Türkiye tarafÕndan iki kez hazÕrlanan raporlarÕn amacÕ AB yolunda rapor dönemi için kat edilen ilerlemeyi ilk elden aktarmak ve ilgili taraflar ile kamuoyunu aydÕnlatmaktÕr. Bu nedenle Türkiye bir aday ülke olarak AB’nin hazÕrladÕ÷Õ ilerleme raporuna bir tepki olarak kendi ilerleme raporunu hazÕrlayarak AB’ye iletmektedir.
ølk ilerleme raporu olan 2012 yÕlÕ ilerleme raporu, Ekim 2011 ile AralÕk 2012’yi kapsayaca÷ÕnÕ261 belirtse de adaylÕk sürecinden rapor dönemine kadar olan süreçte gerçekleútirilen de÷iúikliklere de yer verilmiútir. Raporda kadÕn-erkek fÕrsat eúitli÷i ve istihdamda kadÕnÕn yerini artÕrmak amacÕyla verilen kararlara ve hazÕrlÕk çalÕúmalarÕna da yer verilmiútir.
Raporda sÕrasÕ ile cinsiyet eúitli÷i ile ilgili yer verilenlere bakÕldÕ÷Õnda, öncelikle 1999 yÕlÕndan rapor dönemine kadar olan zaman içerisinde hukuki ve idari de÷iúikliklerin ve düzenlemelerin yapÕldÕ÷Õn de÷inilmiútir. Cezaevleri görevlilerine kadÕn haklarÕnÕn da içinde bulundu÷u e÷itimler verildi÷ine yer verilmiútir. KadÕn haklarÕ ile cinsiyet eúitli÷ine kapsamlÕ bir baúlÕk ayrÕlmÕútÕr. Burada yer alanlara bakÕldÕ÷Õnda: 2010 anayasa de÷iúikli÷i ile pozitif ayrÕmcÕlÕ÷Õn anayasada yer aldÕ÷Õna, 2011 yÕlÕnda Aile ve Sosyal Politikalar BakanlÕ÷Õ’nÕn konu ile ilgili birimleri bütünleútirici bir yapÕ olmasÕ için kuruldu÷una, 2012 yÕlÕnda KadÕna KarúÕ ùiddetin Önlenmesine Dair Kanunun mevzuata alÕnmasÕna, yine aynÕ yÕl konu ile ilgili Avrupa Konseyi Sözleúmesi’ne taraf olundu÷una ve toplumsal cinsiyet eúitli÷i için her alanda kadÕnlarÕn güçlendirilmesi ve imkânlardan eúit biçimde yararlanmasÕ amacÕyla kamu politikalarÕnÕn oluúturulmasÕnda çalÕúmalarÕn dikkat ve kararlÕlÕkla sürdü÷üne yer verilmiútir. AynÕ yÕl için Adalet BakanlÕ÷Õ çalÕúanlarÕna aile içi úiddet ma÷durlarÕna nasÕl yaklaúÕlmasÕ gerekti÷i ile ilgili e÷itimler verildi÷i, kadÕna yönelik
260 Firdevs Gümüúo÷lu, Ders KitaplarÕnda KadÕna Yer Yok http://www.hurriyet.com.tr/egitim/ders-
kitaplarinda-kadina-yer-yok-40925418, 22 Temmuz 2019.
