Cinsiyet Eúitli÷i Üzerine Sosyal Eylem ProgramlarÕ

Eylem programlarÕ toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sa÷lanmasÕ adÕna önemli bir politika alanÕdÕr. 1982-1985 yÕllarÕ arasÕnÕ kapsayan eylem programÕ, yasal düzenlemeler üzerine odaklanmÕútÕr. Programda tarÕmda ve serbest çalÕúan kadÕnlara eúit muameleyi sa÷layacak ve ebeveyn iznini hayata geçirecek direktiflerin çÕkmasÕ önerilmiútir. KadÕn istihdamÕnÕn ve yeni teknolojinin kadÕn istihdamÕ üzerine etkisinin incelenmesi programda yer alan unsurlardandÕr.132 _{1986-1990 yÕllarÕnÕ} kapsayan ikinci program yaúanan petrol krizi, artan iúsizlik, durgunluk gibi sebeplerle sosyal politikaya olan yatÕrÕmlar azalmÕútÕr. Yumuúak hukuk denen yaptÕrÕmÕ olmayan düzenlemelere yer verilmiútir. 133 _{Program içeri÷ine bakÕldÕ÷Õnda} yedi aksiyon hedefi vardÕr. SÕralanÕrsa, mevcut hükümlerin uygulamalarÕnÕn geliútirilmesi, e÷itim ve ö÷retim, istihdam, yeni teknoloji kadÕnlara eúit fÕrsatlarÕn sa÷lanmasÕ, sosyal korunma ve sosyal güvenlik, aile içi ve mesleki sorumluluklarÕn paylaúÕlmasÕ ve son olarak farkÕndalÕ÷Õn artÕrÕlmasÕ ve davranÕúlarÕn de÷iútirilmesidir.134

1991-1995 arasÕndaki yÕllarÕ kapsayan üçüncü kadÕn ve erkekler için eúit fÕrsatlar programÕnÕn amacÕ, kadÕnlarÕ iú gücüne olabildi÷ince katmak ve kadÕnlarÕn ekonomik, sosyal katkÕlarÕnÕ maksimize etmektir. Üç temel hedefi, mevcut yasal düzenlemelerin geliútirilmesi, kadÕnlarÕn iúgücüne katÕlÕmÕnÕn desteklenmesi ve sosyal yaúamda kadÕnÕn statüsünün yükseltilmesi úeklinde sÕralanmÕútÕr. Bu programÕn bir di÷er önemi ise giriú bölümünde, programa getirilen yenilikçi yaklaúÕmla fÕrsat eúitli÷inin ilgili tüm politikalara, üye devletlerin ve toplulu÷un eylem programlarÕna ve ana akÕma yerleútirilmesinin sa÷lanaca÷ÕdÕr.135

Dördüncü eylem programÕ 1996-2000 yÕllarÕnÕ kapsar ve altÕ hedefi vardÕr. Bu altÕ hedef, ekonomik ve sosyal hayattaki aktörlerin fÕrsat eúitli÷ini teúvik edebilmesi için harekete geçirilmesi, de÷iúen ekonomide fÕrsat eúitli÷inin teúviki, kadÕnlar ve



132 _{KadÕn AdaylarÕ Destekleme ve E÷itme Derne÷i, 27.} 133 _{KadÕn AdaylarÕ Destekleme ve E÷itme Derne÷i, 27-28.}

134 _{Commision of the European Communities, Equal Opportunities 2’nd Action Programme 1986-}

1990, Women of Europe, Supplement No:23, 1985, 6-17.

135 _{Commision of the European Communities, Equal Opportunities for Women and Men The Third}

Medium-term Community Action Pogramme 1991-1995, Women Of Europe, Supplement No:34, 1991, 3-4.

erkekler için, aile ve iú hayatÕnÕn uyumlaútÕrÕlmasÕna yönelik politikalarÕn özendirilmesi, karar alma sürecinde cinsiyet dengesinin daha iyi sa÷lanmasÕ, eúitli÷e dair haklarÕn kullanÕmÕna iliúkin durumlarÕn kolaylaútÕrÕlmasÕ ve son olarak hedeflenin üzerine çÕkmak için uygulama, gözlem ve de÷erlendirmenin desteklenmesidir. 136

Beúinci eúit fÕrsatlar eylem programÕ 2001-2006 yÕllarÕnÕ kapsamaktadÕr. Bu eylem programÕnda cinsiyet eúitli÷inin altÕnda yatan sebeplerin araútÕrÕlmasÕ, anlaúÕlmasÕ, kadÕnlara yönelik do÷rudan, dolaylÕ ve çifte ayrÕmcÕlÕ÷Õn kavranmasÕ, cinsiyet eúitli÷inin desteklenmesinde etkin aktörlerin kapasitelerinin etkinli÷inin artÕrÕlmasÕ, birlik içinde bilgi akÕúÕnÕn sa÷lanmasÕ ve aralarÕndaki iletiúim a÷ÕnÕn desteklenmesi amaçlanmÕútÕr. Bu eylem programÕ ile birlikte, üye devletler, DAPHE, STOP, PHARE ve MEDA programlarÕnÕn devamlÕlÕ÷ÕnÕ sa÷lamakla yükümlü kÕlÕnmÕúlardÕr.137

