ARAÇ VE YÖNTEM

Araştırmada veri toplama aracı olarak iki anket kullanılmış ve çalışmalar sonucunda toplanan verilerin öncelikle güvenilirlik ve geçerlilik analizleri olmak üzere tanımlayıcı ve yorumlayıcı istatistiki analizleri yapılmıştır. Elde edilen bulgular kuramsal çerçeve bağlamında yorumlanarak geleceğe yönelik değerlendirmeler ile teklifler sıralanmıştır.

2.1.Araştırmanın Örneklemi

Araştırma kapsamında ulusal ölçekli bir bankanın İstanbul’daki genel merkezinde iki farklı anket uygulaması yapılmıştır. Uygulamanın örneklemi 2010 yılında bu bankanın genel merkezinde yetkili yardımcısı olarak çalışan personel oluşturmaktadır. Bankanın yetkili yardımcısı olarak tanımladığı pozisyondaki kişiler, kariyer gelişimine açık pozisyonlarda bulunan ve liderlik programları da dahil olmak üzere çeşitli eğitim programlarına tabi tutulmaktadır. Her iki anket de araştırmacı vasıtasıyla basılı olarak 100 personele dağıtılmış, bunlardan 81’i geri dönmüş ve 3 tanesi hariç geri kalanın araştırma için kullanılabilir durumda olduğu tespit edilmiştir (n=78). Örneklem büyüklüğü ve niteliği elde mevcut imkanlar ve bankanın araştırma uygulamaları hakkındaki çeşitli prosedürlerin etkisi altında belirlenmiştir. Örneklemi ve araştırma evrenini kapsayan örgüt olarak ilgili bankanın isminin açıklanmaması da yine bu prosedürlerden kaynaklanmaktadır. Anket uygulaması neticesinde elde edilen veriler SPSS 15.0 programı ile analiz edilmiştir.

2.2.Araştırmada Kullanılan Ölçekler

Araştırmada veri toplama aracı olarak kişisel-yazım paragraf yaklaşımı (self-typing paragraph approach) kullanılarak geliştirilmiş Sessoms’un (2003) Liderlik Geliştirme Uygulamaları Tecrübesi Anketinin Türkçeleştirilmiş versiyonu ile Kouzes ve Posner’in (2001) Liderlik Davranışları Anketinin (LPI / Leadership Practices Inventory) Litchka, Babaoğlan ve Beycioğlu (2009) tarafından Türkiye örneklemine uyarlanmış versiyonu kullanılmıştır.

Çalışmada, katılımcıların liderlik geliştirme uygulamaları tecrübelerini belirlemek amacıyla kişisel-yazım paragraf yaklaşımı kullanılmıştır. Sessoms (2003) bu yaklaşımı, katılımcıların kategorisi belirsiz paragrafları okuduğu ve kendi tecrübelerine en yakın olan paragrafı işaretlediği bir yöntem olarak tanımlamıştır. Aynı araştırmacı bu yaklaşımın güvenilirliği kousunda güçlü göstergelerin olduğu ve çeşitli çalışma alanlarındaki örgütlere yönelik olarak yapılan araştırmalarda etkin olarak kullanıldığını belirtmektedir.

Bu çalışmada, katılımcılardan başlığı belirsiz 10 paragrafı okumaları ve kendi kişisel tecrübelerine en yakın ifadeleri işaretlemeleri istenmiştir. Bu on paragrafta, 5 liderlik geliştirme uygulaması için (Gelişime Yönelik Görevlendirmeler, Çoklu Geri Besleme,

Yetenek Bazlı Eğitim, Geri Besleme Yoğun Programlar, Gelişime Yönelik İlişkiler.) uygulamaları tecrübe etmiş ve etmemiş kişileri anlatan birer paragrafın bulunduğu anketler katılımcıların kendi tecrübelerine en çok uyan seçenekleri işaretlemeleri için kullanılmıştır. Anketlerin toplanması ve değerlendirilmesi neticesinde; ilk olarak hiçbir liderlik geliştirme uygulaması tecrübe etmemiş kişiler ile daha önce en az bir liderlik geliştirme uygulaması tecrübe etmiş kişiler şeklinde gruplandırma yapılmıştır. Daha sonra ise en az bir liderlik geliştirme uygulaması tecrübe etmiş kişiler tecrübe ettiği uygulamaya göre alt kategorilerde toplanmıştır.

Katılımcıların etkili liderlerin beş davranışını sergileme seviyelerini belirlemek üzere ile Kouzes ve Posner tarafından geliştirilen (2001) ve Litchka, Babaoğlan ve Beycioğlu (2009) tarafından Türkiye örneklemine uyarlanmış Liderlik Davranışları Anketi kullanılmıştır. Anket, Kouzes ve Posner’in (1995) Etkili Liderlerin Beş Davranışı”na göre yapılandırılmış ve her bir boyutun 6 soru ile ölçüldüğü 30 sorudan oluşmaktadır. İngilizce versiyonunda 10’lu Likert Ölçeği kullanılmasına karşın Türkçe versiyonunda 5’li Likert Ölçeği (Hemen Hemen Hiç- … - Nerdeyse Her Zaman) kullanılmıştır. Bunun yanında anketin 360 derece veri toplama özelliği olmasına karşın anketler katılımcıların sadece kendileri hakkında doldurdukları anketlerle sınırlı kalmıştır. Örneklemi oluşturan katılımcıların üstleri, astları ve beraber çalıştıkları personelden veri toplama, uygulama için banka tarafından öngörülen koşullardan dolayı mümkün olmamıştır. Anketin güvenilirlik analizi sonucunda 30 madde ile elde edilen Cronbach α değeri α= .922 olarak belirlenmiştir.