261 T.C. Avrupa Birli÷i BakanlÕ÷Õ, Türkiye TarafÕndan HazÕrlanan 2012 YÕlÕ ølerleme Raporu
úiddetle mücadele etmek amacÕyla 2012-2015 yÕllarÕnÕ kapsayacak bir eylem planÕ hazÕrlandÕ÷Õ, úiddet ma÷durlarÕ için konukevi sayÕsÕnÕn artÕrÕldÕ÷Õ, yine úiddet ma÷durlarÕ için koruyucu tedbir alÕnmasÕna yönelik karar sayÕsÕnÕn önemli ölçüde arttÕ÷Õ ve böylece úiddetin önlenebildi÷i raporda yer verilen geliúmelerdendir. 262
KadÕnlarÕn istihdamda daha çok yer almasÕ ve ev-iú yaúamÕ dengesinin sa÷lanmasÕ için organize sanayi bölgelerine kreú açÕlmasÕna yönelik teúviklere yer verilmesi hedeflenmiú, Türkiye øú Kurumu (øùKUR) ve ÇalÕúma ve Sosyal Güvenlik BakanlÕ÷Õ iú birli÷i ile hem çalÕúma yaúamÕnÕn iyileútirilmesi hem de kadÕn istihdamÕnÕn artÕrÕlmasÕna yönelik bir protokol imzalanmÕútÕr. “østihdam Paketi” ile 18-29 yaú arasÕ erkekler ile 18 yaú üstü kadÕnlar için istihdam sa÷layan iú yerlerine 5 yÕl için sigorta payÕnÕn devlet tarafÕnca kademeli olarak karúÕlandÕ÷Õna yer verilmiútir. 6111 sayÕlÕ kanun ile prim teúvik sistemi devam ettirilmiútir. Yine ÇalÕúma ve Sosyal Güvenlik BakanlÕ÷Õ, GÕda TarÕm ve HayvancÕlÕk BakanlÕ÷Õ ile imzaladÕ÷Õ protokolle kÕrsalda yaúayan ve çiftçilik yapan kadÕnlarÕn toplumsal cinsiyet eúitli÷i, úiddet, hak ve hürriyetler konularÕnda e÷itilmesi ve bakanlÕklar arasÕ iúbirli÷inin sa÷lanmasÕ amaçlanmÕútÕr. Yine aynÕ bakanlÕ÷Õn Jandarma Genel KomutanlÕ÷Õ ile imzaladÕ÷Õ protokolle kadÕna yönelik úiddete karúÕ duyarlÕlÕ÷Õn ve farkÕndalÕ÷Õn arttÕrÕlmasÕnÕn amaçlandÕ÷Õna yer verilmiútir. Siyasi katÕlÕm ile ilgili verilere yer veren rapor 2007 ile 2011 genel seçimlerini karúÕlaútÕrmÕú ve kadÕn katÕlÕmÕnÕn %4’ten %14,4 yükseldi÷ini tespit etmiútir. TBMM, KEFEK tarafÕndan 2012 yÕlÕnda görüúülen kanun tasarÕsÕ sayÕsÕ 29 olarak aktarÕlmÕútÕr. “Ana KÕz OkuldayÕz Okuma Yazma KampanyasÕ” ile okuma yazma bilmeyen 3 milyon kadÕnÕn okuryazar olmasÕ hedeflenmiútir. KadÕn istihdamÕ ile ilgili istatistiki bilgiler AB Komisyonunca hazÕrlanan ilerleme raporu ile aynÕdÕr. KadÕn istihdamÕnÕ destekleme operasyonu çerçevesinde 10.000 kadÕna e÷itim verildi÷i ve 3.600’ünün istihdama kazandÕrÕldÕ÷Õ ve kayÕt dÕúÕ istihdamda yer alan kadÕn sayÕsÕnÕn ise 2002’den rapor dönemine kadar geçen sürede %16,3 gerileyerek %56,2’ye düúürüldü÷ü raporda yer almÕútÕr. 263
KadÕn-erkek fÕrsat eúitli÷i baúlÕ÷Õna bakÕldÕ÷Õnda, AB ilerleme raporu ile uyumlu e÷itimde cinsiyetler arasÕ istatistiklere yer verilmiútir. KadÕnlarÕn giriúimcili÷ine