KadÕn-Erkek Eúitli÷i øçin Yol HaritasÕ adÕyla, 2005 yÕlÕnda Avrupa Komisyonu tarafÕndan 2006-2010 yÕllarÕnÕ kapsayan kadÕn-erkek eúitsizli÷inin ortadan kaldÕrÕlmasÕna yönelik eylemler içeren yol haritasÕnÕn altÕ öncelikli alanÕ bulunmaktadÕr. Bunlar, KadÕn ve erkek için ekonomik ba÷ÕmsÕzlÕk, iú hayatÕ ile özel hayatÕn uyumlaútÕrÕlmasÕ, karar mekanizmalarÕnda temsiliyetin eúitli÷i, cinsiyete dayalÕ úiddetin her türlüsünün ortadan kaldÕrÕlmasÕ, cinsiyetle ilgili kalÕp yargÕlara son verilmesi, üçüncü ülkelerde cinsiyet eúitli÷inin desteklenmesidir. Bu amaçla altÕ hedef yer almaktadÕr. Hedefler, Lizbon istihdam hedeflerine ulaúÕlmasÕ, cinsiyetler arasÕ ücret farkÕnÕn kapatÕlmasÕ, kadÕn giriúimcilerin sayÕsÕnÕn artÕrÕlmasÕ, toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sosyal korunmasÕnÕn sa÷lanmasÕ ve yoksullukla mücadele, cinsiyetler arasÕ farklÕ hastalÕklarÕn tanÕnmasÕ (iú sa÷lÕ÷Õ ve güvenli÷i ile ilgili olarak), çifte ayrÕmcÕlÕkla mücadeleyi (etnik azÕnlÕk ve göçmen kadÕnlar) içerir. Bu belge ile birlikte Avrupa Birli÷i Cinsiyet Eúitli÷i Enstitüsü (European Institute for Gender

Equality) elli milyon avroluk fonla eylemlere, gözlemcilik yapmasÕ için kurulmuútur.



136 _{Official Journal of the European Communities, C 306, 17.11.1995, 4,5.}

137 _{EUR-Lex, Fifth Community Action Programme on Equal Opportunities (2001-2006) https://eur-}

Avrupa Sosyal Fonu’nun (European Social Fond) kadÕnlarÕn iúgücüne katÕlmasÕnda ve kalÕp yargÕlarÕn kaldÕrÕlmasÕnda rol oynayaca÷Õ belirtilmiútir.138

2010-2015 yÕlÕna gelindi÷inde cinsiyet eúitli÷i ve kalkÕnmada kadÕnÕn güçlendirilmesi eylem planÕ gündeme gelmiútir. AmaçlarÕna bakÕldÕ÷Õnda139_,

x KalkÕnmada toplumsal cinsiyet eúitli÷inin desteklenmesi için AB’nin yön vericili÷inin güçlendirilmesi, kurum içi kapasitelerin artÕrÕlmasÕ, toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sistematik olarak gündemde ve programlarda yer almasÕ iúbirlikçi ülkelerle diyalo÷un geliútirilmesi,

x AB fonlu projelerde, AB bütçesinde, sektörel destek programlarÕnda cinsiyete göre ayrÕlmÕú verilerin, cinsiyete duyarlÕ performans göstergelerinin gerekli alanlarda kullanÕlarak toplamsal cinsiyet eúitli÷inin sa÷lanmasÕ,

x Sivil toplum katÕlÕmÕ ve kalkÕnmada kadÕnÕn güçlendirilmesinin savunulmasÕnÕn öncelik haline getirilmesi,

x KalkÕnmada cinsiyet eúitli÷i için fon tahsisinde AB’nin gözlemcili÷inin, hesap verebilirli÷inin ve úeffaflÕ÷ÕnÕn artÕrÕlmasÕ,

x MDG (Millenium Development Goals)140 _{3 ve 5 hedeflerine ulaúÕlmasÕ için} AB ile iúbirli÷i içinde olan ülkelere deste÷in güçlendirilmesi,

x AB’nin cinsiyete dayalÕ úiddet ve kadÕnlar ile kÕz çocuklarÕna karúÕ ayrÕmcÕlÕkta iúbirlikçi ülkelere deste÷inin güçlendirilmesi,

x BM Güvenlik Konseyi kararlarÕ olan 1325, 1820, 1888 ve 1889 sayÕlÕ kararlarÕn tamamÕyla uygulanmasÕ, kadÕn barÕú ve güvenlikle ilgili ulusal eylem planlarÕnÕn oluúturulmasÕ ve politikalara aktarÕlmasÕ hedeflenmiútir.

Tüm bu hedefler gerçekleútirilirken üçayaklÕ yaklaúÕm izlenece÷i programda yer bulmuútur. Bunlar, siyaset ve politika diyalo÷unun oluúturulmasÕ, toplumsal cinsiyetin ana akÕma yerleútirilmesi ve spesifik eylemlerin oluúturulmasÕdÕr. 2016- 2020 Toplumsal cinsiyet eylem planÕ oluúturulmuútur. Uygulanacak dört eyleme yer



138 _{EUR-Lex, Roadmap for Equality Between Women and Men (2006-2010) https://eur-}

lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/HTML/?uri=LEGISSUM:c10404&from=EN, 18 Temmuz 2019.

139 _{European Union, EU Plan of Action on Gender Equality and Women’s Empowerment in}

Development (2010-2015) https://europa.eu/capacity4dev/file/7495/download?token=uBTsQB_U, 18 Temmuz 2019, 6-7.

verilmiútir. Bunlar, kadÕnlarÕn ve kÕz çocuklarÕnÕn fiziksel ve psikolojik bütünlü÷ünün güvence altÕna alÕnmasÕ, güçlendirilmesi sosyal ve ekonomik haklarÕnÕn artÕrÕlmasÕ, katÕlÕmcÕlÕklarÕnÕn güçlendirilmesi ve AB taahhütlerinin daha etkili biçimde yerine getirilmesi için gerekli de÷iúikliklerin yapÕlmasÕdÕr.141