Frekans Dağılımları

Aşağıda incelemeye konu olan 553 karar ile ilgili bazı frekans dağılımları çeşitli kriterler esas alınarak yapılmıştır. İlk olarak 553 kararın işçi lehine işçi aleyhine sonuçlanması açısından frekans dağılımı gösterilmiştir.

Tablo 1. İncelenen Tüm Yargıtay Kararlarının İşçinin Lehine ve Aleyhine Sonuçlanmasına Göre Dağılımı

tüm davalar (isci lehine/aleyhine)

361 65,3 65,3 65,3 192 34,7 34,7 100,0 553 100,0 100,0 Isci lehine Isci aleyhine Total Valid

Frequency Percent Valid Percent CumulativePercent

Tablo 1’de belirtildiği gibi, 553 Yargıtay kararının 361’i (%65,3) işçi lehine, 192’si (%34,7) işçi aleyhine sonuçlanmıştır. Ancak bu kararların 366’sının (%66,2) kesinleşmiş karar ve 187’isinin (%33,8) bozma kararı olduğu tespit edilmiştir. Bu bağlamda karar sonuçlarının işçi lehine ve işçi aleyhine sonuçlanmasına göre kesinleşmiş kararlara bakıldığında Tablo 2’deki frekans dağılımlarına ulaşılmıştır.

Tablo 2. Kesinleşmiş Yargıtay Kararlarının İşçinin Lehine ve Aleyhine Sonuçlanmasına Göre Dağılımı

isci lehine / aleyhine (kesinlesmis karar)

240 43,4 65,6 65,6 126 22,8 34,4 100,0 366 66,2 100,0 187 33,8 553 100,0 isci lehine isci aleyhine Total Valid System Missing Total

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative Percent

Tablo 2’deki frekans dağılımına bakıldığında, 366 kararın 240’ının (65,6) işçi lehine ve 126’sının (%34,4) işçi aleyhine sonuçlandığı görülmektedir.

İşçi lehine ve aleyhine sonuçlanmasına göre Yargıtay bozma kararlarının frekans dağılımını incelemek için oluşturulan Tablo 3, aşağıda yer almaktadır.

Tablo 3. Yargıtay Bozma Kararlarının İşçinin Lehine ve Aleyhine Sonuçlanmasına Göre Dağılımı

bozma isci lehine/aleyhine

121 21,9 64,7 64,7 66 11,9 35,3 100,0 187 33,8 100,0 366 66,2 553 100,0 isci lehine isci aleyhine Total Valid System Missing Total

Frequency Percent Valid Percent

Cumulative Percent

Tablo 3’deki frekans dağılımına göre, bozma kararı ile sonuçlanan 187 kararın 121’inin (%64,7) işçi lehine, 66’sı (%35,3) işçi aleyhinedir.

Tablo 4’de ise iş sözleşmelerinin feshinde geçerli fesih nedeni olarak gösterilen işçiden veya işletmeden kaynaklanan nedenlerin frekans dağılımları bulunmaktadır.

Tablo 4. İş Sözleşmelerinin Feshinde Gösterilen İşçiden ve İşletmeden Kaynaklanan Nedenlerin Dağılımı

isverenin fesih nedeni (isciden/isletmeden)

173 31,3 31,3 31,3 180 32,5 32,5 63,8 111 20,1 20,1 83,9 89 16,1 16,1 100,0 553 100,0 100,0 isciden kaynaklanan nedenler isletmeden kaynaklanan nedenler isveren fesihte sebep gostermemis Yargitay kararinda dava sebebi bulunmamakta Total

Valid Frequency Percent Valid Percent

Cumulative Percent

Tablo 4’e görüldüğü gibi, işverenin fesih nedeni 553 kararın 173’ünde (%31.3) işçiden kaynaklanan nedenlere, 180’inde (%32.5) işletmeden kaynaklanan nedenlere dayanmaktadır. 111 (%20.1) kararda işveren tarafından fesihte sebep gösterilmediği ve 89 (%16.1) kararda açıkça geçerli sebebe yer verilmediği görülmüştür. Feshin gerekçelerinin daha çok işletmeden kaynaklanan nedenler olduğu tespit edilmiş ve bunların daha ayrıntılı ortaya konulabilmesi için aşağıda bulunan Grafik 1 oluşturulmuştur.

