UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü

ILO için temel meselelerden biri de ayrÕmcÕlÕktÕr. Cinsiyete dayalÕ ayrÕmcÕlÕk da bunlardan biridir. 2018’de dünya ortalamasÕnda kadÕnlarÕn ve erkeklerin toplam iú gücüne katÕlÕm oranlarÕ; kadÕnlar için %48,5 iken, erkekler için bu oran %75’tir. Bu oranlara göre arada kapanmasÕ gereken %26,5’lik bir uçurum vardÕr. 88 Türkiye’ye bakÕldÕ÷Õnda uçurum daha da açÕlarak %40,3’e çÕkmaktadÕr. ILO anayasasÕnda kadÕnlarÕ ilgilendiren konular için en az bir kadÕn teknik müúavir olmasÕnÕ zorunlu kÕlmÕútÕr. Bunun yanÕnda personel atamasÕnda belirli sayÕda kadÕn olmasÕna yer verilmesi de cinsiyet eúitli÷ine duyarlÕlÕk açÕsÕndan önemlidir. Türkiye kadÕn-erkek eúitli÷ini ve kadÕn istihdamÕnÕ destekleyen 100, 111, 122 ve 142 sayÕlÕ sözleúmeleri imzalamÕútÕr.

“100 No’lu Eúit Ücret Sözleúmesi” 1951’de ILO tarafÕndan kabul edilip, 1967’de Türkiye’de yürürlü÷e girmiútir. Eúde÷erde olan iúler için, kadÕn-erkek cinsiyet farkÕ gözetmeksizin ücret eúitli÷i sözleúmenin özünü oluúturmaktadÕr.89

“111 No’lu AyrÕmcÕlÕk (øú ve Mesleki) Sözleúmesi” 1958 yÕlÕnda ILO tarafÕndan kabul edilip, 1967 yÕlÕnda Türkiye’de yürürlü÷e girmiútir. “Irk, renk, cinsiyet, din,

siyasal inanç, ulusal veya sosyal menúe bakÕmÕndan yapÕlan iú veya meslek edinmede veya edinilen iú veya meslekte tabi olunacak muamelede eúitli÷i yok edici veya bozucu etkisi olan her türlü ayrÕlÕk gözetme, ayrÕ tutma veya üstün tutmayÕ…”ayrÕmcÕlÕk olarak kabul etmiútir. Üye devletlerin bu anlamda her türlü

ayrÕmcÕlÕ÷Õ ortadan kaldÕran, eúitli÷i geliútirmeyi hedefleyen politikalar belirleyip uygulayaca÷ÕnÕ taahhüt etti÷i ikinci maddesinde yer alÕr.90

“122 No’lu østihdam PolitikasÕ Sözleúmesi” ILO tarafÕndan 1964 yÕlÕnda kabul edilip, Türkiye’de 1977 yÕlÕnda yürürlü÷e girmiútir. ølk maddesinde her iúçinin “…Õrk, renk,



88 _{International Labour Organization, World Employment Social Outlook Trends for Women}

2018-Global Snapshot, Geneva: International Labour Office, 2018, 7.

89 _{UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü, 100 No’lu Eúit Ücret Sözleúmesi}

https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377269/lang--tr/index.htm, 25 Haziran 2019.

90 _{UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü, 111 No’lu AyrÕmcÕlÕk (øú ve Meslek) Sözleúmesi}

https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377273/lang--tr/index.htm, 25 Haziran 2019.

cinsiyet, din, politik düúünce, milli ve sosyal menúe ne olursa olsun…” nitelik ve

yeteneklerini kullanmasÕ amaçlanmÕútÕr.91

“142 No’lu ønsan KaynaklarÕnÕn Geliútirilmesi Sözleúmesi” 1975 yÕlÕnda ILO tarafÕndan kabul edilip, 1993 yÕlÕnda Türkiye’de yürürlü÷e girmiútir. “Politika ve

programlar toplumun ihtiyaçlarÕ da dikkate alÕnmak suretiyle kiúilerin kendi çÕkarlarÕna ve beklentilerine uygun olarak çalÕúma kabiliyetlerini geliútirip kullanmalarÕnÕ eúitlik esasÕna dayalÕ ve herhangi bir ayÕrÕm gözetmeksizin teúvik edecek ve mümkün kÕlacaktÕr.” ølk maddesi ile ayrÕmcÕlÕ÷a engel olmaya