3.BULGULAR

Katılımcıların 42’i (%54’ü) kadın, 36’u (%46’sı) erkektir. Katılımcıların yaş ortalaması 28,7’dir.

3.1. Liderlik Geliştirme Uygulamaları Tecrübesi

Liderlik Geliştirme Uygulamaları (LGU) Tecrübesi ile ilgili örneklemden elde edilen verilerin analizinde SPSS 15.0 programı kullanılmıştır. Liderlik Geliştirme Uygulamaları Tecrübesi Frekans Dağılımları Tablo 1’dedir. Liderlik geliştirme uygulamalarından bir ya da birkaçını tecrübe ettiğini belirten katılımcıların çoğunluğu (44 kişi - %56’sı) bir ya da birden fazla uygulama tecrübe etmiştir.

Tablo 1. Liderlik Geliştirme Uygulamaları Tecrübesi Frekans Dağılımları

Liderlik Geliştirme Uygulamaları Tecrübesinin Tipi Evet Hayır Sadece

Herhangi Biri 44 34 -

Gelişime Yönelik Görevlendirmeler 26 52 4

Çoklu Geri Besleme 9 69 0

Yetenek Bazlı Eğitim 16 62 2

Geri Besleme Yoğun Programlar 13 65 3

Gelişime Yönelik İlişkiler 30 48 7

3.2.Liderlik Davranışları Anketi (LDA) Puanlaması

Bir sonraki adımda Liderlik Davranışları Anketi (LDA)’nden toplanan ham verilerinin Kouzes ve Posner’in (2001) çalışmasında anlatıldığı şekilde 5 faktörle ilişkilendirilmesi sonucunda elde edilen Etkili Liderlerin Beş Davranışına ait puanlar katılımcının tanıtım numarası altında SPSS 15.0 programına girilmiştir.

3.3.Bağımsız Örneklem T-Testi Analizleri

Tablo 2, liderlik geliştirme uygulamalarından en az birini tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, hiçbir liderlik geliştirme uygulamasını tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t-testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından en az birini tecrübe etmiş katılımcıların hiçbir liderlik geliştirme uygulamasını tecrübe etmemiş katılımcılara göre anlamlı bir şekilde daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir. Tüm kategorilerde anlamlılık değeri 0.1 değerinin altındandır. “H1: Herhangi Bir Liderlik Geliştirme Uygulaması (LGU) Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” hipotezi kabul edilmiştir.

Tablo 2. Herhangi Bir LGU Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi

LDA Kategorisi Tecrübe Etmiş Ort. Puan

Tecrübesiz

Ort. Puan T-test

Anlamlılık Değeri (2 yönlü)

Süreci Sorgulamak 22,28 19,83 -2,525 .014

Paylaşılmış Bir Vizyon Oluşturmak 22,12 18,15 -3,017 .004 İzleyicileri Harekete Geçirmek 23,79 22,53 -1,541 .013

Örnek Olmak 23,20 21,08 -2,545 .013

İzleyicileri Cesaretlendirme 22,12 19,66 -2,143 .036

Tablo 3, liderlik geliştirme uygulamalarından Gelişime Yönelik Görevlendirme tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, bu liderlik geliştirme uygulamasını hiç tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t- testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından Gelişime Yönelik Görevlendirme tecrübe etmiş katılımcıların hiç bu uygulamayı tecrübe

etmemiş katılımcılara göre tutarlı bir şekilde daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir. Tüm kategorilerde anlamlılık değeri 0.1 değerinin altındandır. “H2: Gelişime Yönelik Görevlendirme Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” hipotezi kabul edilmiştir.

Tablo 3. Gelişime Yönelik Görevlendirme Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi

LDA Kategorisi

Tecrübe Etmiş Ort. Puan

Tecrübesiz

Ort. Puan T-test

Anlamlılık Değeri (2 yönlü)

Süreci Sorgulamak 22,32 20,65 -1,583 .098

Paylaşılmış Bir Vizyon Oluşturmak 23,09 19,00 -2,955 .004 İzleyicileri Harekete Geçirmek 24,32 22,69 -1,915 .060

Örnek Olmak 23,44 21,68 -1,977 .052

İzleyicileri Cesaretlendirme 22,77 20,16 -2,180 .033

Tablo 4, liderlik geliştirme uygulamalarından Çoklu Geri Besleme tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, bu liderlik geliştirme uygulamasını hiç tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t-testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından Çoklu Geri Besleme tecrübe etmiş katılımcıların hiç Çoklu Geri Besleme tecrübe etmemiş katılımcılara göre anlamlı bir şekilde daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir. İzleyicileri Harekete Geçirmek ve Örnek Olmak kategorileri hariç tüm kategorilerde anlamlılık değeri 0.1 değerinin altındandır. “H3: Çoklu Geri Besleme Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” hipotezi reddedilmiştir.

