Uyumluluk

Uyumluluk boyutunun birçok araştırmacı tarafından benzer ve farklı sıfatlarla tarif edildiği görülmektedir. Olumlu anlamda uyumluluk faktörü sempatik, sevecen, sıcakkanlı ve cömert (Goldberg, 1990; Norman, 1963; Tekin, 2012:122:124), genel olarak saygılı, arkadaşça, yardımsever ve diğerlerinin istekleriyle uzlaşmaya hazır, insan doğası hakkında iyimser görüşe sahip, insanların dürüst, saygın ve güvenilir olduğuna inanan (Goldberg, 1990; Temeloğlu, 2014:20), alçak gönüllü ve başkaları ile kolayca hemfikir olmaya meyilli (Church, 1993:9; John 1990; Tekin, 2012:122:124), kendinden çok karşısındaki bireyin çıkarlarını düşünen, çevresine saygılı, yumuşak kalpli, duygusal olarak tatmin edici esnek, güvenilir, işbirliği taraftarı, anlayışlı, yumuşak kalpli (Arslan, 2017:39; Digman, 1990:422-424; Tekin, 2012:122:124; Yeni, 2015:27,28), kibar, nazik, esnek, güvenilir, iyi mizaçlı, işbirliğine yatkın, affedici, yumuşak kalpli ve hoşgörülü olma diğerleriyle kolay geçinen, fiziksel görünümüne özen gösteren, rekabetten ziyade uzlaşmaya önem veren, yardımsever, kişiler arası çatışmalara kolaylıkla girmeyen; girdikleri durumlarda bile çatışmayı çözmek için güç kullanmaktan ve baskı yapmaktan kaçınan (Arslan, 2017:39; Barrick, Stewart ve Piotrowski, 2002, akt. Özer, 2013:144; Barrick ve Mount, 1991:4-6; Cloninger, 2000; Girgin, 2007:81; Temeloğlu, 2014:20), bireyler arası ilişkilerde temel olan bir faktör (Costa, McCrae ve Dye 1991, akt., Karaçam, 2012:22, Yıldırım, 2014:30,31), dostça yaklaşımları olan, işbirlikçi, güvenilir ve sıcak, alçak gönüllü, destekleyici, diğer insanlarla duygusal yakınlık kuran (McCrae ve John, 1992; Özer, 2013:144), genellikle nazik, kişisel çatışmadan kaçan, ne yapacakları belli olan, fiziksel ya da psikolojik şiddete tahammülü olmayan (Deniz, 2016:25,26; Eysenck, 1996:8-40), standart bireylere nazaran arkadaş ilişkilerinde daha uzun birliktelikler kuran, anlayışlılık, nezaket, cömertlik, yardımseverlik, çevresindeki bireylerin mutlulukları için kendi ilgi alanlarından ve zevklerinden vazgeçebilen, genel olarak tüm insanları dürüst, iyi niyetli ve açık sözlü gören, (Graziano ve ark., 1996, Puher, 2009:11, akt., Tekin, 2012:122:124), nazik, esnek,

