1.7. Vergi Cezalarını Sona Erdiren Nedenler
1.7.5. Uzlaşma
1.7.5.1. Uzlaşma Komisyonları ve Yetki Sınırları
Cezalı tarhiyata muhatap olan vergi mükellefinin uzlaşma talebi neticesinde yapılacak uzlaşmalarda alacaklı vergi idaresi uzlaşma komisyonları tarafından temsil edilir. Uzlaşma Komisyonların teşkiline ve yetkilerine aşağıda değinilmiştir.
1.7.5.1.1. Merkez İnceleme Elemanlarınca Yapılacak İncelemelerde
Komisyonların Teşkili
Merkez inceleme elemanlarınca, devamlı çalışma yerlerinde yapılan incelemeler için kurulacak uzlaşma komisyonu; incelemeyi yapanların kurul mensubu merkez inceleme elemanları olması halinde, ilgili Kurul Başkanlıklarınca belirlenecek biri başkan olmak üzere üç merkezi inceleme elemanından, incelemeyi yapanların Gelirler Genel Müdürlüğü153 merkez inceleme elemanları olması halinde, ilgili genel müdürlükçe tespit edilecek biri başkan olmak üzere üç merkez inceleme elemanından oluşur154.
1.7.5.1.2. Mahalli İnceleme Elemanlarınca Yapılacak İncelemelerde
Komisyonların Teşkili
Vergi dairesi başkanlığı kurulan yerlerde vergi denetmenlerince yapılan incelemelerde uzlaşma komisyonu; vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün veya vergi denetmeninin başkanlığında, vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen grup müdürleri ve/veya vergi denetmenlerinden oluşur. Diğer mahalli vergi inceleme elemanlarınca yapılan incelemelerde komisyon; vergi dairesi başkanı veya tevkil edeceği grup müdürünün başkanlığında, vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen müdürler ve/veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması hâlinde, vergi dairesi başkanı, ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi dairesi müdürünü veya müdürü komisyon üyesi olarak belirler.
153 5345 sayılı Gelir İdaresi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun’un 33’üncü maddesi
gereğince Gelirler Genel Müdürlüğüne yapılmış olan atıflar ilgisine göre Gelir İdaresi Başkanlığına yapılmış sayılır.
154 Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği-Madde 5., 03.02.1999 tarih ve 23600 sayılı Resmi Gazete’de
Vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerde vergi denetmenlerince yapılan incelemelerde uzlaşma komisyonu, defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında, defterdar tarafından belirlenen iki vergi denetmeninden oluşur. Herhangi bir nedenle toplantıya katılamayacak olan üyenin yerine, defterdarın belirleyeceği gelir müdürü veya vergi dairesi müdürü veyahut bir vergi denetmeni iştirak eder. Diğer mahalli vergi inceleme elemanlarınca yapılan incelemelerde komisyon; defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında, gelir müdürü ile ilgili vergi dairesi müdüründen oluşur. İncelemeyi yapanın ilgili vergi dairesi müdürü olması hâlinde defterdar, ilgili vergi dairesi müdürü yerine bir başka vergi dairesi müdürünü veya vergi denetmenini komisyon üyesi olarak belirler155.
1.7.5.1.3. Bölgesel Uzlaşma Komisyonlarının Teşkili
İncelemeyi yapan merkez inceleme elemanının bağlı olduğu ekip veya grup başkanının gerek gördüğü hallerde ve talebi üzerine, incelemeyi yapanın mensup olduğu kurul veya genel müdürlük, uzlaşmayı bölgesel düzeyde yaptırabilir. Bölgesel düzeyde yapılacak uzlaşmalarda, komisyon üyeleri ilgili kurul veya genel müdürlükçe belirlenir156.
1.7.5.1.4. Tarhiyat Sonrası Uzlaşma Komisyonlarının Teşkili
Genel bütçeye giren vergi, resim ve harçlara ilişkin uzlaşma taleplerinin incelenmesi için üçer kişilik vergi dairesi uzlaşma komisyonları, defterdarlık uzlaşma komisyonu, vergi dairesi başkanlığı uzlaşma komisyonu, vergi daireleri koordinasyon uzlaşma komisyonu ile Merkezi Uzlaşma Komisyonu kurulur157.