262 T.C. Avrupa Birli÷i BakanlÕ÷Õ, 7, 21, 31-33, 44. 263 T.C. Avrupa Birli÷i BakanlÕ÷Õ, 34-35, 45, 150-152.
yönelik sorunlarÕn ele alÕndÕ÷Õ finansal kayaklara ulaúmada yaúanan sÕkÕntÕlara yer veren raporda çözüm için 2012 yÕlÕnda “ølk AdÕm Kredisi Kefalet Deste÷i Protokolü”nün imzalandÕ÷Õ ve 2012 yÕlÕnda østanbul’da düzenlenen WEF’de Türkiye’de önde yer alan firmalarÕn katÕlÕmÕ ve kurulan Türkiye Cinsiyet Eúitli÷i Görev grubu ile ekonomik katÕlÕmda fÕrsat eúitli÷i uçurumunun üç yÕl içinde %10’a kadar azaltÕlmasÕ misyonu aktarÕlmÕútÕr. 657 Devlet MemurlarÕ ve 4857 øú Kanununun cinsiyet eúitli÷i özelinde tarandÕ÷Õ, iúçi ve memur çalÕúan farklÕlÕklarÕnÕn ortadan kaldÕrÕlmasÕnÕn ve yasal çerçevede uyumlaútÕrÕlmasÕnÕn hedeflendi÷ine yer verilmiútir. AB BakanlÕ÷Õ’nÕn toplumsal cinsiyet eúitli÷ini ana akÕm politikalara yerleútirmek amacÕyla pilot bölgelerde, AB mali iú birli÷i ile proje hazÕrlÕ÷Õ yapmakta oldu÷u ve farklÕ aúamalarda yer alan personellerin de konuyla ilgili e÷itim alaca÷Õna yer verilmiútir.264
2013 yÕlÕ ilerleme raporuna gelindi÷inde, KEFEK’e rapor döneminde 46 kanun teklifi, 2 kanun tasarÕsÕ gönderildi÷i paylaúÕlmÕútÕr. KadÕn iúçilerin gece çalÕútÕrÕlma úartlarÕ ve hamile, emziren kadÕn çalÕúanlar ile çocuk bakÕm yurtlarÕ ile ilgili yönetmeli÷in 265 kapsamÕ geniúletilerek tüm kadÕn çalÕúanlar dâhil edilmiútir. KadÕnlarÕn iú gücüne katÕlÕm oranÕ %1,2 artarak, %31,3’e çÕkmÕútÕr. KayÕt dÕúÕ kadÕn çalÕúan oranÕ ise % 53,4’e düúürülmüútür. øùKUR 539.193 kiúiyi iúe yerleútirirken, yerleúenlerin yaklaúÕk %30’unun kadÕnlardan oluútu÷u, yine øùKUR tarafÕndan 2013 yÕlÕ içinde giriúimcilik ve meslek edindirme dâhil çeúitli kurslarÕn katÕlÕmcÕlarÕnÕn oranÕna bakÕldÕ÷Õnda %42 civarÕnda kadÕn katÕlÕmcÕ oldu÷u raporda yer alan verilerden çÕkartÕlmÕútÕr. Aile ve Sosyal Politikalar BakanlÕ÷Õ kadÕn istihdamÕnÕ desteklemek ve çalÕúan kadÕnlarÕn çocuk bakÕm ihtiyaçlarÕnÕ karúÕlamak üzere 1646 kreú ve bakÕm evine açÕlÕú izni vermiú ve bu sayede anne-babasÕ çalÕúan 55.579 çocuk hizmet kapsamÕ içine alÕnmÕútÕr. 2013’te kadÕn çalÕúanlarÕn kÕlÕk kÕyafet yönetmeli÷i de÷iútirilerek, kÕsÕtlamalar ortadan kaldÕrÕlmÕútÕr. 5510 sayÕlÕ Sosyal Sigortalar ve Genel Sa÷lÕk SigortasÕna getirilen de÷iúiklikle úiddet ma÷duru olup, koruyucu tedbire ihtiyaç duyanlar için genel sa÷lÕk sigortasÕ ücretsiz sa÷lanmaya baúlanmÕútÕr.
264 T.C. Avrupa Birli÷i BakanlÕ÷Õ, 153-156.
265 KadÕn øúçilerin Gece PostalarÕnda ÇalÕútÕrÕlma KoúullarÕ HakkÕnda Yönetmelik (Resmi Gazete: 24
Geçmiúten devam eden kadÕna yönelik úiddet ile ilgili çalÕúmalar ve uygulamalar da tekrar raporda hatÕrlatÕlmÕútÕr.266
266 T.C. Avrupa Birli÷i BakanlÕ÷Õ, Türkiye TarafÕndan HazÕrlanan 2013 YÕlÕ ølerleme Raporu
SONUÇ
Toplumsal cinsiyet eúitsizli÷i küresel ölçekli ve çok boyutlu bir problemdir. Çözümü de aynÕ úekilde küresel ve çok boyutlu olmak zorundadÕr. Cinsiyete dayalÕ ayrÕmcÕlÕk, ayrÕmcÕlÕklar içinde en geniú kapsamlÕ olandÕr. ÇalÕúma incelendi÷inde toplumsal cinsiyete dair normlarÕn, insanlar tarafÕndan oluúturuldu÷u görülmektedir. Bu durumu de÷iútirmek yine insanlara düúmektedir. Ancak sistematik ve katÕlÕmcÕ de÷iúiklikler ile toplumda eúitlikçi bir algÕ yaratÕlabilir. Devletlerin ve ulus üstü kuruluúlarÕn rolü burada ortaya çÕkmaktadÕr. Tarihsel geliúim içerisinde toplumsal cinsiyet eúitli÷i haklardan eúit yararlanma sa÷lamak üzere ortaya çÕkmÕútÕr. Ancak devamÕnda kalkÕnmanÕn en önemli çarklarÕndan biri oldu÷u anlaúÕlmÕútÕr. KÕt kaynaklarÕn etkili kullanÕlmasÕ rekabetçi piyasalar için bir gereklilikse, iúgücü kayna÷Õ olarak bir cinsiyetin dÕúarda bÕrakÕlmasÕ, kullanÕlmamÕú kaynak anlamÕna gelmektedir.
