Ulusal Pazar

Bazen ana meslek bazen de ek bir gelir olarak icra edilen el sanatları, ülkemiz insanının yaĢamında halen büyük yer tutmaktadır ve geçimini bu yolla temin eden bir nüfus vardır. Önemli bir kültür hazinesi olan geleneksel el sanatları;

107 korunması, yaĢatılması, gelecek kuĢaklara aktarılması ve tanıtılması ile ilgili pek çok zorluk ve problemle karĢı karĢıyadır. Özellikle, el sanatları alanındaki geleneksel bilginin korunması ve bu amaçla sanatkârların desteklenmesi, her geçen gün aciliyeti artan önemli bir sorundur.

Ulusal kültür bütünlüğü içinde, Türk Sanatı kapsamındaki çalıĢmaların netleĢtirilmesi, ulusal kimlik adına önemli bir unsurdur. Geleneksel Türk sanatı;

halıcılık, kilimcilik, bez dokumacılığı, çömlekçilik, iĢlemecilik, taĢçılık, urgancılık, saraçlık, kunduracılık, bakırcılık, süpürgecilik, yazmacılık, yemenicilik, dülgerlik, oymacılık, terlikçilik, kuyumculuk, yorgancılık, demircilik gibi meslekler ile ulusal kimlik kazanmaktadır. GeçmiĢte, geleneksel el sanatları, ahi ve lonca örgütlerinin düzenlemeleri ile mahalle, sokak, çarĢı, pazar, arasta ve han gibi iĢliklerde üretilirken, zamanla, bu birliklerin dağılması, teknolojik olanakların geliĢmesi ve seri üretimli ürünlerin alım-satımlarının artması gibi nedenlerle, geleneksel el sanatları körelmiĢ ve birkaç istisna meslek dıĢında, çoğunun eğitimi yapılmadığı gibi müzelerde de yeterli tanıtımı yapılamadan kaybolmuĢ ya da kaybolma durumuna gelmiĢtir.

Önceleri iĢlevsel amaçla üretilen geleneksel el sanatı ürünleri, sonraları toplum kültürü ve ticari beklentilerle değiĢime uğramıĢ ve geleneksel sanat ürünleri, günümüzde genellikle süs ve hediyelik eĢya olarak turizm sektörü için üretilir olmuĢtur. Yerli ve yabancı turistlere satılan hediyelik eĢya ürünlerinin çeĢitliliği, geleneksel sanat ürünlerinin turizm sektöründeki önemini göstermektedir. Ticari hediyelik eĢyalar, geleneksel sanatların geliĢimini ve çeĢitlenmesini sağlamıĢ ve turizm sektöründe, hediyelik eĢyanın önemi ile ticari boyutu, geleneksel sanatlarda hareketlilik yaratmıĢtır.

Ülkemizdeki hediyelik eĢyaların çeĢitleri her geçen gün çoğalırken yabancı kökenli ürünler de, hediyelik eĢya olarak pazarlanmakta ve ülkemizdeki geleneksel sanat üretimini baltalamaktadır. Hediyelik eĢyaların, günümüz gereksinim ve beğenilerine göre tasarlandığı gözlemlenmekle birlikte, hediyelik çoğu örneğin yurt dıĢında, özellikle de Uzak Doğu‟da tasarlandığı ve imal edildiği bilinmektedir. Çin ve Uzak Doğu ülkelerinden getirilen, bedava denilecek kadar ucuz hediyelik eĢyaların satıldığı dükkânların çoğalması, sektör

108 adına sevinilecek bir durum oluĢtursa da, hediyelik eĢya kalitesine ve geleneksel el sanatlarına katkısı sorgulanır niteliktedir.

Ülkemizde satılmakta olan hediyelik eĢyalar incelendiğinde; kültürümüzü tam olarak yansıtamayan ve çoğunlukla istenilen nitelikte olmayan ticari ürünlerin bulunduğu ancak, seçeneksizlik nedeni ile tüketicilerin kalitesiz ve geleneksel kimlikten uzak, hediyelik eĢyalar satın almak zorunda bırakıldığı sonucuna varılabilir.

Özel günlerde hediye almanın alıĢkanlık haline geldiği düĢünülürse, Aralık ayı yılbaĢı dolayısı ile hediyelik eĢya ve promosyon sektöründe satıĢların 4-5 kat arttığı bir dönemdir. Ġkinci sırayı sevgililer günü almakta ve bu dönemde satıĢlar

% 100 artmaktadır. Anneler günü ve babalar günü de satıĢların artıĢ gösterdiği zamanlardır.

Hediyelik eĢya alıĢveriĢi yapılan iller sıralamasında Ġstanbul % 45, Ġzmir % 13, Ankara‟da % 8‟lik pay almakta, bu üç ili EskiĢehir takip etmektedir.

