Birleşme

Yasalardaki suç olarak düzenlenen hükümler bir hukuki yararı korumayı onun çiğnenmesini önlemeyi amaçlamıştır. Tek eylemle birden fazla hukuki yararın ihlali ya da bir takım koşullar altında farklı eylemlerle aynı hukuki yararın ihlal edilmesi suçlarda içtima olarak adlandırılır100_.

1.5.3.1. Hürriyeti Bağlayıcı Cezalar Yönünden Birleşme

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 42-44’üncü maddeleri suçların içtimaını (birleşmesi) düzenlenmektedir.

Birleşik Suç: Ceza Kanunu’nun 42’nci maddesinde düzenlenen birleşik suç biri diğerinin unsurunu veya ağırlaştırıcı nedenini oluşturması dolayısıyla tek fiil sayılan suçtur. Bu tür suçlarda içtima hükümleri uygulanmaz. Örneğin defter belgelerin yok edilmesi halinde inceleme sırasında da ibraz edilemeyecektir. Vergi kaçakçılığı açısından defter ve belgelerin ibraz edilmemesi nedeniyle VUK’un 359/a

97 _{Doğan SOYASLAN, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yetkin Yayınları, Ankara 1998, s. 562.} 98 _{ÖNCEL/KUMRULU/ÇAĞAN, a.g.e., s. 217.}

99 _{KARAKOÇ, a.g.e., s.498.}

100 _{Uğur YİĞİT, Vergi Kaçakçılığı Suçları ve Diğer Hürriyeti Bağlayıcı Vergi Suç ve Cezaları, Beta,}

maddesinde tanımlı suç işlenmekle birlikte, defteri veya belgelerin yok edilmesi 359/b gereğince de daha ağır bir ceza öngörülmüştür. Aynı fiil nedeniyle birden fazla suç tek suçta birleşmiştir. Bu tür suçlarda faile yasada bağımsız maddede gösterilen cezalar verilir, içtima kuralları uygulanmaz.

Zincirleme Suç: Ceza Kanunu’nun 43’üncü maddesi gereğince bir suç işleme kararının icrası kapsamında, değişik zamanlarda bir kişiye karşı aynı suçun birden fazla işlenmesi durumunda, bir cezaya hükmedilecektir. Ancak bu ceza, dörtte birinden dörtte üçüne kadar artırılacaktır. Örneğin sahte belge düzenleme veya kullanma fiilleri birden fazla olmasına karşın tek ceza verilecektir. Ancak işlenen suçun yoğunluğu cezanın artırılma oranına etkili olacaktır.

Fikri İçtima: Ceza Kanunu’nun 44’üncü maddesi gereğince işlediği bir fiil ile birden fazla farklı suçun oluşmasına sebebiyet veren kişi, bunlardan en ağır cezayı gerektiren suçtan dolayı cezalandırılır.

Fail tek bir fiil ile VUK madde 359/a-b-c fıkralarını ihlal ederse, daha ağır yaptırımı düzenleyen (b) fıkrasındaki ceza ile cezalandırılacaktır. Ayrı zamanlarda tek suç işleme kararıyla (a) ve (b), (c) fıkralarını ayrı ayrı ihlal ederse bu halde faile daha ağır olan (b) fıkrasındaki ceza verilecek ve ceza TCK madde 43 gereğince arttırılacaktır. VUK madde 359’da sayılan fiillerin birinin bir suç işleme kararıyla, değişik zamanlarda ihlal edilmesi halinde TCK madde 43 gereğince teselsül hükümleri uygulanarak, faile verilecek ceza 1/4'ten 3/4'e kadar arttırılacaktır. Aynı suç işleme kararı olmaksızın, ayrı ayrı kasıtla VUK madde 359’daki fiillerle, farklı vergi kanunlarını ihlal etmişse (örneğin: gelir vergisinde ve katma değer vergisinde matrahı eksik göstermişse) tek suç değil ayrı suçların varlığı kabul edilir. VUK madde 359’da yer alan sahte evrak düzenlemek fiili ile aynı zamanda TCK madde 207’de yer alan özel belgede sahtecilik suçunun işlenmesine rağmen faile sadece vergi kaçakçılığı suçundan dolayı ceza verilir. Bunun sebebi, içtima kuralları değil, VUK düzenlemesinin, TCK’ya göre özel bir düzenleme olmasıdır101_.