ÇalÕúmanÕn ilk bölümünde toplumsal cinsiyet eúitli÷i, ayrÕmcÕlÕk, eúitlik gibi kavramlarÕn anlaúÕlmasÕ için çeúitli çalÕúmalardan ve konu ile ilgili resmi belgelerden yararlanÕlmÕútÕr. Toplumsal cinsiyet eúitsizli÷inin iú hayatÕnda ve siyasi katÕlÕmdaki etkileri incelenmiú, otaya çÕkan problemler fikir vermesi açÕsÕndan kÕsaca anlatÕlmÕútÕr. KadÕnlarÕn her iki konumda da eúitsizliklere maruz kaldÕklarÕ görülmüútür. Bölümün devamÕnda BM tarafÕndan hazÕrlanan toplumsal cinsiyet eúitli÷ine yönelik temel belgeler incelendi÷inde toplumsal cinsiyet eúitli÷inin çok boyutlu yapÕsÕ ortaya çÕkmÕútÕr. ølk belgelerde ayrÕmcÕlÕk kavramÕ geniú úekilde tanÕmlanmÕú cinsiyet içlerinden yalnÕzca biri olarak yer bulmuútur. Burada sa÷lanmak istenen eúitlik haklarÕn kullanÕmÕna dair bir eúitlik olmuútur. Ancak
zamanla eúitlik yelpazesi geniúlemiú ve toplumsal ihtiyaçlar göz önünde bulundurularak çok boyutlu úekilde ele alÕnmÕútÕr.
Toplumsal cinsiyet eúitli÷ini sa÷lamaya yönelik üretilen politikalar, sosyal politikalar içerisinde yer almaktadÕr. Bu ba÷lamda ikinci bölüm içerisinde öncelikle AB’nin sosyal politikaya bakÕúÕ, ardÕndan toplumsal cinsiyet eúitli÷ine dair düzenlemelerine yer verildi. AB’nin ekonomik temeller üzerine kuruldu÷u bilinmektedir. Ancak de÷iúen küresel ve rekabetçi piyasaya uyum sa÷layabilmek isteyen her ülke ve oluúum gibi AB de sadece ekonomik kaygÕlar ile ilerleme sa÷lanamayaca÷ÕnÕ anlamÕú ve sosyal politikalara da yönelmiútir. Toplumsal cinsiyet eúitli÷ine dair ilk düzenlemeler de geçmiúinden hareketle ekonomik temellidir. AB, eúit iú için eúit ücret ile baúlayan kadÕn-erkek eúitli÷i serüveninde kendi sÕnÕrlarÕnÕ da aúarak uluslararasÕ varlÕk göstermeye baúlamÕútÕr. Bölümde temel AB belgelerinde konunun nasÕl ele alÕndÕ÷Õ ve cinsiyet eúitli÷i çerçevesinde AB’nin mevcut durumu gösterilmiútir.
ÇalÕúmanÕn amacÕnÕ oluúturan üçüncü bölümde Türkiye’nin cinsiyet eúitli÷ini sa÷lamaya yönelik attÕ÷Õ adÕmlar mevzuat yönünden incelenmiútir. Hukuk dilinde yer alan cinsiyetçi birçok maddenin de÷iútirildi÷i görülmüútür. AB dâhil, uluslararasÕ kuruluúlarÕn toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sa÷lanmasÕnda Türkiye’ye olan yadsÕnamaz etkisi bu bölümde yer almÕútÕr. Türkiye’nin aday ülke statüsü aldÕktan sonra AB mevzuatÕ ile uyum sa÷lamaya yönelik attÕ÷Õ adÕmlar toplumsal cinsiyet eúitli÷i ba÷lamÕnda gösterilmiútir.
