Araştırma; Grafik Animasyon kursu kapsamında gerçekleştirilmiştir. Deney grubunda, probleme ve işbirliğine dayalı çevrimiçi öğrenme yöntemi kullanılırken, kontrol grubunda, probleme dayalı çevrimiçi bireysel öğrenme yöntemi uygulanmıştır. Çalışmada öncelikle sekiz hafta süren pilot uygulama yapılmıştır. Pilot uygulamayı tamamlayan toplam 28 katılımcıdan toplanan verilerin analiz edilmesi sonucunda; ön test olarak uygulanan başarı testinde ve uygulama öncesinde gerçekleştirilen motivasyon ölçeğinde katılımcılar arasında anlamlı bir farklılık olmadığı belirlenmiştir. Sekiz hafta süren uygulama sonrasında ise katılımcılara akademik başarı testi, motivasyon ölçeği ve memnuniyet ölçeği uygulanmıştır. Bu testlerin her birinde verilerin normal dağılıma uyması nedeni ile “bağımsız örneklem t testi” ile analizler gerçekleştirilmiştir. Uygulama sonrasındaki analizler deney grubunun ve kontrol grubunun akademik başarıları ve memnuniyetleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığını göstermiştir. Motivasyon düzeylerinde ise anlamlı bir farklılık olduğu ve deney gurubu katılımcılarının motivasyonlarının, kontrol grubu katılımcılarının motivasyonundan daha yüksek olduğu belirlenmiştir.
Kursun uygulama süreci; çevrimiçi ortamda gerçekleştirilmiş ve “çevrimiçi öğrenme ortamı” bölümünde detaylı olarak anlatılan Eğitim Yönetim Sistemi (EYS) kullanılmıştır. Kursta sanal sınıf oturumları ile öğretim elemanı ders anlatmıştır. Aynı ortam, öğrencilerin eş zamanlı olarak sesli ve görüntülü paylaşımları ve uygulamaları içinde her hafta kullanılmıştır. Araştırmada; çevrimiçi işbirliğine dayalı öğrenme ortamını oluştururken, araştırma topluluğu geliştirmede kullanılabilecek stratejiler dikkate alınmış pilot uygulamada kullanılan stratejiler sonrasında yapılan uygulamada da kullanılmıştır. Bu amaçla şu düzenlemeler yapılmıştır:
Sınıftaki Öğrenci Sayısı: 15’er kişiden oluşan iki ayrı grup oluşturulmuştur. İşbirliğine dayalı olarak çalışan deney grubu 15 kişiden oluşurken, bireysel olarak çalışan kontrol grubu da yine 15 kişiden oluşturulmuştur.
Grup Öğrenci Sayısı: İşbirlikli grup öğrencileri 3’er kişiden oluşturulmuştur.
Hoş geldin Mesajı Gönderme: Öğretim elemanı dönem başlamadan birkaç gün önce derse katılan öğrencilere kendini tanıtan bir e-mail göndermiştir. Bu e-mailin içeriğinde ders hakkında genel bilgilere de yer verilmiştir.
90
Tasarım: Ders öncesinde öğretim elemanı ile araştırmacı tarafından hazırlanan belirtke tablosu (Ek-2) ile öğrenciden her ünite sonunda hangi davranışları göstermesi beklendiği, ders izlencesinde (Ek-1) ise dersin amaçları, nasıl değerlendirileceği, her hafta öğrencilerin neler öğreneceği ve uygulayacağı detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Proje olarak verilen gerçek dünya problemini çözmeye yönelik olarak hazırlanmış problem durumu ile grup arkadaşları ve öğretim elemanı ile etkileşim sağlanmıştır.
Tanıtım: Öğrencilerden kendilerini tanıtan bir doküman hazırlaması istenilmiştir. Ek-5’de öğrencilerle paylaşılacak olan ve hazırlayacakları dokümanda; dijital fotoğraflar, kişisel bilgiler (ad, soyad, doğum yeri, doğum tarihi), öğrenim bilgileri (hangi okullarda, hangi şehirde okuduğu, daha önce buna benzer bir ders alıp almadığı), ilgi alanları, hobileri, iletişim bilgileri (e-mail adresi, isterse telefon numarası) olması istenmiştir. Hazırlanan dokümanlar tartışma forumu üzerinden paylaşılmıştır. Böylece öğrenciler istediklerinde tartışma forumundan sınıf arkadaşları ile ilgili bilgilere ulaşabilmişlerdir.