101 _{YİĞİT, a.g.e., s.53-54, yazarın eski TCK hükümlerine ve eski VUK 359. madde düzenlemelerine}

1.5.3.2. Maddi Cezalar Bakımından Birleşme

VUK hükümlerine göre, vergi yükümlüsü ya da sorumlusu veya bunlar yerine geçen kanuni temsilcilerin, tek fiil ile birden çok vergide kayba yol açabildikleri gibi, bu hareketleriyle çeşitli cezaları gerektiren suçlar da işlenmiş bulunabilmektedir102.

VUK’un 335’inci maddesine göre, vergi zıyaında cezayı gerektiren tek bir fiil ile başka neviden birkaç vergi kayba uğratılmış olursa her vergi bakımından ayrı ayrı ceza kesilir103_.

VUK’un 336’ıncı maddesi gereğince ceza gerektiren tek bir fiil ile vergi ziyaı ve usulsüzlük birlikte işlenmiş olursa bunlara ait cezalardan sadece miktar itibariyle en ağırı kesilecektir. Usulsüzlük cezası kesilen bir fiil ile vergi ziyaına da sebebiyet verildiği sonradan anlaşıldığı takdirde, evvelce usulsüzlük cezası kesilmiş olması, bu cezanın ziyaa uğratılan vergiden dolayı kesilmesi gereken vergi ziyaı cezası ile mukayesesine ve noksan kesilen cezanın eklenmesine engel olmayacaktır.

Cezaların içtimaında, fail kaç vergi cezasını gerektiren fiil işlemişse, her birinden dolayı ceza ayrı ayrı kesilir. Burada kesilecek cezalarda sınır ne olacaktır sorusunun cevabını yasa; 352’nci maddede yazılı usulsüzlüklerden, aynı takvim yılı içinde aynı neviden birden fazla yapıldığı takdirde birden fazlasının her biri için, birincisine ait cezanın dörtte biri kesilir, biçimindeki düzenleme ile belirlenmiştir. VUK 340’a göre; vergi ziyaı cezası ve usulsüzlük cezaları ile 359’uncu maddede ve diğer kanunlarda yazılı cezalar, içtima ve tekerrür hükümleri bakımından birleştirilemez. Bu kanunla vergi cezasıyla cezalandırılan fiiller, aynı zamanda 359’uncu maddeye göre suç teşkil ettiği takdirde vergi cezası kesilmesi söz konusu madde hükmüne göre takibat yapılmasına engel olur104_.

Kabahatler Kanunu’nda, VUK’da yer alan düzenlemeden önemli farklılık taşıyan hüküm ise, bir fiilin hem kabahat hem de suç olarak tanımlanması durumunda, içtimaın söz konusu olması yönündeki düzenlemedir. Kabahatler Kanunu’na göre, bir fiilin hem kabahat hem de suç olarak tanımlanması durumunda, sadece suçtan dolayı yaptırım uygulanacaktır. Ancak, suçtan dolayı yaptırım

102 _{KARAKOÇ, a.g.e., s.501.}

103 _{ÖNCEL/KUMRULU/ÇAĞAN, a.g.e, s. 217.}

uygulanamayan hallerde ise kabahat dolayısıyla yaptırım uygulanacaktır. Buna karşın, VUK uyarınca, VUK’da yer alan kabahatler ile suçların içtimaı söz konusu değildir. Bu noktada, Kabahatler Kanunu’nun hükümleri dikkate alındığında, VUK’un 359’uncu maddesindeki bir fiilden dolayı VUK’un 367’nci maddesi uyarınca suç duyurusunda bulunulmuş olan kişi yönünden vergi ziyaı cezası ya da usulsüzlük cezası kesilememesi gibi bir durum söz konusu olacaktır. Ancak, mevcut düzenleme biçiminde, VUK’un özel nitelikli hükümleri geçerliliğini sürdürdüğünden vergi ziyaı ve usulsüzlük ile VUK’un 359’uncu maddesinde yer alan kaçakçılığın içtimaı söz konusu değildir105_.