açık kalpli, merhametli, ince, vicdanlı ve saygılı (Somer, 1998; Tekin, 2012:122:124), diğer insanlara yardım etme davranışını sık gösteren (Friedman ve Schustack, 1999, akt., Özer, 2013:144), iş hayatında, yöneticilikte, özellikle de hizmet sektörlerinde daha başarılı olan, kişilerarası ilişkileri kolaylaştırıcı, empatik ve güvenilir bir imaj sergileyen (Lin, Chiu ve Hsieh, 2001:61; Ones ve Viswesvaran, 2001:35; Tekin, 2012:122:124; Yeni, 2015:27,28), yardımseverlik yönleri daha ön plana çıkan (Perry, 2003:5, akt., Yeni, 2015:27,28), açık sözlü, fedakar, yumuşak başlı, güvenilir ve alçak gönüllü olan kişiler uyumluluk düzeyi yüksek (Bono vd., 2002:318; Deniz, 2016:25,26), nazik, ince, saygılı, güvenli, esnek, açık kalpli ve merhametli (Şimşek, 2006:68; Yıldırım, 2014:30,31), besleyicilik, esneklik, alçakgönüllülük, destekleyicilik ve duygusal yakınlık (Girgin, 2007:81), işbirliği ile hareket eden, nazik, esnek, rekabetten öte birlikte başarma yanlısı, sevecen, dostane (Moody, 2007:28, akt., Yeni, 2015:27,28), işbirlikçi, nazik, anlayışlı ve diğer bireylerle ilişkilerinde iyi niyetli, arkadaş canlısı, başkalarıyla birlikte çalışmayı seven, hoşgörü sınırları oldukça geniş, yumuşak kalpli, karşı tarafa güven aşılayan (Hellriegel ve Slocum, 2009:47; Özkalp, 2004:50; Yıldızoğlu, 2013:93; Zel, 2006:26), merhametli ve yardıma hazır olmaya eğilimli (Patrick, 2010:242; Temeloğlu, 2014:20), arkadaşça davranan, birlikte çalışmayı seven, kibar, hoşgörü sınırları geniş, güven verici ve yumuşak kalpli, yönetici olarak astlarını iyi motive eder, onların ihtiyaçlarını gidermeye yönelik çalışır ve iyi iletişim kurarlar, üretkenlik karşıtı davranış gösterme eğilimlerinin düşük (Arslan, 2017:39; Ödemiş, 2011:84), diğer çalışanları olumlu yönde motive edebilen, yardımsever, arkadaş canlısı, sıcakkanlı ve işbirliği yapmaya uygun (; LePine vd., 2011:312; Panaccio ve Vandenberghe, 2012:649; Türkmen, 2013:32), işyerlerinde diğer çalışanlarla ilişkilerinde daha samimi ilişkiler kurma eğiliminde olan, yönetici olarak astlarını iyi motive eden, onların ihtiyaçlarını gidermeye yönelik çalışan ve iyi iletişim kuran (Hellriegel ve Slocum, 2009:47; Özkalp, 2004:50; Yıldızoğlu, 2013:93; Zel, 2006:26), başkalarının fikirlerine uyma eğilimli, alçakgönüllü, iş birliğine inanan, samimi, anlayışlı, yardımsever, sıcak ve güvenilir (Kocabulut, 2016:36), yardımsever, bağışlayıcı, nezaketli, hoşgörülü, saygılı, esnek, insanları seven, merhametli, empati yetenekleri yüksek, sabırlı (Öztürk, 2016:81), çalıştıkları işe karşı olumlu tutum ve davranış geliştirerek örgüt içindeki diğer kişilerle iletişim kurma eğiliminde olan, işlerine devam etme oranları yüksek (Deniz, 2016:25,26; Meyer ve Allen, 1991:79) bireyleri ifade etmektedir.

Araştırmacıların ortak olarak değindikleri kavramlar genellikle, işbirliği, alçak gönüllülük, kibar, güvenilir, esnek, cömert, hoşgörülü, saygılı, anlayışlı gibi kavramlar olduğu görülmektedir.

Olumsuz anlamda uyumluluk faktörü kaba, çevresine karşı düşmanca özellikler sergileyen, işbirliğinden uzak, bencillik (Digman, 1990:422-424; Yeni, 2015:27,28), başkalarına karşı düşmanca ve kayıtsızca davranan, diğerlerinin niyetleriyle ilgili şüpheleri olan, benmerkezci, kinci ve kıskançlık duyguları besleyen (Digman, 1990; Özer, 2013:144), işbirliğinden uzak, kaba, çevresine karşı düşmanca duygular besleyen, bencil, çevresine karşı her anlamda vurdumduymaz bir şekilde davranan, empati kabiliyetinden yoksun ve kıskanç (Arslan, 2017:39; Digman, 1990:422-424), yarışmayı seven, kaba, inatçı, güvenilmez ve şüpheci (Deniz, 2016:25,26; Graziano vd, 1996:821), soğuk, kavgacı ve kaba (Friedman ve Schustack, 1999, akt., Özer, 2013:144), kötümser, kaba, güvensiz, işbirliğine kapalı, intikamcı, merhametsiz, asabi ve çıkarcı (Sneed, 2002:134; Yıldırım, 2014:30,31), olaylara sürekli bir şekilde muhalif, eleştirme yanlısı, tartışmacı ve uyumsuz (Perry, 2003:5, akt., Yeni, 2015:27,28), düşmanlık, kişiler arası ilişkilerde fark gözetmeme, kendine odaklılık, kindarlık ve kıskançlık (Girgin, 2007:81), hırçınlık, düşmanca davranma, huysuzluk ve kuşkuculuk (Camgöz, 2009:58; Tekin, 2012:122:124), hemen sinirlenen, inatçı, yardım etmekten hoşlanmayan, diğer insanları rahatsız eden (Hellriegel ve Slocum, 2009:47; Özkalp, 2004:50; Yıldızoğlu, 2013:93; Zel, 2006:26), başkalarına karşı kuşkulu ve zıt olmak (Patrick, 2010:242; Temeloğlu, 2014:20), şüpheci, dikbaşlı, inatçı, rekabetçi, ihtiyatlı, soğuk ve uyumsuz, (Kocabulut, 2016:36), kindar, kibirli, inatçı, rekabetçi, geçimsiz, uzlaşması zor (Öztürk, 2016:81) bireyleri ifade etmektedir.

Olumusuz anlamda araştırmacıların ortak olarak savundukları kavramlara bakıldığında sinirli, inatçı, kaba, kavgacı, uyumsuz, rekabetçi gibi özellikler olduğu görülmektedir.

Kişilik ile ilgili araştırmacılar, kişisel ihtiyaçları, dürtüleri ve ifade edici davranışları aşırı kontrol etme eğiliminin, uyumluluk boyutu ile ilişkili olduğunu ortaya koymuşlardır (Yıldırım, 2014:30,31; York ve John, 1992:498).

Uyumluluk, kişilerarası çatışmayı azaltır. Uyumluluk boyutu yüksek olan kişilerin iş hayatında daha başarılı oldukları ve çalışma arkadaşlarından daha çok

destek aldıkları belirlenmiştir (Kubat, 2007:56; Yıldırım, 2014:30,31).

Bu kişilik özelliğinin genel olarak kendini çocukluk döneminde belirgin bir özellik olarak göstermediğini, ancak sıcaklık ve şefkatin, daha erken aile-çocuk ilişkilerinde güvenli bağlanmada ortaya çıkan bireysel farklılıklarla kendini gösterdiğini ve bu boyutun ileriki yaşlardaki özelliklerle kavramsal olarak bağlantılı olduğu belirtilmektedir (Oktay, 2007:38; Yıldırım, 2014:30,31).

Dikkat çekici bir nokta da şudur ki, olağanüstü derecede uyumluluk özelliği gösteren bireyler, sosyal kabul görmeye son derece bağımlı ve kendini uygun şekilde ortaya koyabilme kabiliyeti konusunda yetersiz bireyler olabilirler (Bernardin, Cooke ve Villanova, 2000:234; Tekin, 2012:122:124).

Uyumluluk boyutunda yer alan işbirliği, kişilere karşı yardımcı olma eğilimi özellikleri bireyleri kişilerarası ilişkilerde dışa dönüklükte olduğu gibi başarılı kılmaktadır (Cutchin, 1998:18, akt., Yeni, 2015:27,28).

McCrae ve Costa, (1992:654) yapmış oldukları çalışmaların sonucunda uyumlu kişilik yapısı ile ilgili altı adet temel sıfat belirtmişlerdir. Bu sıfatlar aşağıdaki şekildedir (Deniz, 2016:25,26; Shaye, 2009:8, akt., Tekin, 2012:122:124, Yeni, 2015:27,28):

1. Güvenilir, 2. Dürüst,

3. Diğergam (yer yer başkalarını kendinden daha önce düşünen), 4. Uyumlu,

5. Alçak gönüllü, 6. Yumuşak huylu

Örgütlerde bireylerarası ilişkilerde katı tutumları, önyargıları bulunmayan bireyler ve yöneticilerle iletişim kurulması oldukça kolaydır. Fakat hoşgörü sahibi olmayan, güven vermeyen, kalp kıran işgören ve yöneticilerle iletişim kurulabilmesi kolay değildir. Bu özelliklere sahip yönetici ve işgörenler ile diğer bireylerin iletişim yönünden yaşayabileceği bazı sıkıntılar, işletmenin genel performansını da olumsuz etkileyecektir. Hoşgörü sahibi, güven veren, nazik ve önyargısız yöneticilerin, işgörenlerin daha fazla güdülenmesini sağlayacağı ve çalışma performans artıracağı ortadadır (Kaşlı, 2009:26,27).