Yürütmenin Durdurulması ve Teminat

İYUK‟un 27/5. maddesinde; „‟Yürütmenin durdurulması kararları teminat karşılığında verilir; ancak, durumun gereklerine göre teminat aranmayabilir. Taraflar arasında teminata ilişkin olarak çıkan anlaşmazlıklar, yürütmenin durdurulması hakkında karar veren daire, mahkeme veya hakim tarafından çözümlenir. İdareden ve adli yardımdan faydalanan kimselerden teminat alınmaz „‟ kuralına yer verilmiştir.

74

Genel olarak teminat, dava açandan ileride davasını kaybetmesi durumunda bu dava nedeniyle, karşı tarafın uğrayabileceği bir zararı karşılamak üzere önceden bir güvence alınması anlamına gelir. Yürütmenin durdurulması kararlarında alınacak teminat da, mahkemenin ilkin dava konusu işlemin yürütmesini durdurması; ancak uyuşmazlığın nihai çözümünde davacı aleyhine (YD kararının aksine) karar vermesi halinde karşı tarafın yürütmenin durdurulduğu süre içinde uğrayabileceği zararlara karşılık bir güvence alınması anlamındadır (Karavelioğlu, 1997, 693).

Teminat, İYUK‟un 31. Maddesinde HUMK‟na atıf yapılan haller arasında sayılmıştır. Buna göre HUMK‟un 96-100. Maddeleri arasında sayılan teminata ilişkin hükümler idari yargıdaki teminat kavramı için de geçerlidir.

Bu hükümlere göre, teminat olarak para ve paraya çevrilen mal ve haklar yanında kişisel güvence de geçerlidir. Ancak idari yargıda para, kambiyo senetleri, Devlet tahvilleri (borçlanma senetleri), banka teminat mektupları ile paraya çevrilebilen varlık ve hakların teminat olarak kabul edilmesine karşın kişisel teminatın (kefil) kabulüne ilişkin bir örneğe rastlamadık (Coşkun & Karyağdı, 2001, 289).

Öte yandan, yine İYUK'nun 31 inci maddesindeki atıf nedeniyle, vergi uyuşmazlıklarında Vergi, Usul Kanununun ilgili hükümleri uygulanacağından; bu tür davalarda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunun 10 uncu maddesinde gösterilen değerlerin teminat olarak gösterilmesi mümkündür (Karavelioğlu, 1997, 694).

Söz konusu kanun maddesinde teminat olarak şunlar kabul edilir:

1. Para,

2. Bankalar ve özel finans kurumları tarafından verilen süresiz teminat mektupları, 3. Hazine Müsteşarlığınca ihraç edilen Devlet iç borçlanma senetleri veya bu

senetler yerine düzenlenen belgeler

4. Hükümetçe belli edilecek Milli esham ve tahvilat

75

5. İlgililer veya ilgililer lehine üçüncü şahıslar tarafından gösterilen ve alacaklı amme idaresince haciz varakasına müsteniden haczedilen menkul ve gayrimenkul mallar.

Teminat konusu miktarı ve geçerlilik süresi yargı yeri tarafından takdir edilir.

Yürütmenin durdurulması isteği teminat verilmesi şartıyla kabul edilirse, teminat cins veya miktarı ile geçerlilik süresi kararda yer alır. Yürütmenin durdurulması müessesesi için teminat istenmesi kural olsa da, mahkeme davanın konusuna ve olayın niteliğine göre teminat aramayabilir.

Taraflar arasında teminat istenmesine ilişkin bir anlaşmazlık olması halinde, yürütmenin durdurulması hakkında karar veren mahkeme ya da daire tarafından bu anlaşmazlık çözülebilir.

Vergi mahkemelerinde tahakkuk işlemlerine karşı açılan davaların reddedilmesi durumunda, davacı mükellefler dava konusu vergi tahakkukuna ilişkin verilen davanın reddine dair kararı kanun yoluna taşıyıp yürütmenin durdurulması istemli olarak Danıştay‟da temyiz ederler. Danıştay, tahakkuka ilişkin vergi mahkemesinin verdiği kararın yürütmesinin durdurulması istemini geçerli bir teminat karşılığı kabul edebilir. Bu durumda, davacı teminatı göstermediğinde veya gösterilen teminat yeterli olmadığında, davalı vergi daireleri dava konusu tahakkuka ilişkin tahsil işlemlerine başlayıp ödeme emri düzenlerler.

