda, dönümlerin yüksek olmasına karşın, fiyatların düşük olması dikkati çekmektedir. 7 yıllık dönemdeki bütün satışlar göz önünde tutularak, Hocacihan’daki arazilerin bir önceki yüzyıllara nazaran rayiçlerinde artış olduğu görülmektedir. Bunun yanı sıra, kişilere ait arazilerin bir yerde toplandığını da görmekteyiz. Şöyle ki, vakıf yerlerinin çoğunlukta olduğu (Örn. Gedeglas’daki yerler) mahallerin ismini, kişilere ait arazilerde görmüyoruz.

336 _{Tablo 6’daki veriler, Konya Şer’iye Sicilleri’nin, 10 (Sak, KŞS, d. 10, s. 41, 231, 318, 430.) ve 11 (İzzet} Sak, KŞS, d. 11 (Transkripsiyon ve Dizin), Konya 2014, s. 23.) numaralı defterlerindeki, 7 yıllık mülk satışlarından elde edilmiştir.

YER TÜR SATAN ALAN

KITA/

DÖNÜM/MÜŞTEMİLAT SATIŞ NEDENİ DEĞER TARİH

Hüsam Ali Sultan Batısında Bağ Mustafâ b. Hüseyin

el-Hâc Mahmûd bin

İvaz Hoca 4 Tahta Bağ ve Ağaçlar -

5600 Akçe

16 Receb 1070 (28 Mart 1660) Sinân Çelebi, Ali Beşe ve

Hüseyin Hoca mülkü

sınırlarında Bağ Kadri b. Osman

el-Hâc Yûsuf b.

Abdullah 5 Tahta Bağ

- 1000 Akçe

1-10 Muharrem 1071 (6-15 Eylül 1660) Halil ve Mehmed mülkleri

ile iki tarafı yola bakan Tarla

Mehmed ve Receb ibn Halîl (Kız kardeşleri, Ayşe, Saime,

Münteha ve Emine adına) Hüseyin b. Ali 2 Kıta ve 13 Evlek Zaruretten Satış 1500 Akçe

1-10 Rebî‘ü’l-evvel 1071 (4-13 Kasım 1660) el-Hâc İbrahîm ve Receb

mülkleri ile iki tarafı yola

bakan Tarla Abdullah b. Ali Receb b. Mustafa

3 Dönüm (içerisindeki ev viranesiyle) - 2100 Akçe 10 Cemâziye’l-âhir 1071 (10 Şubat 1661)

el-Hâc İbrahîm ve İsmihân mülkleri ile iki tarafı yola

bakan Tarla

Ayşe ve Sayime (Receb nam kimsenin kızlarına, es- Seyyid Eymirşâh Çelebi b. Mustafâ ve İbrahîm b.

Receb vekil olmuşlar) Ali b. Süleyman 2 Dönüm Zaruretten Satış 2200 Akçe

21-30 Receb 1071 (22-31 Mart 1661)

el-Hâc Yûsuf ve Hâcı mülkü

ile yola sınır Tarla Abdullah b. Ali

Zemîne bint-i Mehmed (es-Seyyid Yûsuf bin es- Seyyid Mehmed vekil olmuşlar)

1 ceviz ağacı ile 12 evlek arsa (3 Dönüm) - 2950 Akçe 11-20 Şevvâl 1071 (9-18 Haziran 1661) Hasan ve Ali mülkleri ile

yola sınır Bağ

Mehmed Çelebi b.

Abdulhay Ali b. Süleyman

İçinde ev harabesi olan 1 Dönüm arazi ve içinde ağaçlar olan 1 tahta bağ

- 2700 Akçe

1-10 Zî’lka‘de 1071 (28 Haziran-7 Temmuz 1661) Sinan, Hüseyin ve Ali Beşe

mülkleriyle yola sınır Bağ

Alime Hatun (Kardeşi Şaban b. İvaz)

Şaban b. İvaz (kardeşi

Alime Hatun) 5 Tahta Bağ

- 13 Esedi Kuruş 18 Muharrem 1088 (23 Mart 1677) YEKÛN 4 Bağ, 4 Tarla 11 Kişi 8 Kişi

15 tahta bağ, 2 kıta, 25 evlek (1 Evlek 1/4 dönüm) bağ: 6,25 Dönüm, 6 dönüm, 2 ev

viranesi, 1 ceviz ağacı, ayrıca açağlar 2 adet zaruri satış 17100 Akçe, 13 Esedi Kuruş 16 Receb 1070 (28 Mart 1660) ile 18 Muharrem 1088 (23 Mart 1677) 7 yıllık süre

29 Rebiyülahir 1088 (1 Temmuz 1677) tarihinde Hocacihan’ın da içerisinde bulunduğu bazı yerlerden Sürsat bedelinin toplandığını görülmektedir337_{. 1088 Senesi}

Konya’nın Bedel-i Sürsâtı başlığı altında, “Müfettiş Seyyid Mehmed Pâşâ hazretlerinin

kethüdâları Türkmân üzerinden gelürken mahmiye-i Konya’ya nüzûl eyledikde Bazarbaşı Receb Çelebi’nin yedinde olan imzâlu defter mucibince…” olarak zikredilen

metinden Türkmenler üzerine yapılan bir sefer sebebiyle bu bedelin alındığını anlıyoruz. Sürsat bedeli olarak bu seferde içerisinde Hocacihan Köyü’nün (metinde Karye olarak geçmektedir) de bulunduğu 23 ayrı yerden 2506 kuruş toplanmıştır. Bu bedelin 15 kuruşu Hocacihan’dan alınmıştır. Ayrıca bu seferde Anadolu Müfettişi Seyyid Mehmed Paşa’nın masrafı olarak da, 2493 kuruşun, 30 kuruşu Hocacihan Köyü’nden karşılanmıştır338_.

Harita 5: XVII. Yüzyılda Hocacihan ve Havalisini Gösteren Harita