Ekonomik Yapı

Tarım sektörünün ekonomideki payı, hem Türkiye hem de TR83 Bölgesi‟nde azalma eğilimi içindedir. Ancak, bölgede yaratılan tarımsal gelirin, kırsal yerleĢim nüfusunun ve tarımsal istihdam oranının büyüklüğü, tarım sektörünün bölge ekonomisinde hala önemli bir yer teĢkil ettiğini göstermektedir.

Bölgesel gayrisafi katma değer incelendiğinde; 2004 yılında % 22,7 olan tarım sektörünün bölge ekonomisi içindeki payının 2006 yılında % 19,2‟ye düĢtüğü görülmektedir. Bu oran, tarım sektörünün Türkiye ekonomisi içindeki payının (% 9,4) iki katından fazladır. Bölge, 2009 yılında tarımsal istihdam oranı bakımından 4. sırada yer almaktadır. Bölgedeki tarım iĢletmelerinin çok küçük olması birçok sorunu beraberinde getirmektedir. Küçük iĢletmeler, çoğunlukla kendi ihtiyacı için üretim yapmakta, standart kitlesel üretim yapamadıklarından pazarda söz sahibi olamamakta ve bu durum gelir düĢüklüğüne yol açarak çiftçinin tarıma olan ilgisini azalmakta, köyden kente göçü hızlandırmaktadır.

33 Bölgenin bitkisel üretimi, ülke toplam üretiminin % 7,12‟sini karĢılamıĢtır.

TR83 Bölgesi 26 bölge arasında, tahıllar ve diğer bitkisel ürünlerin üretiminde 4., sebze üretiminde 3., meyve üretimi bakımından ise 14. sıradadır. Bölge, organik tarım için gerekli olan ekolojik yapıya sahip olmasına rağmen, bu konudaki potansiyeli yeterince değerlendirilememiĢtir.

Bölgenin uygun iklim Ģartları ve zengin bitki örtüsü hayvancılık açısından büyük bir potansiyeldir. Bölgede bulunan 181.044 adet hayvancılık iĢletmesi genellikle küçük ölçekli olup, bitkisel üretim ile hayvancılık birlikte yapılmaktadır.

Yüzölçümünün % 35,2‟si (1,3 milyon ha) orman alanı olan TR83 Bölgesi, zengin bir orman varlığına sahiptir. Ancak, bölge orman alanlarının % 48,6‟sı bozuk niteliklidir ve verimlilik bakımından komĢu bölgelerden geridedir.

Bölgedeki toplam 2.604 köyden 2.138‟i orman köyü statüsündedir.

TR83 Bölgesi‟nde, ülke GSYĠH‟si içindeki payı bakımından ilk sırada yer alan tarım sektörünü, hizmetler ve sanayi sektörü takip etmektedir. Bölgenin Gayri Safi Katma Değer (GSKD) verileri Türkiye ortalaması ile kıyaslandığında;

bölgede sanayi sektörünün payının Türkiye ortalamasının oldukça altında olduğu görülmektedir.

Bölgede öne çıkan sektörler; gıda ürünleri ve içecek imalatı, ağaç ve ağaç mantarı ürünleri imalatı (mobilya hariç), tıbbi aletler, hassas ve optik aletler ile saat imalatı, mobilya imalatı, ana metal sanayisi ve metalik olmayan diğer mineral ürünlerin imalatıdır.

Ġthalat ve ihracat değerlerini dikkate alarak hesaplanan RCA katsayılarına göre bölgede rekabet gücü en yüksek fasılların;

 ÖrülmemiĢ giyim eĢyası ve aksesuarları

 Değirmencilik ürünleri, malt, niĢasta, inülin, buğday gluteni

 MeĢrubat, alkollü içkiler ve sirke

 Örme giyim eĢyası ve aksesuarları fasılları olduğu,

34 en düĢük fasılların ise

 Organik kimyasal müstahsallar,

 Mineral yakıtlar,

 Hububat,

 Eczacılık ürünleri,

 Yağlı tohum ve meyveler, sanayi bitkileri, saman, hayvan yemi,

 Gıda sanayi kalıntı ve döküntüleri, hazır hayvan gıdaları olduğu tespit edilmiĢtir.