çalÕúÕlmÕútÕr.92

Türkiye’nin henüz imzalamadÕ÷Õ ancak ILO tarafÕndan eúitlikçi sözleúmeler arasÕnda sayÕlan “156 No’lu Aile Sorumlulu÷u Olan ÇalÕúan Sözleúmesi” 1981’de kabul edilmiútir. ølk madde bu sözleúmenin uygulanaca÷Õ kadÕn ve erke÷i tanÕmlar. Kendisine ba÷ÕmlÕ, çocu÷u olan ve bu sebeple ekonomik aktivitelerin parçasÕ olamayanlar ile ailesinde yardÕma ve bakÕma muhtaç kiúilere bakma sorumlulu÷u olanlar ve bu sebeple ekonomiye girmede kÕsÕtlÕ olanlar bu tanÕmÕn içindedir. 2. madde bu sözleúmenin tüm ekonomik dallardaki, tüm iúçilere uygulanaca÷ÕnÕ belirtmiútir. 3. madde ile üye devletlerin, aile sorumlulu÷u olan kiúiler için uygun politikalar üretmesini ve çalÕúanÕn iúi ile sorumlulu÷u arasÕnda kalmamasÕnÕ sa÷lamasÕ beklenmiútir. 5. madde ile çocuk ya da yetiúkin bakÕma ihtiyacÕ olanlar için devletlerin, kamusal ya da özel bakÕm merkezleri kurulmasÕnÕ planlamasÕ ve geliútirip, teúvik etmesi beklenmiútir. 8.madde ise, bu durumun iúe son vermeye konu edilemeyece÷idir.93 Bu sözleúme kadÕnlar açÕsÕndan daha büyük öneme sahiptir. TÜøK verileri de bunu destekler. TÜøK 2018 istatistiklerine göre, 18-64 yaú aralÕ÷Õnda istihdam edilen bireylerin %46,9’unun bakÕm sorumlulu÷u bulunmaktadÕr.



91 _{UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü, 122 No’lu østihdam PolitikasÕ Sözleúmesi}

https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377278/lang--tr/index.htm, 25 Haziran 2019.

92 _{UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü, 142 No’lu ønsan KaynaklarÕnÕn Geliútirilmesi Sözleúmesi}

https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377288/lang--tr/index.htm, 25 Haziran 2019.

93_{International Labour Organization, C156-Workers with Family Responsibilities Convention,}

1981(No.156)

https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO:12100:P12100_INSTRUME NT_ID:312301:NO, 25 Haziran 2019.

øú gücüne dâhil olmayanlarÕn %38,7’sinin bakÕm sorumlulu÷u vardÕr. Erkekler ve kadÕnlar arasÕndaki da÷ÕlÕmÕna bakÕldÕ÷Õnda, istihdam dÕúÕ ev sorumlulu÷u erkeklerde %14,8 kadÕnlarda ise %45,9 gibi yüksek bir orandadÕr.94

1952 yÕlÕnda ILO tarafÕndan kabul edilen ancak 2000 yÕlÕnda revize edilerek de÷iútirilen “183 No’lu Annelik Koruma Sözleúmesi” Türkiye tarafÕndan henüz kabul edilmemiú ancak ILO tarafÕndan ayrÕmcÕlÕk ve eúitlik baúlÕ÷Õ altÕnda bulunan sözleúmelerden biridir. ølk maddesinde, ayrÕm yapÕlmaksÕzÕn tüm kadÕnlara uygulanaca÷Õ yazmaktadÕr. 2/1 maddesi, her iú tipi ve çalÕúan tüm kadÕnlarÕ kapsam içine almÕútÕr. 3. madde ile anne ve çocuk sa÷lÕ÷Õ do÷um öncesi ve sonrasÕ için önemsenerek kendisine veya çocu÷a zarar verebilecek iúlerden dolayÕ yükümlü olmadÕ÷Õ belirtilmiútir. 4/1 maddesi ile 14 haftadan az olmayacak úekilde düzenleme yapÕlarak do÷um izni ile anne, çocuk sa÷lÕ÷ÕnÕ korumak hedeflenmiútir.