AB’nin Türkiye’ye dair yayÕnladÕ÷Õ düzenli ilerleme raporlarÕ taranÕp, cinsiyet eúitli÷i ba÷lamÕnda incelenmiútir. Aile içi úiddetin raporlar boyunca yer aldÕ÷Õ ancak sorun olmaya devam etti÷i görülmüútür. Raporlar konu ile ilgili istatistikleri yetersiz bulmuútur. østatistiklerin, toplumsal cinsiyet eúitsizli÷i sorunun anlaúÕlmasÕnda ve soruna müdahale edilmesinde büyük rol oynadÕ÷Õ düúünülmektedir. Bundan hareketle daha az geliúmiú bölgelerin istatistiklerinin daha düzenli ve güvenilir olmasÕna ihtiyaç vardÕr. Türkiye yeniledi÷i medeni kanunu ile cinsiyetçi dilden uzaklaúarak büyük bir atÕlÕm gerçekleúmiútir. Ancak 2018 ilerleme raporunun de÷indi÷i üzere il ve ilçe müftülerine nikâh kÕyma yetkisinin verilmesi zaten var olan aile içi úiddet
ma÷duru ve çocuk gelin sayÕsÕ göz önüne alÕndÕ÷Õnda olumsuz bulunmuútur. KadÕnlarÕn siyasi katÕlÕmÕnÕn adaylÕk sürecinin baúÕndan günümüze kadar olan sürede yaklaúÕk dört kat arttÕ÷Õ raporlarla gözlemlenmiútir. Fakat buna ra÷men, meclis içindeki cinsiyet da÷ÕlÕmÕ dengesizdir ve daha çok kadÕn katÕlÕmÕna ihtiyaç vardÕr. 2007 yÕlÕ rapor göstermiútir ki KA-DER adlÕ STK’nÕn çalÕúmalarÕ ile kadÕnlarÕn siyasete katÕlÕmÕ artmÕútÕr. Bu da STK’lara daha çok yer verilmesinin önemini ortaya koymuútur. Her alanda toplumsal cinsiyet eúitli÷i yerleútirilmek isteniyorsa daha çok STK ile farkÕndalÕk kazandÕrÕlmalÕdÕr. Raporlara göre, ayrÕmcÕlÕk konusunda Türkiye ilerleme kaydetmiútir ancak LGBTø bireylere karúÕ ayrÕmcÕlÕkla ilgili mevzuat oluúturmamÕútÕr. Bu yüzden Türkiye ayrÕmcÕlÕ÷a karúÕ olma konusunda yetersiz görülmüútür. ølkokula kayÕt oranlarÕnÕn yükseldi÷i, cinsiyete dayalÕ farkÕn kapatÕldÕ÷Õ görülmüútür. Ancak bu durum ortaö÷retim ve yüksekö÷retimde sorun olmaya devam etmektedir. Bölgeler arasÕ e÷itimde fÕrsat eúitsizli÷i kÕz çocuklarÕ aleyhine mevcudiyetini korumaktadÕr. Türkiye için kadÕn istihdam oranlarÕnÕn OECD ve AB üyesi ülkelerinin ortalamasÕnÕn gerisinde oldu÷u, kadÕn-erkek fÕrsat eúitli÷i sa÷lanmasÕnda daha çok çabaya ihtiyaç duydu÷u görülmektedir.
Hem raporlarda hem de çalÕúma genelinde, kadÕnÕn statüsünün iyileútirilmesine ihtiyaç oldu÷u gözlemlenmiútir. Bu çerçevede KSGM kurulmuú fakat etkisi yetersiz kalmÕútÕr. ølkokul kayÕt oranlarÕ göz önüne alÕndÕ÷Õnda ise, müfredat içerinde toplumsal cinsiyet eúitli÷ine daha çok yer verilmesinin olumlu sonuçlar do÷uraca÷Õ düúünülmektedir. Müfredatta cinsiyet eúitli÷ine dair haberler taranÕrken yer verilmek istenmeyecek düzeyde bu konuyu olumsuz bulan haberlere rastlanmÕútÕr. Toplumun her kesiminin toplumsal cinsiyet eúitli÷i e÷itimine ihtiyacÕ oldu÷u bu sayede gözlemlenmiútir. Toplumsal cinsiyet eúitli÷i her iki cinsiyet için de gerekli ve önemlidir.