1. Vergi Dairesi Uzlaşma Komisyonu: Vergi dairesi müdürlüklerinde, vergi dairesi müdürünün başkanlığında müdür tarafından belirlenecek bir müdür yardımcısı ve bir gelir uzmanı veya şeften; bağlı vergi dairelerinde ise malmüdürünün başkanlığında gelir şefi ve memurundan oluşur. Vergi dairesi müdürlüklerinde, müdür yardımcısı veya şef bulunmaması hâlinde komisyonda bunların yerine
155 Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği-Madde 6. 156 Tarhiyat Öncesi Uzlaşma Yönetmeliği-Madde 7. 157 Uzlaşma Yönetmeliği-Madde 6.
görev yapanlar; malmüdürlüklerinde ise gelir şefi bulunmaması hâlinde yerine gelir şefliği memurlarından birisi üye olur.
2. Defterdarlık Uzlaşma Komisyonu: Vergi dairesi başkanlığı bulunmayan yerlerde kurulan bu komisyon, defterdarın veya tevkil edeceği defterdar yardımcısının başkanlığında gelir müdürü ile vergi dairesi müdüründen oluşur. 3. Vergi Dairesi Başkanlığı Uzlaşma Komisyonu: Vergi dairesi başkanı veya
tevkil edeceği grup müdürünün başkanlığında, vergi dairesi başkanı tarafından belirlenen grup müdürleri ve/veya müdürlerden veya vergi dairesi müdürlerinden oluşur.
4. Vergi Daireleri Koordinasyon Uzlaşma Komisyonu: Vergi dairesi başkanlığı uzlaşma komisyonları ile defterdarlık uzlaşma komisyonlarının uzlaşma yetkisini aşan, ancak merkezi uzlaşma komisyonuna ilişkin yetki sınırının altında kalan uzlaşma taleplerinin incelenmesi için kurulan bu komisyon, gelir idaresi başkanı tarafından belirlenen gelir idaresi başkan yardımcısı veya gelir idaresi daire başkanlarından birinin veya bir hukuk müşavirinin başkanlığında, gelir idaresi daire başkanı ve/veya grup başkanları ve/veya hukuk müşavirleri ve/veya müdürlerden oluşur. Gerektiğinde birden fazla vergi daireleri koordinasyon uzlaşma komisyonu kurulabilir. Bu komisyonların kurulacağı yerler, yetki alanları, kimlerden oluşacağı ve sekreterya hizmetlerinin kimler tarafından yürütüleceği Gelir İdaresi Başkanlığı’nca belirlenir.
5. Merkezi Uzlaşma Komisyonu: Mahalli uzlaşma komisyonlarına tanınan yetki sınırlarını aşan vergi, resim ve harçlarda uzlaşmak üzere kurulan merkezi uzlaşma komisyonu, gelir idaresi başkanının başkanlığında, bir gelir idaresi başkan yardımcısı ve gelir yönetimi daire başkanından oluşur.
1.7.5.1.5. Uzlaşma Komisyonlarının Yetkileri
Maliye Bakanlığı, uzlaşma komisyonlarının uzlaşabilecekleri en çok vergi, resim ve harç miktarlarını belirlemeye yetkilidir. Ancak, uzlaşılabilecek vergi ziyaı cezasının miktarını belirleme hususunda Maliye Bakanlığı’na verilmiş bir yetki bulunmamaktadır. Bu sebepledir ki, uzlaşma komisyonu ceza konusunda herhangi bir sınırlama olmadan uzlaşmaya varabilmektedir158.
Tarhiyat sonrası uzlaşmada uzlaşmaya konu tutarlar yetkili komisyonu belirlemektedir. Uzlaşma komisyonları yetki sınırlarına göre; yukarıda belirtilen vergi dairesi uzlaşma komisyonları, defterdarlık uzlaşma komisyonu, vergi dairesi başkanlığı uzlaşma komisyonu, vergi daireleri koordinasyon uzlaşma komisyonu ile merkezi uzlaşma komisyonu olarak belirlenmiştir. İstanbul Vergi Dairesi Başkanlığı dışındaki vergi dairesi başkanlıkları, bünyelerinde oluşturulan uzlaşma komisyonlarının yetki sınırlarının tespiti bakımından dört gruba ayrılmıştır.