İletişim: Uygulama gerçekleştirilirken, formal iletişim için her hafta ticari lisanslı çevrimiçi toplantı ve kaynak paylaşım platformu üzerinden öğretim elemanı tarafından ders işlenmiştir. Yine her hafta öğretim elemanında katıldığı ve ticari lisanslı çevrimiçi toplantı ve kaynak paylaşım platformu üzerinden senkron şekilde uygulama saatleri gerçekleştirilmiştir. Bu saatler öğrencilerin uygun olduğu zamanlar dikkate alınarak gerçekleştirilmiştir. Bu zaman diliminde öğrenciler grupları ile birlikte çalışma imkânı bulmuşlardır. Kayıt altına alınan derslerin öğrenciler tarafından Eğitim Yönetim Sistemi üzerinden, sonra tekrar izlenebilmesi ve ders içeriğine istediğinde tekrar tekrar ulaşılabilmesi de asenkron olarak gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerin yaptığı çalışmaları grup arkadaşları ve öğretim elemanı ile e-mail aracılığı ile paylaşılması sağlanmıştır. EYS üzerindeki forum aracılığı ile öğrencilerin hafta boyu yaptığı çalışmalar hakkında iletişim kurmaları sağlanmıştır. İnformal iletişim içinse; ders dışı konular için grupların karar verdiği forum başlıkları altında öğrencilerin iletişim kurmaları sağlanmıştır. Uygulamaya başlamadan önce işbirliğine dayalı öğrenme grubu öğrencileri için Ek-6’da görülen öğrencilerin dikkat etmesi gereken ilkeler bazı çalışmalardan (Bowen &
91
Jackson’dan aktaran [NISE], 2013; Waugh vd., 1994) faydalanarak ve literatür taraması sonucunda oluşturulmuş ve bu ilkeler öğrencilerle paylaşılmıştır.
Mesajlara yanıt süresi: Öğretim elemanı dönem başında öğrencilerin uyması gereken ilkeler arasında mesajlara yanıt süresine dikkat edilmesi gerektiğini vurgulamış ve çalışma sürecinde bunu sık sık dile getirmiştir.
Kişisel hikâyelerin ve deneyimlerin paylaşılması: Öğretim elemanı öğrencilerin sosyal bulunuşluklarını arttırmak için kendi deneyimlerinden bahsetmiş, paylaşımlarda bulunmuştur. Böylece öğrenciler cesaretlendirilerek konuşmaları için zemin hazırlanmıştır.
Aktiviteler: Uygulama sürecinde, mevcut aşama ile uyumlu olarak her hafta uygulama aktivitesi yaptırılmıştır. Kagan (1992), Dixon vd. (2006) tarafından
önerilen buz kırma aktiviteleri dikkate alınmıştır. Uygulamada ders izlencesinde (Ek-1) görüldüğü gibi grup adını belirleme, grup öğrencileri tarafından beyin fırtınası ile gerçekleştirilmiştir. Sınıfta bulunan öğrencilerle ilgili kişisel bilgiler, öğrenciler tarafından hazırlandıktan sonra diğer öğrenciler ile paylaşılmıştır. Sunulan projenin; problem odaklı ve güncel bir konu olması, öğrencinin dikkatini çekmek açısından özellikle belirlenmiştir. Öğretim elemanı ders boyu öğrencilere sorular sormuş ve söylemleri için onları cesaretlendirmiştir.
İşbirlikli Aktiviteler: Uygulama sürecinde öğrencilere uyması gereken kurallarla ilgili bir liste verilmiştir. Bu listede öğrencilerin birbirlerini teşvik etmeleri gerektiği açıkça belirtilmiştir. Farklı görevleri olan öğrencilerin her birinin görevleri arasında diğerini teşvik etmeye yönelik uygulamalar yer almıştır. Öğrencilerin senkron iletişim kurmaları, derste anlatılanları uygulamaları istenilmiştir. Yapılan uygulamaların motive edici olması amacıyla, dönem sonunda teslim edilecek projenin parçalarına yönelik olması sağlanmıştır. Gruplar çok kalabalık oluşturulmayarak teşviğin sağlanması hedeflenmiştir. Yapılan bazı aktivitelerde grup tartışması ve beyin fırtınasının yapılması istenilmiştir. Dönem sonu için grup projesi verilmiş ve bu süreçte öğrencilerden beklenenler net bir şekilde belirtilmiştir.
Yönlendirme: Öğretim elemanı, öğrencilerin yaptığı uygulamalarda, işbirliğinde çok fazla müdahale etmek yerine genellikle gözlemleme yapmış, öğrencilerin
92
katılımda isteksiz olduğu durumlarda yönlendirmelerde bulunarak, cesaretlendirici olmaya çalışmıştır.
Ortama sesi dâhil etmek: Ticari lisanslı çevrimiçi toplantı ve kaynak paylaşım platformunun kullanıldığı uygulamada öğrencilerin ve öğretim elemanının sesi ortama dâhil edilmiştir.
Fırsat sağlama: Öğrencilerin hem senkron hem de asenkron iletişim kuracağı fırsatlar sağlanmıştır. Proje koordinatörünün diğer grup üyelerinden gelen çalışmalara son şeklini vererek, tasarımcının yaptığı çalışmaları geliştiricinin de düzenlemesini sağlayıp, geliştiricinin ise yaptığı çalışmanın tasarımcı tarafından yeniden düzenlemesini isteyerek çalışmalarını sürdürmesi gerçekleştirilmiştir. Böylece topluluk üyeleri sundukları fikirlerin üstüne yenilerinin konmasını sağlamıştır.
Ofis saatleri: Çevrimiçi ofis saatlerinde öğretim elemanı sanal sınıf oturumu ile ders anlatmıştır. Her hafta öğrencilerin grupla bir arada bulunduğu saatlerde, öğretim elemanı da senkron uygulamalarına katılmıştır.
Zaman: Uygulamada, konular hazırlanırken çok detaya girmeden öğrencilerin uygulama ve işbirliği yapmasına fırsat sağlanacak şekilde ders izlencesi şekillendirilmiştir.
Geri dönüt: Öğretim elamanı öğrencilere sık sık dönüt verirken, süreç değerlendirme formunda (Ek-7) görüldüğü gibi öğrencilerinde grup arkadaşlarına yaptıkları her çalışmada en az bir kez dönüt vermesi istenmiştir.
Grup uyumu: Öğretim elemanı derslerde öğrencilere söz hakkı tanıyarak, öğrenci merkezli bir eğitim gerçekleştirmiştir. Hem kendi konuşma şeklinin hem de öğrencilerin konuşma şeklinin gerginlik oluşturmayacak şekilde olmasına dikkat etmiştir.
Yanlış anlamaları belirlemek: Öğretim elemanın, yanlış anlamaları belirlemek için öğrencilerle etkileşim halinde olması büyük önem taşır. Bu amaçla öğrenciler ve öğretim elemanı arasında sık sık etkileşim oluşturmaya dikkat edilmiştir.
Özetleme: Öğretim elemanı anlattığı konuları zaman zaman özetleyerek toparlamış, zaman zaman da öğrencilerin özetlemesini istemiştir.
Konuşma: Yapılan dersler boyunca öğretim elemanı konuşma şekline dikkat etmiş, saygılı ve emir vermekten uzak bir dil kullanmıştır.
93
Teşvik etme: Öğretim elemanı dönem boyu öğrencileri derse teşvik etmek için ilgilerini çekecek şekilde dersi anlatmaya çalışmış, onlara sorular sorarak katılımlarını sağlamaya çalışmıştır.
İşbirliği sürecinde; işbirliğine dayalı problem çözme yöntemi kullanıldığı için işbirliğine dayalı problem çözme süreci ve bu süreçte kullanılan yapılandırılmamış problemde uyulması gereken hususlar dikkate alınmıştır. Uygulama süresince Nelson (2009)’ın belirlemiş olduğu işbirliğine dayalı problem çözmenin dokuz adımı şu şekilde gerçekleştirilmiştir;
Hazırlıkları oluşturma: Uygulama sürecinde öğrencilerin işbirliğine dayalı çalışması sağlanmıştır. Bu amaçla öğrencilerden dönem sonunda proje vermeleri ve dönem boyunca bu projeye yönelik çalışmaları istenmiştir. Verecekleri proje için öğretim elemanı ve araştırmacı dönem başlamadan önce yapılandırılmamış bir problem durumu (Ek-3) oluşturmuştur. Dönem başladığında öğrencilere bu problem durumu sunulmuştur. Dersin ana hatlarını, öğrencilerin derse nasıl katılacağını gösteren ders izlencesi (Ek-1), işbirliğine dayalı çalışmada, nelere dikkat etmeleri gerektiği ile ilgili bir dosya (Ek-6), sürecin ve ürünün nasıl değerlendirileceğine dair oluşturulan formlar (Ek-7, Ek-8) öğrencilerle paylaşılmıştır. Böylece hazırlık aşaması gerçekleştirilmiştir.
Grupların biçimi ve kurallar: Uygulama sürecinde araştırma topluluğunda dikkat edilmesi gereken ilkelerde de belirtildiği gibi 3’er kişilik gruplar oluşturulmuştur. Gruplar oluşturulurken heterojen olmasına dikkat edilmiştir. Heterojen oluş; öğrenci bölümleri, cinsiyetleri, öğrenme stilleri, genel not ortalamaları, ön başarı puanları ve motivasyon durumlarına göre belirlenmiştir. Kurallara teşvik etmek için uyulması gereken kurallarla ilgili bilgi paylaşımı öğrencilerle sağlanmıştır.
Grupların üzerinde çalışacağı problemi tanımlamak için ön çalışma yapması:
Öğrencilerin yapacağı problem temelli projede, ders izlencesinde (Ek-1) belirtildiği gibi öğrencilerin ortak anlayış oluşturmaları, her hafta öğrendiklerini projede uygulamaları için beyin fırtınası yapmaları, yapacakları projenin tasarımını yapmaları ve bilgi toplamaları için yönlendirilmiş ve zaman verilmiştir.
Görevlerin belirlenmesi: Uygulama sürecinde ise öğretim elemanı görevin nasıl paylaştırılabileceği ile ilgili açıklama yapmıştır. Öğretim elemanı ve araştırmacı tarafından; proje koordinatörü, tasarımcı ve geliştirici olmak üzere farklı roller
94
belirlenmiştir. Öğrencilerin bu rollerde görevleri ile ilgili bir liste hazırlanmıştır (Ek-4). Öğrencilerle hangi rolü kimin almak istediği hakkında görüşmeler yapılmıştır. Rollerle ilgili hazırlanan liste öğrencilerle paylaşılmış ve değişiklik yapmak isteyen grupların roller üstünde düzenleme yaparak öğretim elemanı ile paylaşması istenmiştir.
Tekrarlayan problem çözme sürecine katılma: Uygulama sürecinde öğrenciler, yukarıdaki adımları uygulamaları için teşvik edilmiştir. Oluşturacakları proje için tasarım yapmaları, görev belirlemeleri, gerekli bilgileri edinmeleri, işbirliği içinde çalışmaları, yapılanları raporlamaları gibi işlemler için ders izlencesinin (Ek-1) etkinlik bölümünde açıklamalar yapılmıştır.
Projeleri veya çözümü sonlandırma: Ders izlencesinde (Ek-1) görüldüğü gibi katılımcılar son haftalarda projenin ve çözümün sonlandırılma aşamalarının gerçekleştirilmesi için teşvik edilmişlerdir.
Sentez ve yansıma: Bu amaçla öğrencilerden bireysel ve grupla süreç hakkındaki düşünceleri ile ilgili bilgi paylaşması istenilmiştir.
Ürünü ve süreci değerlendirme: Öğretim elemanı her hafta yapılan uygulamaları ve paylaşılan belgeleri, dönem sonunda ise teslim edilen projeleri aldıktan sonra ürün ve süreç değerlendirme formuna göre değerlendirme yapmıştır.
Kapatma işlemi: Son haftada kapatma işlemi yapılmıştır. Öğrenim elemanı yaptığı değerlendirmelerle ilgili öğrencilere dönütler vermiştir. Böylece katılımcılar vedalaşma sürecini yaşamışlardır.
Uygulamada üç aşama bulunmaktadır.
İlk aşamada olan çevrimiçi ders anlatımında; deney grubu için haftada 1’er saatlik ders anlatımının gerçekleştirildiği senkron eğitimler verilmiştir (Şekil 8). Öğretim elemanı tarafından anlatılan derslerde Ek-1’de verilen haftalık ders izlencesi takip edilmiştir. Ders anlatımı esnasında öğrenci ile etkileşimi sağlamak amacı ile öğrencilere sorular yöneltilmiş, gerekli hallerde tartışma ortamları oluşturulmuştur. Böylece süreçte öğrencilerin derse katılımı sağlanmıştır.
95
Şekil 8. Deney grubunda uygulamanın birinci aşaması: çevrimiçi ders anlatımı
Uygulamanın ikinci aşaması olan çevrimiçi çalışma, yapılan ders anlatımının sonrasında gerçekleştirilmiştir. Kursun ilk haftası öğrencilere yapılandırılmamış bir problem sunulmuştur (Ek-3). Yapılandırılmamış bu problem, yaygın gelişim bozukluğu olan kişilere yönelik hazırlanacak bir animasyon yapılması gerektiği yönündedir. Bu nedenle öncelikle yaygın gelişim bozukluğunun ne olduğu, derse katılan bir uzmanın açıklaması ile ifade edilmiş ve bu konuda bir doküman paylaşılmıştır. Yapılacak projede deney grubu ve kontrol grubunun aynı zorlukta bir çalışma yapması için deney grubu çalışanlarına üç hedefin olduğu bir animasyon yapmaları, kontrol grubuna ise tek hedefin olduğu bir animasyon yapmaları gerektiği belirtilmiştir. Uygulamanın ikinci aşamasını oluşturan bu bölümde, deney grubuna ders başında belirlenen her grup için ayrı bir oturum açılmıştır. 3’er kişiden oluşan grupların Ek-1’de belirtilen uygulamaları, işbirliği içinde yapmaları istenmiştir. İşbirliğine dayalı çalışırken Ek-6’da görülen katılımcıların uymaları gereken
96
kurallar, kurs başlangıcında öğrencilerle paylaşılmış ve bu kurallara uymaları gerektiği belirtilmiştir. Öğretim elemanı, 3’er kişiden oluşan 5 ayrı grubu da takip ederek gerekli hallerde öğrencilere yönlendirmeler yapmıştır (Şekil 9).
Şekil 9. Deney grubunda uygulamanın ikinci aşaması:çevrimiçi çalışma
Uygulamanın üçüncü aşaması olan tartışma grubuna katılım ise asenkron olarak devam etmiştir. Deney grubunda dönem sonu için verilmiş olan uygulama ödevinin gruplar
97
tarafından oluşturulabilmesi için öğrencilerin iletişimini içeren bu aşamada, öğrencilerin e- mail aracılığı ile birbirleri ile dosya paylaşımı yapmaları istenmiştir (Şekil 10). Katılımcılarla birlikte öğretim elemanına da gönderim yapılmıştır. Ayrıca EYS üzerinden formal ve informal olarak tartışma grupları aracılığı ile forum şeklinde iletişim sağlamaları istenmiştir. Bu amaçla öğrencilerin kurs başında dersle ilgili ve ders dışı forum alanlarını EYS üzerinden oluşturması istenmiştir. Öğrencilerin bu alanlara haftada en az 1 kez yazı göndermeleri zorunlu tutulmuştur. Ancak pilot uygulamada bu beklentinin öğrencilerin katılımını düşürdüğü belirlenmiştir. Bu nedenle uygulama sürecinde foruma bilgi girişinin isteğe bağlı yapılmasına karar verilmiştir.
Şekil 10. Deney grubunda uygulamanın üçüncü aşaması: tartışma grubuna katılım
Kontrol grubunda da uygulama üç aşamada gerçekleştirilmiştir. İlk aşama deney grubu ile aynı şekilde uygulanmıştır. Çevrimiçi ders anlatımı yapılan bu aşamada deney grubu için haftada 1’er saatlik ders anlatımının gerçekleştirildiği senkron eğitimler verilmiştir (Şekil 11).
98
Şekil 11. Kontrol grubunda uygulamanın birinci aşaması: çevrimiçi ders anlatımı
Uygulamanın ikinci aşamasında kontrol grubu öğrencileri bireysel çalışma yapmışlardır. Öğretim elemanının da ortamda bulunduğu ve tek bir platform üzerinde gerçekleştirilen süreç boyunca öğrencilerin gerekli hallerde öğretim elemanına danışması gerçekleştirilmiştir (Şekil 12).
Kontrol grubu öğrencileri; uygulamanın üçüncü aşamasında bireysel olarak yaptıkları haftalık çalışmaları, öğretim elemanına e-mail aracılığı ile iletmişlerdir. Deney grubunda olduğu gibi pilot uygulamada zorunlu tutulan forum uygulamasını, uygulama sürecinde isteğe bağlı olarak formal ve informal şekilde gerçekleştirmeleri beklenmiştir (Şekil 13).
99
Şekil 12. Kontrol grubunda uygulamanın ikinci aşaması: çevrimiçi çalışma
100
Yukarıdaki şekillerde görüldüğü gibi deney grubunda ve kontrol grubunda farklı çalışmalar gerçekleştirilmiştir. Bunu daha net anlamak için örnek olarak uygulamanın 3. haftasında işbirliğine dayalı öğrenci grubunda ve bireysel öğrenci grubunda öğrencilerin ve öğretim elemanının neler yaptığı aşağıda gösterilmiştir. Uygulama süreci boyunca Belirtke Tablosu (Ek-2) kapsamında çalışılmıştır. Örnek olarak verilmiş olan 3. hafta uygulamaları bu tablo dâhilinde oluşturulmuştur.
Şekil 14. Deney grubunda 3.haftada yapılacak çevrimiçi ders anlatımı
Şekil 14’de görüldüğü gibi çevrimiçi ders anlatımı aşamasında öğretim elemanı, deney grubunda bulunan ve işbirliğine dayalı olarak çalışan öğrencilere, Shape Tween konusunu anlatmıştır.
Şekil 15’ de ise dersin ikinci aşaması olan çevrimiçi tartışma gerçekleştirilmiştir. Üçüncü haftanın gerekliliği olan her bir grubun proje hakkında çalışma yapması sağlanmıştır.
101
Şekil 15. Deney grubunda 3.haftada yapılacak çevrimiçi çalışma
102
Şekil 16 ise dersin üçüncü aşamasını göstermektedir. Deney grubu öğrencilerinin asenkron olarak yapacakları çalışmayı gösteren şekil öğrencilerin problem durumu için araştırma yapmasını ve edindiği bilgileri e-mail ve forum aracılığı ile paylaşmasını içermektedir.
Şekil 17. Kontrol grubunda 3.haftada yapılacak çevrimiçi ders anlatımı
Şekil 17’de görüldüğü gibi kontrol grubunda uygulamanın ilk aşaması ders anlatımıdır. Öğretim elemanı bu haftanın konusu olan Shape Tween’i anlatırken öğrencilerinde iletişime geçmesi beklenmektedir.
103
Şekil 18. Kontrol grubunda 3.haftada yapılacak çevrimiçi çalışma
Kontrol grubunda 3. hafta uygulamasının ikinci aşamasında öğrencilerin bireysel olarak problem durumu ile ilgili araştırma yapması beklenmektedir. Bu süreçte öğrencilerin öğretim elemanı ile iletişim kurmaları teşvik edilmektedir.
104
Şekil 19. Kontrol grubunda 3.haftada yapılacak tartışma grubuna katılım
Şekil 19 kontrol grubu katılımcılarının uygulamadaki üçüncü aşamasına örnek olarak verilmiştir. Uygulamanın üçüncü haftasında, katılımcılardan problem durumu ile ilgili bireysel araştırma yapmaları ve araştırma sonuçlarını öğretim elemanı ile paylaşmaları beklenmektedir. Ayrıca isteğe bağlı olarak formal ve informal iletişim amacı ile foruma bilgi girişi yapılması beklenmektedir.
105