Medya ve siyaset insanlarÕnÕn günlük dil içerisinde kadÕnÕn statüsüne zarar verecek konuúmalardan kaçÕnmasÕ için gerekli adÕmlar atÕlmalÕdÕr. KadÕn-erkek bir toplum içerisinde birlikte, huzur içinde yaúamalÕdÕr. Bu yüzden kadÕnlar toplumdan soyutlanmadan hayatÕn her alanÕnda yer almalÕdÕr. Aile içi úiddet ve cinayetler Türkiye’de son yÕllarda geniú yer tutmaktadÕr. Bu sorunun çözümü yine kadÕnÕn statüsünün yükseltilmesi ve insanlarÕn e÷itilmesinde saklÕdÕr. Bu süre zarfÕnda daha
fazla vatandaú zarar görmeden cezalarÕn a÷ÕrlaútÕrÕlmasÕ önerilebilir. KadÕnlar için en büyük engel ev sorumlulu÷u ve bakÕm hizmetlerinin toplumsal ön yargÕlar gere÷i kadÕnlardan bekleniyor oluúudur. Bu durum yalnÕzca Türkiye için de÷il geliúmekte ve geliúmiú ülkelerde de sorun olarak ortaya çÕkmaktadÕr. Ücretsiz ev eme÷i ve bakÕm hizmetleri için ülkeler sosyal politikalar geliútirmek zorunda olmasÕna ra÷men bu durum maliyetli olaca÷Õ için kaçÕnmaktadÕrlar. Dünya genelinde ve Türkiye’de nüfusun yaúlandÕ÷Õ ve beklenen yaúam süresinin uzadÕ÷Õ düúünüldü÷ünde bir an önce önlem alÕnmasÕ, gerekli hazÕrlÕklarÕn yapÕlmasÕ gerekmektedir.
Toplumsal cinsiyet eúitsizli÷inin varlÕ÷Õ geliúmiú ülkelerin yanÕ sÕra geliúmekte olan Türkiye gibi ülkeler de dahil dünya genelinde bir sorundur. AB Roma AntlaúmasÕ’ndan beri “eúit iúe eúit ücret” anlayÕúÕnÕ benimsemiú olmasÕna ra÷men halen Birlik içinde bunu sa÷layamamÕútÕr. Cinsiyete dayalÕ ücret farkÕ sorun olmaya devam etmektedir. AB’nin tarihinde ilk kez bu yÕl bir kadÕn Komisyon’a baúkan olarak seçilmiútir. Karar almada yer alan kadÕn sayÕsÕ yalnÕzca AB’de de÷il dünya genelinde geliúmiú ve geliúmekte olan ülkelerde de eksiklik olarak ortaya çÕkmaktadÕr. Örne÷in, geçen ay toplanan G20 zirvesi liderler tablosunda çok az kadÕn oldu÷u görülür. Buradan hareketle toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sa÷lanmasÕ için mevzuatÕn tek baúÕna yetersiz kaldÕ÷ÕnÕ söylemek mümkündür. Türkiye açÕsÕndan da aynÕ durum geçerlidir. Halkta bir farkÕndalÕk yaratÕlmasÕ, halkÕn bilinçlendirilmesi gereklili÷in ötesinde bir zorunluluktur. Bu konuda yapÕlan de÷iúikliklerin yarataca÷Õ tepkiler tutarlÕ politikalarla giderilebilir. Beklenen, kamuoyunun konu ile ilgili bilgilendirildi÷inde, toplumsal cinsiyet eúitli÷ini ihtiyaç olarak görmesi ve talep oluúturmasÕdÕr. Toplumun yukardan gelen mevzuata uyum sa÷lamasÕ, özellikle de Türkiye gibi bölgesel farklÕlÕklarÕn oldu÷u ülkeler temel alÕndÕ÷Õnda çok yavaú olmaktadÕr. Burada STK’larÕn ve konu ile ilgili devlet oluúumlarÕn etki alanlarÕnÕn artÕrÕlmasÕnÕn verimlili÷i de artÕraca÷Õ düúünülmektedir. Toplum bilinçlendirilirken kadÕnlarÕn ekonomiye kazandÕrÕlmasÕ da paralel úekilde sa÷lanmalÕdÕr. Çünkü bu iki durum birbirlerini beslemektedir. Yeterince toplumsal bilinç olmadan kadÕn istihdamÕndan, yeterince kadÕn istihdamÕ olmadan toplumsal cinsiyet bilincinden bahsetmek mümkün olmayacaktÕr. Türkiye’de toplumsal cinsiyet eúitli÷i politikalarÕnÕn mevcut yasal düzenlemelerin varlÕ÷Õ göz önünde bulunduruldu÷unda, baúarÕsÕz oldu÷u de÷il yetersiz oldu÷u kanaati oluúmuútur. Mevcut yetersizli÷in