Yüksek mahkeme, vergi mahkemesi kararının yürütmesinin durdurulmasını teminat gösterme şartına bağladığından, davacının bu teminatı göstermediği veya eksik göstermesi durumunda yürütmenin durdurulması kararı oluşmayacaktır. Bununla birlikte, mahkeme kararı hakkında yürütmeyi durdurma kararı oluşmadığından ödeme emri düzenlemek yerinde değildir. Çünkü taraflar arasında teminata ilişkin olarak çıkan anlaşmazlıklar, yürütmenin durdurulması hakkında karar veren daire tarafından çözümlenmelidir.

Bu durumda vergi dairelerinin, davacı mükellefin teminat şartını yerine getirmediğinden dolayı, ilgili Danıştay dairesine başvurması gerekmektedir. Danıştay, söz

76

konusu teminata ilişkin uyuşmazlığı çözümler ve gerekirse yürütmenin durdurulması kararını kaldırır.

Vergi idareleri teminat gösterilmediğinden bahisle ödeme emri düzenlemesi durumunda, davacı mükellefin söz konusu ödeme emrine karşı vergi mahkemesinde dava açma hakkı bulunmaktadır.

Konuyla ilgili açılan bir davada vergi mahkemesi; „‟….1998/4. aya ilişkin gelir (stopaj) vergisi, ağır kusur cezası ile gecikme faizini ödememesi ve yeterli teminat göstermemesi nedeniyle davacı adına ödeme emri düzenlenmiştir. ... Vergi Mahkemesi, ...

günlü ve ... sayılı kararıyla; 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu'nun 27/5.

maddesinde, yürütmenin durdurulması kararlarının teminat karşılığı verileceği ve teminata ilişkin olarak çıkan anlaşmazlıkların yürütmenin durdurulması hakkında karar veren daire, veya hakim tarafından çözümleneceğinin belirtildiği, dosyanın incelenmesinden, davacının 1997 yılı işlemlerinin gayrimenkul satış istisnası yönünden incelenmesi sonucu ikmalen salınan ağır kusur cezalı kurumlar vergisi, gelir (stopaj) vergisi ve hesaplanan fon payı ile geçici vergi için kesilen ağır kusur cezasına karşı açılan davanın kısmen reddine ilişkin ...

Vergi Mahkemesinin ... günlü ve ... sayılı kararına yönelik temyiz başvurusu sonuçlanıncaya kadar Danıştay Dördüncü Dairesinin E:2000/3540 sayılı kararıyla geçerli teminat karşılığı yürütmenin durdurulmasına karar verildiği, bu kararlar üzerine gösterilen teminatların borcu karşılamadığı belirtilerek cebri takibat işlemlerine başlanacağının davacıya bildirilmesine karşın ödemede bulunulmaması ve yeterli teminat gösterilmemesi üzerine ödeme emri düzenlenip, tebliğ edildiğinin anlaşıldığı, olayda, uyuşmazlığın teminata bağlanmasıyla muhtemel kamu alacağının güvence altına alınmasının amaçlandığı, temyiz aşamasında mahkeme kararının teminat karşılığı yürütmesinin durdurulmasına karar verildiği, davacının da teminat göstermesiyle mahkeme kararının yürürlüğünün durduğu, ancak gösterilen teminatın yetersiz olmasından dolayı dava konusu ödeme emrinin düzenlenmesine karşın 2577 sayılı Kanunun anılan 27/5 inci maddesinde teminata ilişkin olarak çıkan anlaşmazlıkların yürütmenin durdurulmasına karar veren Dairece çözümleneceğinin ifade edilmesi nedeniyle, teminatın yetersizliğinden dolayı davalı İdarenin yürütmenin durdurulması kararının kaldırılmasını isteyebileceği, halihazırda mahkeme kararının yürütmesi durdurulmuş bulunduğundan ödeme emriyle istenebilecek kesinleşmiş bir vergi borcunun bu aşamada bulunmadığı gerekçesiyle ödeme

77

emrinin iptaline karar vermiştir. Danıştay ise vergi mahkemesinin bu kararını onamıştır (DŞ.4, 25.11.2002 T, E:2001/4228, K:2002/3660).

2.2.4. Vergi Mahkemelerinde Yürütmenin Durdurulması İstemi Üzerine