Vaka Çalışması (Örnek Olay İnceleme)

Örnek olay, bir sorun veya durumu neden sonuç ilişkisi içinde incelemeye dayalı bir grupla çalışma tekniğidir. Seçilen veya inceleme konusu olan olay yazılı bir metin, rapor olabileceği gibi bir gezi, herhangi bir eğitimin izlenmesi, bir film olabilir. Gerçek veya kurgusaldır. Burada önemli olan, inceleme konusu yapılan olayın, katılımcıların gerçek yaşam alanları ile ilgili, sosyal kültürel özelliklerine uygun, ilgi ve ihtiyaçlarına dönük olmasıdır. Özellikle, katılımcıların özdeşim kurabilecekleri bir konu seçilmesi yöntemin etkililiğini artırır.

Faydaları: Aktif katılıma olanak verdiği için yetişkin eğitiminde elverişli bir tekniktir. Katılımcıların problem çözme becerilerini geliştirir. Farklı görüş ve bakış açılarını değerlendirme olanağı sağlar. Katılımcıların problemin çözümünde yaratıcılıklarını ortaya çıkarır ve eleştirisel düşünme becerilerini geliştirir.

Sınırlılıkları: Doğru yönerge verilmediği durumda konunun dağılma olasılığı vardır. Farklı düşüncelerin ortaya çıkması, çatışmalara neden olabilir. Seçilen örnek, bazı katılımcıların kendilerini kötü hissetmelerine neden olabilir.

Uygulamada Dikkat Edilecek Hususlar

• Grup lideri olarak eğitici tartışmayı yönlendirecek kilit sorular yöneltir.

• Grup yanlış çözümlere yöneldiğinde veya konudan uzaklaştığında müdahale eder.

• Gerekirse vakayı destekleyecek ilave materyaller temin edilir.

• Katılımcıların sunum yapması sağlanır.

• Eğiticinin, çalışma sonunda ortaya çıkan çözüm önerilerini özetleyip gruba tekrar sunması gerekir.

Online Eğitimlerde Dikkat Edilmesi Gereken Konular

Yüzyüze eğitim ile online eğitim karşılaştırmasında her iki yöntemin de kendine özgü avantaj ve dezavantajları olduğunu görüyoruz. Fakat, öğrenmeyi hedef alan mesajların etkisi, mesajın taşıyıcısı olan araca değil mesajın nasıl tasarlandığına bağlıdır. Başarılı online eğitimler gerçekleştirebilmek için bazı konulara dikkat etmemizde fayda var;

• Her eğitimin online olarak verilmesi uygun olmayabilir. Öncelikle bu değerlendirmeyi doğru olarak yapmak gerekir.

• Dikkat ve odaklanma süresi online eğitimlerde yüz yüze eğitimlere oranla daha kısa olabilmektedir.

Online eğitimlerin 45-90 dakika olması önerilir. Verilecek eğitimin içeriğinin de bu duruma uygun olması gerekir. Eğer yoğun içerikli bir eğitimse konuları bölmek ve farklı günlere yaymak faydalı olacaktır.

• Online eğitim ve toplantılarda kullanılabilecek ücretsiz versiyonları da olan programlar mevcuttur.

Özellikle bu ücretsiz programların süre ve katılımcı sayısı açısından belirli kısıtlılıkları vardır. Eğitim planlaması yaparken kullanılacak program ve özellikleri de dikkate alınmalıdır.

• Programın uyumlu olacağı donanım ve yazılım özelliklerini bilmek ve bu bilgileri katılımcılarla paylaşmak da son derece önemlidir.

• Eğitmenin ve katılımcıların Internet erişim hızının ve bağlantısının da control edilmesi tavsiye edilir.

• Katılımcılara ilgili program ya da platforma nasıl giriş yapacakları, hangi fonksiyonları kullanabilecekleri konusunda da eğitim öncesinde bilgilendirme yapılmalıdır (video veya rehber hazırlanabilir).

• Eğitim için kullanılacak ortamlara hem eğitmenin hem katılımcıların dikkat etmesi gerekmektedir.

Kıyafet seçimi, arka plan, gürültü vb konulara dikkat edilmelidir. Çok fazla katılımcının olacağı eğitimlerde katılımcıların kameralarını kapatması ve arka plan seslerini azaltmak için mikrofonu kapatmaları önerilebilir. Eğitime katılanlardan eğitim sırasında kameraları açık bir şekilde bağlanmaları istenilecekse katılımcı sayısı 30 kişiyi geçmemelidir.

• Online eğitimlerde de sunum, video ve görsel kullanılması mümkündür. Pek çok program sunumun ve/veya masaüstünün katılımcılarla paylaşılmasına izin vermektedir. Bu noktada eğitimle bağlantılı olmayan dosyaların ve masaüstü resimleri gibi kişisel malzemelerin gizlenmesi uygun olacaktır.