Grafik 1. İş Sözleşmesinin İşverence Feshinde Geçerli Neden olarak Gösterilen İşletmeden Kaynaklanan Nedenlerin Ayrıntılı (%) Dağılımı

Yukarıdaki bulunan Grafik 1’de ise, işletmeden kaynaklanan fesih sebeplerinin ayrıntılı dağılımında, kararların %18,3’ünde (42 kararda) yapısal değişiklikler, %14’ünde (32 kararda) ekonomik nedenler, %13,5’inde (31 kararda) işyerinin daraltılması, %10’unun (31 kararda) belirli süreli iş sözleşmelerinin feshi ve işçinin iş güvencesi kapsamında olmaması, %8,7’sinde (20 kararda) bazı iş türlerinin başka işverene yaptırılması, %6,6’sında (15 kararda) işyerinin bazı bölümlerinin kapatılması, %3,9’unda (9 kararda) talep ve siparişlerinin azaltılması, %2,6’sında (6 kararda) yeni teknolojinin uygulanması, %2,6’sında (6 kararda) bazı iş türlerinin ortadan kaldırılması, %1,7’sinde (3 kararda) yeni çalışma yöntemlerinin uygulanması, %1,3’ünde (4 kararda) sürüm ve satış olanaklarının azalması, %0,9’unda (2 kararda) piyasada yaşanan genel durgunluk, %0,9’unda (2 kararda) hammadde sıkıntısı, %0,4’ünde (1 kararda) ülkede yaşanan ekonomik kriz fesih gerekçesi olarak gösterilmiştir. Kararların %14,4’ünde (33 kararda) ayrıntılı fesih sebebi bulunmamaktadır.

İşverenin Geçerli Fesih Nedenleri ile Karar Sonuçları Arasındaki İlişki (Ki-Kare Testi)

Bu bölümde, araştırmamızın amacına uygun olarak, geçerli fesih nedenleri ile karar sonuçları arasında bir ilgi olup olmadığı incelenmiştir. Öncelikle işçiden ve işletmeden kaynaklanan nedenler ile karar sonuçları ilişkilendirilmiş ve aşağıda bulunan Tablo 5’deki sonuçlar elde edilmiştir.

Tablo 5. İşverenin İşçi ve İşverenden Kaynaklanan Geçerli Fesih Nedenleri ile Karar Sonuçları Arasındaki İlişki

Crosstab 96 121 217 44,2% 55,8% 100,0% 77 59 136 56,6% 43,4% 100,0% 173 180 353 49,0% 51,0% 100,0% Count % within tüm kararlar (isci lehine/aleyhine) Count % within tüm kararlar (isci lehine/aleyhine) Count % within tüm kararlar (isci lehine/aleyhine) isci lehine isci aleyhine tüm kararlar (isci lehine/aleyhine) Total isciden kaynaklanan nedenler isletmeden kaynaklanan nedenler isverenin fesih nedeni

(isciden/isletmeden) Total Chi-Square Tests 5,126b _{1 ,024} 4,642 1 ,031 5,137 1 ,023 ,029 ,016 5,111 1 ,024 353 Pearson Chi-Square Continuity Correction a Likelihood Ratio Fisher's Exact Test Linear-by-Linear Association N of Valid Cases Value df Asymp. Sig. (2-sided) Exact Sig. (2-sided) Exact Sig. (1-sided)

Computed only for a 2x2 table a.

0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 66,65.

b.