giderilmesi için öncelikle toplumsal cinsiyet eúitli÷inin sa÷lanmasÕnÕn uzun bir süreç oldu÷unun kabul edilmesi gerekti÷i düúünülmektedir. Konuyla ilgili kamu politikalarÕnÕn baúarÕya ulaúmasÕ için toplumsal cinsiyet eúitli÷ini geçici veya dönemsel bir hükümet politikasÕ gibi görülmesi yerine devlet politikasÕ haline getirilerek, vazgeçmeden, kararlÕlÕkla ve düzenli biçimde hareket edilmesi gerekti÷ine inanÕlmaktadÕr. Sürece STK’lar, kamuoyu, ulusal ve uluslararasÕ uzman kuruluúlar dâhil edilmelidir. Dâhil edilen kuruluúlarÕn iúlevselli÷i denetlenmeli, eksikliklere müdahale edilmelidir. Gelecekte konu ile ilgili çalÕúma yapacak olanlarÕn toplumsal cinsiyet eúitli÷i için mevzuat de÷iúikli÷inin ötesinde yapÕlmasÕ gerekenlere ve toplumun olumlu tepkilerini kazanabilmek için toplumsal yapÕnÕn incelenmesine odaklanmalarÕ önerilmektedir.
Toplumsal cinsiyet eúitli÷i bir cinsiyetin di÷erine olan üstünlü÷ün ortadan kaldÕrÕlmasÕnÕn ötesinde tüm insanlara eúit fÕrsatlar sunulmasÕdÕr. Hiçbir cinsiyet di÷er cinsiyet üzerinde üstünlük kurmayÕ düúünmeden toplumun genel refahÕnÕ artÕrmaya odaklanÕrsa ancak zenginlikler ortaya çÕkacaktÕr. KadÕnlar ve erkekler olarak cinsiyetler arasÕndaki farkÕn eúeysel dimorfizmden öteye gitmedi÷i anlaúÕldÕ÷Õnda ve bunun bilincinde olarak hareket edildi÷inde toplumsal cinsiyet eúitli÷i sa÷lanmÕú olacaktÕr.
KAYNAKÇA
A Strengthened Commitment to Equality between Women and Men A Women's Charter, https://eur-lex.europa.eu/legal- content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52010DC0078&from=EN (4 MayÕs 2019).
Adichie C.N (2019) Feminist Manifesto, çev. Begüm Kovulmaz (Do÷an Kitap, østanbul)
Ailenin KorunmasÕ ve KadÕna ùiddetin Önlenmesine Dair Kanun http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2012/03/20120320-16.htm (3 Haziran 2019).
Akses S (2014) Avrupa 2020 Stratejisi (øktisadi KalkÕnma VakfÕ YayÕnlarÕ, østanbul). A Strengthened Commitment to Equality between Women and Men A Women's
Charter, https://eur-lex.europa.eu/legal- content/EN/TXT/PDF/?uri=CELEX:52010DC0078&from=EN (4 MayÕs 2019).
AlÕca S.G (2017) Önsöz. Türkiye Barolar Birli÷i Dergisi Özel sayÕ: 13-16.
Alper Y, Özgökçeler S, Sümer G (2015) Ölüm sigortasÕndan ba÷lanan aylÕklarÕn kÕz çocuklarÕnÕn iúgücü katÕlÕmÕna ve istihdama etkisi. Siyaset, Ekonomi ve
Yönetim AraútÕrmalarÕ Dergisi 16. ÇalÕúma Ekonomisi ve Endüstri øliúkileri
Kongresi Özel SayÕsÕ: 335-350.