ILO, “ILO AnayasasÕ”, “Philadelphia Bildirgesi”, “ÇalÕúma YaúamÕnda Temel ølkeler ve Haklar Bildirgesi” ve “ILO Adil bir Küreselleúme için Sosyal Adalet Bildirgesi” olmak üzere dört temel belgeye dayanÕr. AnayasasÕndan daha önce bahsedilmiúti. Philadelphia Bildirgesi 1944 yÕlÕnda kabul edilmiútir. ølk maddesinde temel ilkeler sayÕlmÕútÕr. Madde 2/1 ile “Irk, inanç ve cinsiyetleri ne olursa olsun,

bütün insanlar maddi ilerlemelerini ve manevi geliúmelerini, hür ve haysiyetli bir úekilde, ekonomik güvence altÕnda ve eúit úartlarda sürdürmek hakkÕna sahiptirler.” diyerek cinsiyet eúitli÷ine duyarlÕlÕ÷ÕnÕ göstermiútir. Madde 3/3 ile

ücret, kazanç ve çalÕúma sürelerinin herkes için eúit olmasÕ, korunacak durumda olan varsa önlemlerin alÕnÕp asgari yaúam koúullarÕnÕn sa÷lanmasÕ beklenmiútir.95

“ÇalÕúma YaúamÕnda Temel ølkeler ve Haklar Bildirgesi” 1998 yÕlÕnda imzalanmÕútÕr. Toplumsal ilerleme ve eúitlik için ekonomik geliúmenin úart oldu÷una de÷inilmiútir. FÕrsat eúitli÷inin sa÷lanmasÕ ve herkesin potansiyeline ulaúabilmesi için temel hak ve ilkelerin güvence altÕna alÕnmasÕ gerekti÷ine vurgu yapÕlmÕútÕr. Üyelerin temel haklara iliúkin ilkeleri gerçekleútirmekle yükümlü olduklarÕna de÷inilmiútir.



94 _{Türkiye østatistik Kurumu, østatistiklerle KadÕn, 2018.}

95 _{UluslararasÕ ÇalÕúma Örgütü, Philadelphia Bildirgesi https://www.ilo.org/ankara/about-}

“istihdamda ve meslekte ayrÕmcÕlÕ÷Õn ortadan kaldÕrÕlmasÕ” bu ilkelerden biridir. Bu

bildirgenin bir önemi de tüm sözleúmeleri henüz onaylamamÕú üyelerin, raporlar aracÕlÕ÷Õ ile yÕllÕk olarak izlenmesini getirmesidir.96

ILO Adil bir Küreselleúme için Sosyal Adalet Bildirgesi, 2008 yÕlÕnda kabul edilmiútir. Bildiriye göre, sürdürülebilir ekonomi için, özgürlük, insan onuru, sosyal adalet, güvenlik ve ayrÕmcÕlÕ÷Õn önlenmesi gerekmektedir. Cinsiyet eúitli÷i ile ilgili de÷indi÷i di÷er bir nokta “kapsam ve ilkeler” baúlÕ÷Õ altÕndadÕr. 1/b maddesinde, dört temel ILO hedefinin bir biri ile ba÷lÕ oldu÷u ve yaúanan herhangi bir baúarÕsÕzlÕ÷Õn ilerlemeye zarar verebilece÷ine de÷inilmiútir. DevamÕnda ise kadÕn- erkek eúitli÷i ile ayrÕmcÕlÕk yapÕlmamasÕ da hedefte yer alan meselelerden görülmüútür.97

Tüm bu belge ve anlaúmalarÕn dÕúÕnda cinsiyet eúitli÷i ile ilgili tavsiye kararlarÕ da ILO tarafÕndan yayÕnlanmÕútÕr. Bu tavsiye kararlarÕ yukarÕda bahsetti÷imiz sözleúmelerle paralel kararlardÕr. 90 sayÕlÕ Eúit Ücret Tavsiyesi, 111 sayÕlÕ AyrÕmcÕlÕk (iú ve mesleki) Tavsiyesi, 165 sayÕlÕ Aile Sorumlulu÷u Olan ÇalÕúanlar Tavsiyesi, 123 sayÕlÕ øú (Ev Sorumlulu÷u Olan KadÕnlar) Tavsiyesi, fÕrsat eúitli÷i baúlÕ÷Õ altÕnda yer bulmuútur.98