İncelemeye konu olan 553 karardan işveren tarafından fesih sebebi gösterilmeyen veya Yargıtay kararında fesih sebebi bulunmayan 200 karar elimine edilmiş, kalan 353 karardaki fesih nedenleri ile karar sonuçları arasında yapılan ki-kare analizinde sonuçlarla nedenler arasında bir ilgi olduğu saptanmıştır. Yukarıdaki Tablo 5’de görüldüğü gibi, anlamlılık düzeyi 0,05’in altında (sig: 0,016) hesaplanmıştır. Bu sonuç bize işverenin fesih nedeninin işletmeden yada işçiden kaynaklanan nedenler olmasıyla karar sonucunun işçi lehine yada işveren lehine sonuçlanması arasında ilgi olduğunu göstermektedir. Nitekim, işveren işçi lehine sonuçlanan 217 kararın 121’inde (%55,8) işletmeden kaynaklanan nedenlerle, 96’sında (%44,2) ise işçiden kaynaklanan nedenlerle iş sözleşmesini feshetmiştir. İşçi aleyhine sonuçlanan 136 kararın 59’unda (%43) işletmeden kaynaklanan nedenlerle, 77’si (%56,6) ise işçiden kaynaklanan nedenlerle iş sözleşmesinin feshi sözkonusudur. Bu sonuçlardan hareketle, işletmeden kaynaklanan nedenlerin feshin konusu olduğu kararlarda, sonucun ağırlıklı olarak işçi lehine olduğu söylenebilir.

Araştırmanın bir sonraki aşamasında, fesih nedenleri; işçinin yeterliliği, işçinin davranışı, işletme içi ve dışı nedenler olarak ayrıntılandırılmış ve karar sonuçları ile bunlar arasında bir ilgi olup olmadığı ki-kare analizi ile belirlenmiştir.

Tablo 6. İşverenin Geçerli Fesih Nedeninin İşçinin Yeterliliğinden, İşçinin Davranışlarından, İşletme İçinden veya İşletme Dışından Kaynaklanması ile Karar

Sonuçları Arasındaki İlişki

Crosstab 31 65 17 104 217 14,3% 30,0% 7,8% 47,9% 100,0% 13 64 6 53 136 9,6% 47,1% 4,4% 39,0% 100,0% 44 129 23 157 353 12,5% 36,5% 6,5% 44,5% 100,0% Count % within tüm kararlar(isci lehine/aleyhine) Count % within tüm kararlar(isci lehine/aleyhine) Count % within tüm kararlar(isci lehine/aleyhine) isci lehine isci aleyhine tüm kararlar (isci lehine/aleyhine) Total iscinin yetersizliginden kaynaklanan nedenler iscinin davranislarindan kaynaklanan nedenler isletme disindan kaynaklanan nedenler isletme icinden kaynaklan nedenler isverenin fesih nedeni

Total Chi-Square Tests 11,203a _{3 ,011} 11,193 3 ,011 1,796 1 ,180 353 Pearson Chi-Square Likelihood Ratio Linear-by-Linear Association N of Valid Cases

Value df Asymp. Sig.(2-sided)

0 cells (,0%) have expected count less than 5. The minimum expected count is 8,86.

a.

Ki-kare analizi sonucu elde edilen yukarıdaki tabloda iki değişken arasındaki ilginin anlamlılık düzeyi 0,05’in altında (sig:0,011) hesaplanmıştır. Bu sonuç bize işverenin fesih nedeninin işçi yeterliğinden ve davranışlarından/işletme içi ve dışı nedenlerden kaynaklanmasıyla kararın işçi lehine veya aleyhine sonuçlanması arasında ilgi olduğunu göstermektedir. Nitekim, işçi lehine sonuçlanan 217 kararın 104’ü (%47,9) işletme içinden, 17’si (%7,8) işletme dışından kaynaklanan nedenlerle yapılan fesihlerle ilgilidir. Diğer bir çarpıcı sonuç, işçi lehine sonuçlanan 217 kararın 65’inin (%30) işçi davranışından ve 31’inin (%14,3) işçinin yeterliliğinden kaynaklanan nedenlerle iş sözleşmesinin feshinin sözkonusu olmasıdır. İşçi aleyhine sonuçlanan 136 karardaki fesih nedenlerinin 53’ü (%39) işletme içi nedenlerden, 64’ü (%47,1) işçinin davranışlarından, 13’ü (%9,6) işçinin yeterliğinden ve sadece 6’sı işletme dışı nedenlerden kaynaklananmaktadır. Bu sonuç bize işçi aleyhine sonuçlanan kararlardaki fesih nedenlerine 4’lü ayrıma göre bakıldığında, fesih gerekçelerinin en çok işçinin davranışlarından kaynaklanan nedenlerden kaynaklandığını göstermektedir. Bunu işletme içinden kaynaklanan nedenler izlemektedir.

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Bu çalışmada 10.03.2006 tarihinde yürülüğe giren 4857 sayılı İş Kanunu ile düzenlenmiş bulunan iş güvencesi kavramına bağlı olarak işverenin iş sözleşmesinin feshini geçerli sebebe dayandırma zorunluluğu sonucunda, iş sözleşmesinin feshinde göstermesi gereken geçerli sebeplerle ilgili bir araştırma gerçekleştirilmiştir. İş güvencesi kapsamında Yargıtay’a intikal eden işe iade davaları ile ilgili geçerli sebeplerin incelendiği bu araştırmada en çok hangi sebeplerin bu davalara konu olduğu incelenmiştir. Buna bağlı olarak en çok hangi durumlarda işe iadenin gerçekleştiği ortaya konarak Yargıtay kararı sonuçları ile iş sözleşmesinin fesih sebepleri arasında ilgi olup olmadığı araştırılmıştır. Buradan elde ettiğimiz sonuca göre; işçi lehine sonuçlanan kararlardaki fesih sebeplerinin, daha çok işletme içinden ve bunu takiben işçinin davranışlarından kaynaklandığı saptanmıştır. İşçi aleyhine sonuçlanan kararlardaki fesih sebeplerinin ise, en çok işçi davranışlarından kaynaklandığı ve bunu işletme içi sebeplerin izlediği tespit edilmiştir.

KAYNAKÇA

Adal, Z. 2008, İnsan Kaynakları Yönetiminin Hukuki Boyutları”. İnsan Kaynakları Yönetimi içinde, Uyargil, C. vd., İstanbul: Beta Basım A.Ş.

Aktuğ, S.S. 2003.Türk Hukukunda İş Güvencesi,

http://www.turkhukuksitesi.com/makale_103.htm, (Erişim:03.01.2010). Ay, Ş. 2007. İş Güvencesi ve İnsan Kaynakları Yönetimi Üzerindeki Etkisi, Y.Lisans Tezi

(basılmamış), İşletme Anabilim Dalı, Marmara Üniversitesi. Çelik, N. 2009. İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta Basım A.Ş.

Ekonomi, M. 1997. “Türkiye’de İşçinin Feshe Karşı Korunması Bakımından 158 Sayılı ILO Sözleşmesi ve Yeni Model Arayışı”, Almanya’da ve Türkiye’de İşçinin Feshe Karşı Korunması Semineri. 3-4 Nisan. İstanbul:Alkım Yayınevi. Aktaran: Ay, Ş. 2007. İş Güvencesi ve İnsan Kaynakları Yönetimi Üzerindeki Etkisi, Y.Lisans Tezi (basılmamış), İşletme Anabilim Dalı, Marmara Üniversitesi.

Kılıçoğlu,M. 2005. 4857 Sayılı İş Kanunu Yorumu ve Yargıtay Uygulaması. İstanbul: Ayhan Yayıncılık. Aktaran: Optur, G.E. 2005. 4857 Sayılı İş Yasasının İş Güvencesi Hükümleri ve İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamaları Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Y.Lisans Tezi (basılmamış), İşletme Anabilim Dalı, İstanbul Üniversitesi.

Koç, M. 2005. Tüm Yönleriyle İş Güvencesi. Ankara: Yaklaşım Yayıncılık.

Işık,T. 2009. İş Gücencesi, http://www.hukuksokagi.com/makale/is-guvencesi.html, (Erişim:03.01.2010).

İş Kanunu. Beta Basım A.Ş., 2008.

Makas, R. Öneri. Ocak 2003. C.5.S.19. ss. 101-107.

Optur, G.E. 2005. 4857 Sayılı İş Yasasının İş Güvencesi Hükümleri ve İnsan Kaynakları Yönetimi Uygulamaları Üzerindeki Etkilerini Belirlemeye Yönelik Bir Araştırma, Y.Lisans Tezi (basılmamış), İşletme Anabilim Dalı, İstanbul Üniversitesi.

Uçum, M. İş Güvencesinin Kapsamı, http://www.turkhukuksitesi.com/makale_890.htm, (Erişim:03.01.2010).

TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ ÇERÇEVESİNDE PERFORMANS DEĞERLEME