• I’inci Grup Vergi Dairesi Başkanlıkları: Ankara, İzmir
• II’nci Grup Vergi Dairesi Başkanlıkları: Adana, Antalya, Bursa, Kocaeli, Konya, Mersin
• III’üncü Grup Vergi Dairesi Başkanlıkları: Aydın, Balıkesir, Denizli, Eskişehir, Gaziantep, Hatay, Kayseri, Manisa, Muğla, Samsun, Tekirdağ
• IV’üncü Grup Vergi Dairesi Başkanlıkları: Diyarbakır, Edirne, Erzurum, Malatya,Kahramanmaraş, Sakarya, Trabzon, Şanlıurfa, Zonguldak
Uzlaşma komisyonlarının uzlaşabilecekleri en çok vergi, resim ve harç miktarının tayini hususunda Maliye Bakanlığı (il özel idareleri ve belediyelere ait vergi, resim ve harçlar için İçişleri Bakanlığı) yetkili kılınmıştır. Maliye Bakanlığı’na tanınan bu yetkiye dayanılarak uzlaşma komisyonlarının uzlaşabilecekleri en çok vergi, resim ve harç miktarları genel tebliğler ile belirlenir. Uzlaşma komisyonlarının uzlaşma konusu yapabilecekleri vergi miktarları son olarak, 352 sıra numaralı VUK Genel Tebliği159 ile tespit edilmiştir160.
356 sıra numaralı VUK Genel Tebliği’nin161 “C-Uzlaşma Komisyonlarının Yetkisi” başlıklı bölümünde, il merkezlerinde (büyükşehir belediyesi bulunan illerde büyükşehir mücavir alan sınırları içinde) bulunan vergi daireleri bünyesinde kurulan vergi dairesi uzlaşma komisyonlarının yetki sınırları yeniden belirlenmiştir. Ancak, İstanbul ilinin tamamı ile diğer illerin il merkezi dışındaki vergi daireleri (bağlı vergi daireleri dahil) için 352 sıra numaralı VUK Genel Tebliği ile belirlenen tutarlar geçerli olmaya devam edecektir. Ayrıca 360 sıra numaralı VUK Genel Tebliği’ne162
159 352 sıra nolu VUK Genel Tebliği 15.11.2005 tarih ve 25994 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. 160 GİB- Vergi Uyuşmazlıklarının İdare ile Çözümünde Uzlaşma, s.25.
161 356 sıra numaralı VUK Genel Tebliği 23.02.2006 tarih ve 26089 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır.
162 360 sıra numaralı VUK Genel Tebliği 11.07.2006 tarih ve 26225 sayılı Resmi Gazete’de
göre; vergi dairesi başkanlığı kurulmayan yerlerdeki vergi dairesi uzlaşma komisyonlarının 352 ve 356 sıra numaralı VUK Genel Tebliğleri ile belirlenen yetki sınırlarını aşan uzlaşma talepleri, defterdarlık uzlaşma komisyonunca; defterdarlık uzlaşma komisyonunun yetki sınırını (50.000,00 YTL) aşan uzlaşma taleplerinden, 750.000,00 YTL’ye kadar olan uzlaşma talepleri vergi daireleri koordinasyon uzlaşma komisyonunca; bu komisyonun yetki sınırını aşanlar ise merkezi uzlaşma komisyonunca incelenip sonuçlandırılacaktır.
372 sıra numaralı VUK Genel Tebliği’nde163 vergi daireleri koordinasyon uzlaşma komisyonu ile uzlaşma komisyonunun uzlaşabilecekleri vergi miktarına ilişkin yetki sınırı 2.000.000,00 YTL olarak belirlenmiştir. Bu sınırın üzerindeki uzlaşma talepleri ise merkezi uzlaşma komisyonunca incelenip sonuçlandırılacaktır.