4.1.2.1. Türkiye’nin Hediyelik EĢya DıĢ Ticareti

Türkiye‟nin hediyelik eĢya yıllık dıĢ ticaret hacmi yaklaĢık 627 milyon dolardır. El sanatları ve hediyelik eĢya ihracatı ise, 2010 yılında bir önceki yıla göre % 18 artıĢ göstererek 288 milyon dolar olarak gerçekleĢmiĢtir. Ġhracat içinde en önemli ürün grubu, 139 milyon dolarlık ihracatla el halıları olup, ABD, Japonya ve Fransa en önemli ihraç pazarlarıdır. Hediyelik eĢya ihracatında ikinci önemli ihraç kalemi gümüĢ mücevherdir ve 2010 yılında 84 milyon dolarlık ihracat yapılmıĢtır. BaĢlıca ihraç pazarları ABD, Almanya ve BirleĢik Arap Emirlikleri‟dir. Tablo 33, ülkemizin 2008-2010 yılları arasında ihraç ettiği hediyelik eĢyalar ile ürün baĢına ihracat miktarını göstermektedir.

109 Tablo 33. TÜRKĠYE‟NĠN 2008-2010 YILLARI ARASINDA HEDĠYELĠK EġYA

SEKTÖRÜNDE ĠHRAÇ ETTĠĞĠ ÜRÜNLER VE ÜRÜN BAġINA ĠHRACAT MĠKTARI (BĠN DOLAR)

ÜRÜN ADI 2008 2009 2010

BAġLICA PAZARLAR Ağaçtan Çerçeveler (Resim,

Fotoğraf, Ayna vb. için) 1.451 1.574 2.145 Libya, Türkmenistan, Rusya

Kaplamaları 132.313 115.411 139.325 ABD, Japonya,

Fransa

Sofra EĢyası 5.515 4.574 3.078 Fransa, Danimarka,

Ġspanya

GümüĢ Mücevher 75.447 68.540 84.327 ABD, Almanya, BAE

Kıymetli Metaller ve

Kaplamaları Kuyumcu EĢyası 5.806 4.886 2.573 ABD, Romanya, Ġsrail Taklit Mücevher EĢyası 12.669 13.576 14.425 Almanya, Ġtalya,

Ġngiltere ĠĢli, Yont ElveriĢli Bitki Mineral

Madde, Parafin, Reçine, Stearin vb.‟den EĢya

352 296 239 Kazakistan,

Özbekistan, Hindistan

110

ÜRÜN ADI 2008 2009 2010

BAġLICA PAZARLAR Pipolar, Puro ve Sigara

Ağızlıkları vb. Parçaları 2.280 1.796 1.960 ABD, Irak, Cezayir

Saç-Süs Tarakları 196 133 337 Rusya, Estonya,

Toplam 277.725 244.654 288.490

http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pg-sec.cfm?id=San24

2010 yılı itibariyle, hediyelik eĢya ithalatı 338 milyon dolardır. Ġthalat, 2009 yılına göre % 34 oranında artmıĢtır. En fazla ithal edilen ürünler, el halıları, imitasyon mücevher ve yapma çiçeklerdir. Tablo 34, Türkiye‟nin 2008-2010 yılları arasında hediyelik eĢya sektöründe ithal ettiği ürünler ile miktarını göstermektedir.

Tablo 34. TÜRKĠYE‟NĠN 2008-2010 YILLARI ARASINDA HEDĠYELĠK EġYA

Örülebilen Maddelerden Mamuller (Hasır, Paspas,

Paravan) 4.211 2.847 3.558

El Halıları 122.329 89.382 111.617

Kilimler 333 232 118

Yapma Çiçekler 28.211 21.613 26.026

Seramik Dekoratif EĢya ve Heykelcikler 12.519 11.246 19.989

El Ġmalatı KurĢun Kristalden Cam EĢya 5 3 42

El Ġmalatı KurĢun Kristalden Sofra EĢyası 22 40 124

GümüĢ Mücevher 9.042 7.225 16.061

Kıymetli Metaller ve Kaplamalarından Kuyumcu

EĢyası 1.315 1.119 930

Ġmitasyon Mücevher 75.081 63.283 80.999

Bakır Sofra EĢyaları ve Dekoratif EĢya 20.059 14.140 21.663 Adi Metallerden Elektrikli Olmayan Zil, Çan,

Heykelcik, Süs EĢyası 7.800 5.045 9.434

Doğal Mum, Parafin ve Benzerlerinden EĢyalar 9.508 8.455 8.401

111

ÜRÜN ADI 2008 2009 2010

ĠĢlenmiĢ FildiĢi, Kemik, Boynuz, Sedef ve

Mamulleri 855 668 864

Pipolar, Puro ve Sigara Ağızlıkları 1.906 1.947 1.548

Saç-Süs Tarakları 8.993 8.699 8.782

Elle YapılmıĢ Tablo ve Resimler, Dekoratif Levhalar 16.390 8.452 15.826

Toplam 328.975 252.734 337.993

http://www.ibp.gov.tr/pg/section-pg-sec.cfm?id=San24

Bölüm 4.1.1‟de söz edildiği gibi, hediyelik eĢya sektöründe ürünlerin tanıtımı ve pazarlanması için en önemli dağıtım kanalı olan fuarlar ülkemizde de düzenlenmektedir. Bu fuarlar: