Araştırma topluluğu çevrimiçi öğrenme ortamında anlamlı öğrenmenin gerçekleşmesi sürecinde kullanılabilecek bir modeldir (Stein vd., 2007). Şekil 4’de de görüldüğü gibi araştırma topluluğu modeline göre öğrenme; sosyal, bilişsel ve öğretimsel bulunuşluk olmak üzere üç temel elemanın etkileşimi sonucunda oluşmaktadır (Garrison, Anderson & Archer, 2000).
42
Şekil 4. Araştırma topluluğu modeli Garrison, D. R., Anderson, T., & Archer, W. (2000).
Critical inquiry in a text-based environment: Computer conferencing in higher education. The Internet and Higher Education, 2(2-3), 87–105.
Garrison vd. (2001) üç temel bileşenin çevrimiçi öğretim elemanları tarafından, tümleşik bir şekilde kullanılarak öğrenme topluluğu oluşturmaları gerektiğini ifade etmektedirler. Bu temel bileşenlerden biri olan sosyal bulunuşluk; bireylerin çevrimiçi ortamlarda kendini yansıtabilmesi ve diğer bireylerle iletişim kurabilme konusundaki yeteneğini ifade ederken, bilişsel bulunuşluk; öğrencilerin işbirliğine dayalı araştırma yapmaları ve tartışmaları sonucu bilgiyi yapılandırmalarıdır. Öğretimsel bulunuşluk ise anlamların oluşturulabilmesi için bilişsel ve sosyal süreçlerin tasarımı, kolaylaştırılması ve yönlendirilmesini ele almaktadır (Anderson, Rourke, Garrison & Archer, 2001). Garrison vd. (2000) yükseköğretimde yapmış olduğu araştırma neticesinde üç temel elemanın içinde yer alan ilgili alanları Tablo1’de ki gibi belirlemiştir.
Tablo 1
Araştırma Topluluğu Çerçevesi Kodlama Şablonu
Temel Eleman Kategoriler Göstergeler (Sadece örnekler)
Sosyal Bulunuşluk
Duygusal ifade Duygular
43
Grup uyumu İşbirliğini teşvik
Bilişsel Bulunuşluk
Tetikleyici olay Anlaşmazlık hissi
Keşif Bilgi değişimi
Birleştirme Fikirlerin birleştirilmesi
Çözüm Yeni fikirleri uygulama
Öğretimsel Bulunuşluk
Öğretim yönetimi Tartışma konularının tanımlanması ve başlatılması
Anlamın oluşturulması Kişisel anlamların paylaşılması Doğrudan öğretim Tartışmaya odaklanılması
Kaynak: Garrison, D. R., Anderson, T., & Archer, W. (2000). Critical inquiry in a text-based environment: Computer conferencing in higher education. The Internet and Higher Education, 2(2-3), 87–105.
Tablo 1’de görüldüğü gibi sosyal bulunuşluk, duygusal ifade, açık iletişim ve grup uyumu kategorilerini içermektedir. Bu kategorileri içeren sosyal bulunuşluk tanımlaması Garrison (2009) tarafından “katılımcıların toplulukla birlikte kendilerini tanıtabilmeleri için, güvenilir bir çevrede amaçlı olarak iletişim kurabilme ve kendi kişisel özelliklerini yansıtarak, kişiler arası ilişkiler geliştirebilme yeteneğidir.” şeklinde ifade edilmektedir. Bu üç kategoriyi içeren sosyal bulunuşluk çevrimiçi ortamda büyük önem taşımaktadır. Çünkü çevrimiçi ortamlarda öğrenim gören öğrenciler, bu ortamda başkalarının da bulunduğunu bilmek istemektedirler. Bu nedenle öğrencilerin sosyal bulunuşluk duygusunu hissetmeleri gerekmektedir. Öğrenci motivasyonu üzerinde etkisi olduğu belirlenen sosyal bulunuşluğun (Akyol & Garrison, 2014) öğrenmenin başlaması için çevrimiçi ortamlarda geliştirilmesi gerekmektedir (Aragon, 2003). Rourke, Anderson, Archer ve Garrison (2007) sosyal bulunuşluğun göstergelerini duyuşsal, etkileşimli ve kaynaştırıcı olmak üzere üç kategoride ele almaktadırlar. Buna göre duyuşsal kategoride yapılması gerekenler “duyguların ifade edilmesi, mizahın kullanılması ve kişisel bilgilerin paylaşılması” dır. Etkileşimli kategoride yapılması gerekenler “tartışmaları devam ettirmek, diğerlerinin mesajlarından alıntı yapmak, diğerlerinin mesajlarına açık bir şekilde atıfta bulunmak, sorular sormak, iltifat etmek, takdir etmek ve anlaşmayı ifade etmek” tir. Kaynaştırıcı kategoride yapılması gerekenler ise “hitap biçimine dikkat etmek, grup adlarından bahsederken sahiplik bildiren zamirler kullanmak, bilgi, fikir ve duyguları paylaşmak” tır.
44
Bilişsel bulunuşluk ise; tetikleyici olay, keşif, birleştirme ve çözüm kategorilerini içermektedir. Bilişsel bulunuşluk; öğrencilerin, birbirleriyle olan iletişimleri sayesinde anlamları ne ölçüde yapılandırabildikleri konusundaki yeteneklerini vurgulamaktadır. Bilişsel bulunuşluk yükseköğretim için oldukça önemli bir öğe olan eleştirel düşünme için hayati bir unsur olarak belirtilmektedir (Garrison vd., 2000). Bilişsel bulunuşluk uygulamalı araştırma modeli aracılığı ile ifade edilmektedir. Bu modelin iki boyutu bulunmaktadır. Deneyim oluşurken ilk boyutta eylem (uygulama) ve üzerinde düşünme (uygulanabilirlik) arasındaki sürekliliği yansıtırken, ikinci boyutta ise algılama (farkındalık) ve kavramayı (fikirler) ifade etmektedir (Garrison vd., 2001).
Şekil 5.Uygulamalı araştırma modeli
Şekil 5’de görülen uygulamalı araştırma modelinde dört temel elemanı olan bilişsel bulunuşluğun ilk elemanı tetikleyici olaydır. Bu aşamada mümkünse önceki olaylara bağlı olan bir problem durumu sunularak, anlaşmazlık hissinin oluşturulması sağlanmaktadır. Keşif aşamasında, öğrenenler problemi anlamaya çalıştıktan sonra, hedefe ulaşmak için araştırma yapmaktadırlar. Bu süreçte, grup etkinlikleri, beyin fırtınası veya alan yazın incelemesi yapılabilmektedir. Bir sonraki aşama olan birleştirme aşamasında ise keşif aşamasında öğrenilen bilgilerin yapılandırılması gerçekleştirilmektedir. Son aşama olan çözümde ise, öğrenenlerin edindikleri yeni bilgileri doğrudan veya dolaylı olarak uygulaması gerçekleştirilmektedir (Garrison & Anderson, 2003).
45
Araştırma topluluğunun üçüncü temel elemanı olan öğretimsel bulunuşluk; öğrenme çıktıları ve öğrenenlerin kendi anlamlarını oluşturmaları amacıyla bilişsel ve sosyal süreçlerin tasarlanması, kolaylaştırılması ve yönetilmesi olarak ifade edilmektedir (Garrison & Anderson, 2003). Öğretimsel bulunuşluk öğretim yönetimi, anlamların oluşturulması ve doğrudan öğretim olmak üzere üç kategoriden oluşmaktadır. Birinci kategori olan öğretim yönetiminde, öğrenme yaşantılarının tasarımı, ders içeriğinin seçimi, düzenlenmesi, temel tanıtımı, öğrenme etkinlikleri ve değerlendirmenin tasarımı gerçekleştirilmektedir (Garrison vd., 2000). Anderson vd. (2001) bu kategoride yapılması gerekenleri; “müfredatın oluşturulması, tasarım yöntemlerinin belirlenmesi, zaman parametrelerinin oluşturulması, ortamdan etkili bir şekilde faydalanılması, çevrimiçi iletişimi daha uygun hale getirmede uyulması gereken kuralların oluşturulması” şeklinde sıralamaktadırlar. İkinci kategori olan anlamların oluşturulmasında, kolaylaştırmadan söz edilmektedir. Bu kategori öğretmen, bazı katılımcılar ya da bütün öğrencilerin sorumluluğu paylaşması olarak değerlendirilmektedir. Tartışmaları kolaylaştırma öğrencinin aktif öğrenmesinde motivasyonunu arttırmak ve katılımını sağlamakta önem taşıyan bir bileşendir (Garrison vd., 2000). Anderson vd. (2001) bu kategoride yapılması gerekenleri; “anlaşmanın olduğu ve olmadığı alanları tanımlamak, anlaşmaya veya anlamaya ulaşmak istemek, öğrencilerin katkılarını cesaretlendirmek, kabul etmek veya pekiştirmek, öğrenme için ortam oluşturmak, isteyen katılımcılarla tartışmayı şekillendirmek ve sürecin etkililiğini değerlendirmek” şeklinde sıralamışlardır. Son kategori olan doğrudan öğretimde ise öğretim elemanları; öğrencilere akademik ve entelektüel liderlik sağlamakta ve öğrencilerle konu alanı ile ilgili bilgilerini paylaşmaktadırlar (Anderson vd., 2001). Anderson vd. (2001) bu kategoride yapılması gerekenleri; “içeriği ve soruları sunmak, özel ve belirli konulardaki tartışmalara odaklanmak, tartışmaları özetlemek, değerlendirmelerle ve açıklayıcı geribildirimlerle anlamayı doğrulamak, kavram yanılgılarını tespit etmek, çeşitli kaynaklardan bilgi yerleştirmek ve teknik kaygıları yanıtlamak” şeklinde sıralamaktadırlar.
Çevrimiçi öğrenme ortamında bir öğretim elemanı; araştırma topluluğu oluştururken, sosyal bulunuşluk, bilişsel bulunuşluk ve öğretimsel bulunuşluk aşamalarında aktif rol almalıdır. Sosyal bulunuşluk için öğrencilerin, duygusal ifadeler kullanabileceği, kişisel bilgilerini paylaşabileceği ortamlar oluşturmalıdır. Diğer öğrencilerle yapılan tartışmaları devam ettirmeleri için cesaretlendirmeli, soru sormalarına teşvikte bulunmalıdır.
46
Oluşturulan toplulukta öğrencilerin hitap biçimlerine dikkat etmesi, sahiplik duygusu oluşturması ve bilgi paylaşımı için cesaretlendirici olunmalıdır. Bilişsel bulunuşluk bileşeninde öğretim elmanı; tetikleyici olayı oluşturup, anlaşmazlık hissi oluşturmayı gerçekleştirmeli, öğrenenin keşif yapması için rehberlik sağlamalı, öğrencilerin bilgileri yapılandırıp, yapılandırmadığını anlamaya çalışmalı ve edindikleri bilgileri uygulayabilecekleri fırsatlar sunmalıdır. Garrison ve Anderson (2003)’e göre öğretimsel bulunuşluk deneyimli ve sorumlu bir öğretim elemanı uzmanlığı olmadan mümkün olmamaktadır. Bu nedenle öğretimsel bulunuşluk aşamasında öğretim elemanının, müfredatı oluşturma, tasarım yöntemleri, zaman belirleme, kuralları belirleme konusunda aktif olması gerekmektedir. Öğrencilerin anladığı, anlamadığı noktaları belirlemeye çalışmalı, öğrencilerin katılımlarını desteklemelidir. Süreci değerlendirerek öğenciye rehberlik yapmalıdır. İçerik sunumu, tartışmaları yönlendirme, tartışmaları özetleme, öğrencilerin anlamadığı noktaları açıklama ve öğrencilerin teknik kaygılarını gidermeye çalışmalıdır. İşbirliğine dayalı öğrenme uygulaması yapacak öğretim elemanlarının bütün bu işlemlerde işbirliğine dayalı öğrenme ilkelerini dikkate alarak davranması gerekmektedir. Bu nedenle yapılan çalışmada çevrimçi işbirliğine dayalı öğrenme çerçevesi, araştırma topluluğu bileşenleri dikkate alınarak oluşturulmuştur.