Tablo 4. Çoklu Geri Besleme Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi

LDA Kategorisi Tecrübe Etmiş _{Ort. Puan} Tecrübesiz _{Ort. Puan} T-test Anlamlılık _{Değeri (2 yönlü)}

Süreci Sorgulamak 24,13 20,84 -2,117 .038

Paylaşılmış Bir Vizyon

Oluşturmak 24,00 19,92 -1,907 .061

İzleyicileri Harekete Geçirmek 24,32 23,11 -0,937 .352

Örnek Olmak 24,13 22,04 -1,553 .125

İzleyicileri Cesaretlendirme 23,88 20,69 -1,761 .083

Tablo 5, liderlik geliştirme uygulamalarından Yetenek Bazlı Eğitim tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, bu liderlik geliştirme uygulamasını hiç tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t-testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından Yetenek Bazlı Eğitim tecrübe etmiş katılımcıların hiç Yetenek Bazlı Eğitim tecrübe etmemiş katılımcılara göre genel olarak daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir. Anlamlılık değeri sadece Süreci Sorgulamak için 0.1 değerinin altındandır. “H4: Yetenek Bazlı Eğitim

Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” hipotezi reddedilmiştir.

Tablo 5. Yetenek Bazlı Eğitim Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi LDA Kategorisi Tecrübe Etmiş Ort. Puan Tecrübesiz

Ort. Puan T-test

Anlamlılık Değeri (2 yönlü)

Süreci Sorgulamak 22,87 20,77 -1,729 .088

Paylaşılmış Bir Vizyon

Oluşturmak 22,54 19,81 -1,637 .106

İzleyicileri Harekete Geçirmek 23,14 23,27 0,134 .894

Örnek Olmak 22,57 22,20 -0,350 .727

İzleyicileri Cesaretlendirme 21,67 20,88 -0,553 .582

Tablo 6, liderlik geliştirme uygulamalarından Geri Besleme Yoğun Program tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, bu liderlik geliştirme uygulamasını hiç tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t-testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından Yetenek Bazlı Eğitim tecrübe etmiş katılımcıların hiç Geri Besleme Yoğun Program tecrübe etmemiş katılımcılara göre anlamlı bir şekilde daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir. Anlamlılık değeri sadece Süreci Sorgulamak, İzleyicileri Harekete Geçirmek ve İzleyicileri Cesaretlendirme için 0.1 değerinin altındandır. “H5: Geri Besleme Yoğun Program Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” hipotezi reddedilmiştir.

Tablo 6. Geri Besleme Yoğun Program Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi

LDA Kategorisi Tecrübe Etmiş Ort. Puan

Tecrübesiz

Ort. Puan T-test Anlamlılık Değeri (2 yönlü)

Süreci Sorgulamak 23,42 20,77 -2,023 .047

Paylaşılmış Bir Vizyon

Oluşturmak 22,34 19,99 -1,284 .203

İzleyicileri Harekete Geçirmek 25,42 22,80 -2,495 .015

Örnek Olmak 23,79 21,97 -1,613 .111

İzleyicileri Cesaretlendirme 23,42 20,56 -1,874 .065

Tablo 7, liderlik geliştirme uygulamalarından Gelişime Yönelik İlişkiler tecrübe etmiş katılımcıların LDA puanlarıyla, bu liderlik geliştirme uygulamasını hiç tecrübe etmemiş katılımcıların LDA puanları arasındaki anlamlılık değeri ve bağımsız örneklem t-testi sonuçlarını göstermektedir. Tabloya göre, liderlik geliştirme uygulamalarından Yetenek Bazlı Eğitim tecrübe etmiş katılımcıların hiç Gelişime Yönelik İlişkiler tecrübe etmemiş katılımcılara göre anlamlı bir şekilde daha yüksek LDA puanları aldıkları söylenebilir.

Anlamlılık değeri tüm kategoriler için 0.1 değerinin altındandır. “H6: Gelişime Yönelik İlişkiler Tecrübesi ile Etkili Lider Davranışı arasında anlamlı bir ilişki vardır.” Hipotezi kabul edilmiştir.

Tablo 7. Gelişime Yönelik İlişkiler Tecrübesi ile LDA Puanlarına İlişkin Bağımsız Örneklem T-Testi LDA Kategorisi Tecrübe Etmiş Ort. Puan Tecrübesiz

Ort. Puan T-test

Anlamlılık Değeri (2 yönlü)

Süreci Sorgulamak 22,95 20,15 -2,835 .006

Paylaşılmış Bir Vizyon

Oluşturmak 23,06 18,74 -3,242 .002

İzleyicileri Harekete Geçirmek 24,28 22,60 -2,039 .045

Örnek Olmak 23,93 21,26 -3,210 .002

İzleyicileri Cesaretlendirme 23,04 19,82 -2,816 .006