Alper Y, Özgökçeler S, Sümer G (2015) Ölüm sigortasÕndan ba÷lanan aylÕklarÕn kÕz çocuklarÕnÕn iúgücü katÕlÕmÕna ve istihdama etkisi. Siyaset, Ekonomi ve
Yönetim AraútÕrmalarÕ Dergisi 16. ÇalÕúma Ekonomisi ve Endüstri øliúkileri
Kongresi Özel SayÕsÕ: 335-350.
Alston P, Goodman R (2013) International Human Rights (Oxford University Press, Oxford)
Arslan G (2004) Birleúmiú Milletler KadÕnlara KarúÕ Her Türlü AyrÕmcÕlÕ÷Õn Ortadan KaldÕrÕlmasÕna Dair Sözleúme (Öngörülen haklar ve öngörülen usuller).
østanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi MecmuasÕ LXII(1-2): 3-43.
Avrupa Birli÷i Türkiye Delegasyonu (2017). KatÕlÕm Müzakereleri. https://www.avrupa.info.tr/tr/katilim-muzakereleri-720 (26 Haziran 2019).
Avrupa Birli÷i Türkiye Delegasyonu (2018). Sorular ve Cevaplar: KadÕn HaklarÕ ve
Toplumsal Cinsiyet Eúitli÷i Konusunda AB Neler YapÕyor?.
https://www.avrupa.info.tr/sites/default/files/2018-
03/EU%20factsheet%20on%20gender%20equality_BC.pdf (16 Temmuz 2019).
Avrupa Konseyi (2011). KadÕna Yönelik ùiddet ve Aile øçi ùiddetin Önlenmesi ve
Bunlarla Mücadeleye Dair Avrupa Konseyi Sözleúmesi.
https://rm.coe.int/1680462545 (1 MayÕs 2019).
Avrupa Konseyi ve Avrupa Birli÷i Temel Haklar AjansÕ (2010) Avrupa AyrÕmcÕlÕk
Yasa÷Õ Hukuku El KitabÕ.
Aytaç S (2000) ÇalÕúma YaúamÕnda KadÕn ve Kariyer Sorunu. TUHøS YayÕnlarÕ 6: 905-914.
Birleúmiú Milletler KalkÕnma ProgramÕ Türkiye (2019). Sürdürülebilir KalkÕnma için
Küresel Hedefler, Toplumsal Cinsiyet Eúitli÷i.
http://www.kureselhedefler.org/hedefler/toplumsal-cinsiyet-esitligi (6 Haziran 2019).
Birleúmiú Milletler KalkÕnma ProgramÕ Türkiye (2019). Sürdürülebilir KalkÕnma için
Küresel Hedefler, Nitelikli E÷itim.
http://www.kureselhedefler.org/hedefler/nitelikli-egitim/ (6 Haziran 2019). Birleúmiú Milletler Türkiye (2019). Sürdürülebilir KalkÕnma AmaçlarÕ.
http://www.un.org.tr/belgeler/surdurulebilir-kalkinma-hedefleri/ (6 Haziran 2019).
Cavlak H, AkpÕnar ø.E. (2019) Türkiye-Avrupa Birli÷i katÕlÕm müzakereleri sürecinde sosyal politika ve istihdam projelerinde kadÕnÕn yeri. International
Journal of Economics, Administrative and Social Sciences 2(1): 40-58.
Commision of the European Communities (1991) Equal Opportunities for Women and Men The Third Medium-term Community Action Pogramme 1991-1995.
Women Of Europe Supplement No:34: 1-22.
Commision of the European Communities, (1985) Equal Opportunities 2’nd Action Programme 1986-1990. Women of Europe Supplement No:23: 1-19.
Council of Europe Portal (2019). Chart of Signatures and Ratification of Treaty 210. https://www.coe.int/en/web/conventions/full-list/-
Çelik G (2016) "Erkekler (de) a÷lar!" Toplumsal cinsiyet rolleri ba÷lamÕnda erkeklik inúasÕ ve úiddet döngüsü. Fe Dergi 8(2): 1-12.
Demir N, ArÕsoy A (2007) Avrupa Birli÷i sosyal hukukunda ayrÕmcÕlÕkla mücadele kapsamÕnda kadÕn erkek eúitli÷i. Ege Akademik BakÕú 7(2): 707-725.
Demir Z (2015) Türkiye'de KadÕn ve Siyaset (Kadim YayÕnlarÕ, Ankara)
Devlet MemurlarÕ Kanunu Https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.657.pdf