Madencilik ve taĢocakçılığı sektöründe, bölge için en önemli madenler bentonit, mermer, linyit, antimon ve kromdur. Samsun, maden çeĢitliliği ve rezervi bakımından sınırlı potansiyele sahip iken bölgedeki diğer illerin yer altı kaynağı potansiyeli yüksektir. Tokat, antimuan ve bentonit gibi önemli metalik maden ve endüstriyel hammadde yataklarına sahiptir. Amasya ilinde ortaya çıkarılan önemli madenler arasında maden kömürü, bakır-kurĢun-çinko, manganez, bentonit ve seramik-refrakter killer olup ilde iĢletilen maden kaynakları kömür, mermer ve kalkerdir. Çorum‟un çok çeĢitli metalik ve endüstriyel hammadde yataklarına sahip olduğu tespit edilmiĢtir. Bölge maden kaynaklarının yanında Kuzey Anadolu fay kuĢağı boyunca zengin jeotermal kaynaklara da sahiptir.

TR83 Bölgesi hidroelektrik enerji potansiyeline ve yenilenebilir enerji kaynaklarına sahip bir bölgedir. KiĢi baĢı elektrik tüketimi bakımından, 26 Düzey 2 Bölgesi arasında, 19. sırada yer almaktadır. Elektrik üretim kapasitesi bakımından ise TR83 Bölgesi 11. sıradadır. Bölgede hem hidrolik hem de termal elektrik üretim kapasitesi mevcuttur ve elektrik, çoğunlukla hidroelektrik santraller aracılığı ile üretilmektedir. Bölgede sektörler itibariyle elektrik tüketimine bakıldığında, sanayi sektörünün % 38‟lik pay ile ilk sırada yer aldığı, konut tüketiminin ise % 33 ile sanayiyi takip ettiği görülmektedir. Ülkemizde ise bu oranlar sanayi tüketimi için % 46 ve mesken tüketimi için % 24‟tür.

Sanayi organizasyonuna bakıldığında, bölgede 2009 sonu itibariyle toplam 27 küçük sanayi sitesi, 16 organize sanayi bölgesi bulunmaktadır. Ġhracat için yatırım ve üretimi artırmak, yabancı sermaye yatırımlarını çekmek suretiyle

35 sermaye giriĢini hızlandırmak, dıĢ pazar bağlantılarını geniĢletmek, ithalatı ucuzlatmak, istihdamı artırmak gibi amaçlara hizmet etmek üzere kurulan Samsun Serbest Bölgesi Samsun Limanı içinde bulunmaktadır. TR83 Bölgesi‟nde Çorum‟da 3, Samsun‟da 4, Tokat‟ta 2 olmak üzere toplam 9 ticaret borsası bulunmaktadır.

Bölgede ithalat ve ihracat rakamları yıllar içinde artarken 2008 yılında çıkan krizin etkileriyle 2009‟da düĢüĢ yaĢamıĢtır. Ġhracatın % 70‟ini; ithalatın % 85‟ini Samsun oluĢturmaktadır, bu ili Çorum takip etmektedir. Turizmde olduğu gibi dıĢ ticarette de bölge, Türkiye rakamlarının % 1‟i civarında oranlara sahip olarak, düĢük bir düzeydedir. 446 milyon dolar ihracata karĢılık 574 milyon dolarlık ithalat vardır.

Bölgede giriĢimlik yüksektir ve faydalı model ve markada, patent ve endüstriyel tasarıma göre daha iyidir. Yenilik göstergelerinin yaklaĢık yarısı Samsun‟dan çıkmakta, bu ili Çorum takip etmektedir.

2000-2009 yılları arasındaki kamu yatırım rakamlarına bakıldığında bölge, Türkiye‟nin % 2‟si ile % 4‟ü arasında bir orana sahiptir. Genel olarak, yıllar içinde bölgedeki rakamlar artmıĢtır. 2001 ve 2008 sonrası yıllarda kamu yatırım rakamları bölgede azalmasa da artmamıĢtır. Sektörlere bakıldığında ise en büyük payı ulaĢtırma-haberleĢmenin aldığı, daha sonra ise eğitim, enerji ve sağlık sektörlerinde kamu yatırımları yapıldığı görülmektedir. Samsun, bölgedeki payın

% 75‟ini almaktadır.