• Toplantıları kaydederek zamanı uygun olmayan takipçilerin sonradan izlemesini sağlayabilirsiniz.

• Canlı toplantı yönetimini etkin biçimde yapabilmek için yüz yüze eğitimlere oranla daha fazla özen ve planlama gerekmektedir.

• Bağlantı linklerinin kontrolü mutlaka yapılmalıdır.

• Katılımcıların eğitimden en geç 15 dk önce bağlanmaları gecikmelerin ve yaşanacak teknik aksaklıkların erken çözümü için fırsat olacaktır.

• Toplantı öncesi son kontrollerde mikrofon, kamera, ekran yansıtma özelliğinin çalıştırılması gibi önemli noktalara mutlaka bakılmalıdır.

4. Oturum - Tasarım, Planlama, Değerlendirme

Eğitim tasarımı sürecini, ihtiyaç analizi, hedef belirleme, içerik oluşturma alt başlıklarında inceleyebiliriz.

Okullarda, işyerlerinde-kurumlarda olsun aile içinde ebeveynlerin verdikleri eğitimlerde olsun belirli bir amaç olduğundan bahsetmiştik. Bu amaca ulaşabilmek için de öznenin ihtiyaçlarını biliyor olmak gerekmektedir. Tasarım bu hedefe, hedef kitleye uygun, hedef davranışlarla tutarlı, katılımcının hazır bulunma durumuna uygun, somuttan soyuta, basitten karmaşığa, kolaydan zora ve bilinenden bilinmeyene şeklinde düzenlenmelidir. İçerikte, öğretilecek kavramların sayısı ve karmaşıklığı katılımcının seviyesine göre de değişebilmektedir. Tasarım ve planlama süreçlerinde dikkat edilmesi gereken unsurları incelemeye başlayabiliriz.

Eğitimin 5N1K’sı ve Ağaç Tekniği

Bir habercilik ilkesi olan 5N1K eğitimcilere eğitim sürecinde de kullanabilecekleri çok önemli bir perspektif sağlar. Bir eğitim içeriği hazırlarken ve/veya bir eğitim planlaması yaparken kullanacağımız özel bir teknik olan ağaç tekniği ile birleştirerek açıklayalım 5N1K’yı:

Ne Anlatacağım?

“Ne” anlatacağımız eğitimin gövdesi olduğu gibi ağacımızın da gövdesidir.

Bu gövdeden çıkan ana dallar ve yan dallar da eğitim içeriğini, akışını oluşturur. Sadece ne anlatacağımıza (konu odaklı, bilgi odaklı) odaklandığımızda bir ağaçtan çok yaşam belirtisi olmayan cansız bir kütük veya odun gözümüzde canlanır. Ağaç ise canlı bir varlıktır ve kökleriyle ayakta durur, kökleriyle beslenir.

Kime Anlatacağım? (Katılımcıyı Tanımak)

Ağacın kökleri “kim” sorusuna denk gelir ve eğitimci ile katılımcıları işaret eder. Eğitimin başarısında belki de en önemli unsur bu özneler ve bu öznelerin ortaklaşan nedenlerle doğru işlevleri yerine getirebilmesinde yatar. Ağacı ayakta tutabilmek için her iki taraftaki köklerin de sağlıklı ve güçlü olması, çaba ve emek sarf etmesi gerekir. Sadece eğitimcinin aktarımcı olduğu bir eğitimde katılımcı kökleri zayıf kalacağı için ilk ters esen rüzgarda ağacımız devrilecektir.

Neden anlatacağım? Neden dinlesinler?

Eğer ağacın kökleri zemine sağlam “neden”ler ile bağlı ise eğitim kurgusu da sağlıklı olacaktır. Eğitimcinin bu eğitimi neden verdiğini bilmesi ve bu amaca inanması, katılımcıların ise neden bu eğitimi almaları gerektiğine dair farkındalığı olmalıdır. Eğitmenin hedefi ile katılımcının beklentisi çakıştığı anda kökler zemine ve birbirlerine sağlam bir şekilde bağlanmış olacaktır. Eğitmenin önemli rollerinden biri de her katılımcı için anlamlı ve işlevsel nedenler üretmek olmalıdır.

Nasıl anlatacağım? (Anlatım tarzı, yöntem, teknik ve araçlar)

Kökleri, gövdesi ve gövdesinden çıkan dallarıyla ağacımızda hala bir şeyler eksiktir. Bu ağacın “nasıl”

bir ağaç olduğunu belirlememiz gerekir. Katılımcılarımızın özellikleri, sayısı, ihtiyaçları, hedeflerimiz, anlatacağımız konunun gerekleri, elimizdeki imkanlar ve bütçe gibi pek çok dinamiği göz önünde bulundurarak anlatım tarzımız, kullanacağımız yöntem, teknik ve araçlara karar vermemiz gerekir. Ağacın süsü olan yaprakları, çiçekleri, meyveleri, üzerinde yaşayan canlıları düşünün. Bunlar bir eğitimcinin öğrenmeyi kolaylaştırmak için kullanacağı örnekler, alıntılar, hikayeler, tecrübe paylaşımları, istatistikler, araştırma sonuçları da olabilir; envanterler, grup çalışmaları, vaka çalışmaları, rol playler, soru-cevap gibi katılımcıyı dahil etmek için içeriğe dahil edilen teknik ve araçlar da olabilir, kullandığımız görsel malzemeler, yaptırdığımız uygulamalar da… Yetişkin eğitiminde eğlence ve mizahın rolünü de unutmamak gerekir, ağacımızda bu amaçla mutlaka bir salıncak da olmalıdır.

Nerede anlatacağım? (Fiziksel mekan & öğrenme ortamı)

Eğitimin “nerede” verileceği; katılımcı sayısı ve eğitimin türüne göre değişebilmektedir. Bu nedenle en uygun oturma düzenine karar verilmesi önemlidir. Sıralı geleneksel oturma düzenleri (sınıf düzeni) seminer ve konferans gibi sunumların tek taraflı yapılacağı kalabalık gruplar (30+) için idealdir. Söz konusu yetişkin eğitimi olduğunda daha interaktif iletişim kurulabilecek ve aktiviteler için uygun ortamlar tercih edilmektedir. Katılımcılar yalnızca eğitmenlerden değil birbirlerinden de öğrenmektedir.

Bu nedenle daha küçük gruplarda (5-30) U Düzeni, Küme Düzeni, Toplantı Düzeni veya bunların karması düzenler tercih edilebilir.

Eğitim mekanı seçilirken havalandırma, sıcaklık, ışık, gürültü düzeyi gibi öğrenmeyi zorlaştıran unsurlar da değerlendirilmelidir. Mekan katılımcıların ulaşımı açısından da değerlendirilmelidir. Mikrofon, projeksiyon, flipchart gibi ihtiyaç duyulan ekipmanların temini ve eğitim öncesi kontrolü de ortama ilişkin önemli faktörlerdendir. Belirlenen mekanda ilk defa bulunan katılımcıların olabileceği de dikkate alındığında katılımcılara eğitim öncesinde acil durum çıkışları, sosyal alanlar vb detaylar hakkında bilgilendirme yapılması uygun olacaktır.

Fiziksel mekanın doğru seçilmesi ve hazırlanması, öğrenme ortamına fiziksel açıdan bir kolaylık sağlar. Ancak belki de daha önemlisi mekanın fiziksel özelliklerinin ötesinde olan eğitim atmosferinin oluşturulmasındadır. Güler yüzle ve pozitif bir tutumla katılımcıların karşılandığı, ihtiyaçlarının önceden düşünüldüğü (yemek ve mola alanları, wc’ler, eğitim ikramlıkları, eğitime ilişkin bilgilendirme ve notlar, not kağıtları, kalemler vb), katılımcıların değerli ve güvende hissettiği, özgür, barışçıl, dostane bir eğitim atmosferi oluşturmak da çok önemlidir.

Ne zaman anlatacağım? (Doğru zamanı belirleme & zaman yönetimi)

Eğitimde zaman unsurunun birkaç farklı boyutu bulunmaktadır. Bir eğitim organizasyonu için maksimum katılımın sağlanacağı en uygun tarihi belirlemek bunlardan biridir. Tüm katılımcılar için en uygun olabilecek saat en uzaktan gelen katılımcılar da dikkate alınarak belirlenmelidir. Sabah çok erken saatlerde başlamak ya da akşam çok geç saatlere kadar eğitimi sürdürmek hem katılımı hem de eğitim etkinliğini negatif yönde etkileyecektir. Toplam eğitim süresine ve molalara karar vermek de eğitimde zaman unsurunun önemli bir boyutudur. Odaklı bir şekilde dinleyebilme süresi nedeniyle bir oturum en fazla 45 dk olarak planlanmalı, 15 dk’dan daha kısa mola verilmemelidir. Eğitimin süresi ve molalar hakkındaki bu bilgilendirmelerin katılımcılara hem eğitim davetinde hem de eğitim öncesinde yapılması faydalı olacaktır. Katılımcılara taahhüt ettiğimiz sürelere uymak da yaptığımız planlama kadar önemlidir.

Seçeceğiniz bir eğitim konusunu ağaç tekniği ve 5N1K ilkesi üzerinden tasarlayınız.