TR83 Bölgesi’nde Yaygın Eğitim Kapsamında El Sanatları Eğitimi Veren Kurumlar

Bu çalıĢmada, TR83 Bölgesi‟nde el sanatları ile ilgili eğitim veren baĢlıca kurumlardan, ana görevi halk eğitimi olan Milli Eğitim Bakanlığı Halk Eğitim Merkezleri (ÇalıĢma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ĠġKUR Projeleri dahil), ana görevlerine ek olarak halk eğitimi alanında hizmet veren kurumlardan Samsun OlgunlaĢma Enstitüsü ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Amasya, Çorum, Samsun, Tokat Ġl Müdürlükleri ve amacına varmak için halk eğitimini araç olarak kullanan kurum/kuruluĢlar kapsamında Belediyeler ile Sivil Toplum KuruluĢları‟nın (Dernek, Vakıf vb.) düzenlediği kurslara iliĢkin veriler analiz edilmiĢtir.

3.2.3.5.1. TR83 Bölgesi’nde Yaygın Eğitim Kapsamında El Sanatları Eğitimi Veren Kurumlar

3.2.3.5.1.1. Milli Eğitim Bakanlığı

Milli Eğitim Bakanlığı‟na bağlı örgün (Anadolu Kız Meslek Liseleri, Kız Meslek Liseleri) ve yaygın eğitim (Pratik Sanat Okulları, Halk Eğitim Merkezleri, OlgunlaĢma Enstitüleri) kurumları ülkenin tümünde olduğu gibi, TR83 Bölgesi illeri olan Amasya, Çorum, Samsun, Tokat‟ta da, farklı eğitim sürelerinde, el sanatlarına yönelik çalıĢmalar yapmaktadır. Bu çalıĢmalar, yaygın eğitim kapsamında; hizmet götürülen yerdeki kültür birikiminin yeni kuĢaklara aktarılması, toplumdaki değiĢime uygun yeni bilgi birikimlerinin yayılması, bilimsel bulgulara dayalı yeni buluĢların yaĢama geçirilmesinde okul dıĢı kesimdeki yetiĢkinlerin bilgilendirilmesi, kiĢiye çalıĢma alanında yararlanacağı bilgi ve becerilerin verilmesi, toplumda eğitim ve çalıĢma alanlarında fırsat

63 eĢitliği sağlamak olarak özetlenebilir (ÖZTÜRK, 2003).

Tablo 26‟da, TR83 Bölgesi‟ndeki illerde bulunan Halk Eğitim Merkezleri‟nde düzenlenen el sanatları kursları listelenmektedir. Tablo incelendiğinde, Halk Eğitim Merkezleri‟nde sadece kaybolmaya yüz tutmuĢ ve/veya yöresel nitelikteki geleneksel el sanatlarının değil, geleneksel el sanatları ile ilgisiz, hatta Türk el sanatları kapsamında olmayan, modaya ve yeni eğilimlere/beğenilere yönelik kursların da düzenlendiği görülmektedir (ahĢap boyama, kum boyama, kurdele nakıĢı vb).

Tablo 26. TR83 BÖLGESĠ‟NDE HALK EĞĠTĠM MERKEZLERĠ TARAFINDAN AÇILAN EL SANATLARI KURSLARI (2000 – 2011)

Boyama Kilim Dokuma Feretiko Kese Yapma

AhĢap Boyama ve

Yakma Yassıçal Çuha Geleneksel El NakıĢları Maketçilik Kum Boyama Zili Dokuma Hazır Gereçlerle Yapılan

NakıĢlar Makrome

64 3.2.3.5.1.2. Kültür ve Turizm Bakanlığı

Kültür ve Turizm Bakanlığı, kaybolmaya yüz tutan Türk süsleme sanatlarını ve geleneksel el sanatlarını yaĢatmak, tanıtmak, tahribini ve yok olmasını önlemek, bu sanatları aslına uygun olarak öğretip, eğitilmiĢ eleman ve ustalar yetiĢtirerek gelecek nesillere aktarılmasını ve istihdam olanağı yaratılmasını, kültür ve sanat sevgisinin yayılmasını sağlamak için her yıl, Ġl Kültür ve Turizm Müdürlükleri‟nden gelen kurs tekliflerini değerlendirerek Türk süsleme sanatları ve geleneksel el sanatları kursları düzenlenmektedir.

El sanatları, UNESCO tarafından, 2003 yılında kabul edilen “Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması SözleĢmesi”nde, somut olmayan kültürel miras unsuru olarak kabul edilmiĢtir.

SözleĢmede somut olmayan kültürel miras;

toplulukların, grupların ve kimi durumlarda bireylerin, kültürel miraslarının bir parçası olarak tanımladıkları uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve bunlara iliĢkin araçlar, gereçler ve kültürel mekânlar olarak tanımlanmaktadır.

Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması SözleĢmesi‟nin amaçları;

 Somut olmayan kültürel mirasın yaĢayabilirliğini garanti altına almak,

 Ġlgili toplulukların, grupların ve bireylerin somut olmayan kültürel mirasına saygı göstermek,

65

 Somut olmayan kültürel mirasın önemi konusunda yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde duyarlılığı arttırmak ve karĢılıklı değerbilirliği sağlamak,

 Uluslararası iĢbirliği ve yardımlaĢmayı sağlamaktır.

Türkiye, 27 Mart 2006 tarihinde sözleĢmeye resmen taraf olmuĢ ve Kültür ve Turizm Bakanlığı, sözleĢmenin icracı kurumu olarak belirlenmiĢtir.

Kültür ve Turizm Bakanlığı‟nın yaygın eğitim faaliyetleri kapsamında gerçekleĢtirilen el sanatları kurslarında, mahalli sanatçılar eğitim görevlisi olarak bilgi ve becerilerini aktarabilmektedir. Kursların planlanmasında, folklor araĢtırmacılarının ve el sanatları konusunda uzmanlardan oluĢan değerlendirme komisyonlarının çalıĢmaları esas alınmakta, hangi ilde hangi kursun düzenleneceği belirlenir iken değerlendirme komisyonlarında uygun görülen ve arĢiv kaydı yapılan sanatçıların desteklenmesi de amaçlanmaktadır. Kurslara katılan gönüllülerden kendini geliĢtirmek ve sanatı yaĢatmak isteyenler, belli uygunluk Ģartlarını yerine getirmeleri halinde, eğitici olarak da görev alabilmekte, böylece geleneksel sanatların aktarımında en önemli unsur olan sanatçının manevi olarak desteklenmesine ve yeni sanatçıların yetiĢtirilmesine de katkıda bulunulmaktadır (Ayrıntılı bilgi için Bkz. http://aregem.

kulturturizm.gov.tr/belge/1-96682/yaygin-kultur-egitimi.html).

66 TR83 Bölgesi‟ndeki illerde, 2000 - 2011 yıllarında Ġl Kültür ve Turizm Müdürlükleri tarafından düzenlenen kurslar, özellikle yörenin el sanatları ürünleri ile Türk süsleme sanatları kurslarıdır (Tablo 27). Bu durum, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından düzenlenen kursların, Bakanlığın ana iĢlevlerinden olan geleneğin yaĢatılması ve yeni kuĢaklara aktarılması iĢlevini gerçekleĢtirmeyi ön planda tuttuğunu göstermektedir.

Tablo 27. TR83 BÖLGESĠ‟NDE KÜLTÜR VE TURĠZM BAKANLIĞI TARAFINDAN AÇILAN EL SANATLARI KURSLARI (2000 – 2011)

Ağaç Kalıp Oymacılığı AhĢap Oymacılığı

Bakır ve Alüminyum (Rölyef)

Ebru

Folklorik Bebek Yapımı Hüsn-ü Hat 1

Hüsn-ü Hat 2 Ġğne Oyası

Tahta Baskı El Baskı Yazmacılık Tezhip 1

Tezhip 2

Zembil Örücülüğü

67 3.2.3.5.1.3. İŞKUR

TR83 Bölgesi‟ndeki Halk Eğitim Merkezleri bünyesinde, ĠġKUR iĢbirliği ile de el sanatları kursları düzenlenmektedir. Anılan kurslar, istihdamın artırılması ve iĢgücü piyasasının nitelikli iĢgücü ihtiyacının karĢılanması amacı ile düzenlenen kurslardır. ĠĢgücü yetiĢtirme kurslarına katılanlara, eğitimlere katıldıkları her bir fiili gün için kursiyer cep harçlığı verilerek eğitim süresince iĢ kazası ve meslek hastalığı sigorta primleri ödenmektedir (http://www.iskur.

gov.tr/LoadExternalPage.aspx?uicode=statisgucu yetistirmekursl).

3.2.3.5.1.4. Yerel Yönetimler

TR83 Bölgesi‟nde Amasya ilinde Valilik ve Amasya Belediyesi‟nin giriĢimi ile ilgili baĢka kurumlarla iĢbirliği içerisinde el sanatları kursları düzenlenmektedir.

Kadın Aile DanıĢma ve Hizmet Merkezi (KADHĠM) Amasya Valiliği‟nin 2007 yılında hazırladığı bir yönerge ile kurulmuĢtur.

KuruluĢundan bu yana, söz konusu merkezde el sanatları kursları düzenlenmektedir. Ayrıca 2009 yılında “AB Kadın Ġstihdamının Desteklenmesi Hibe Programı” kapsamında gerçekleĢirilen proje ile KADHĠM geliĢtirilmiĢtir. Amasya Valiliği Ġl Özel Ġdaresi‟nin uygulayıcı olduğu projede, proje ortakları, Amasya Esnaf ve Sanatkarlar Odası Birliği, Amasya Halk Eğitim Merkezi ve AkĢam Sanat Okulu, proje iĢtirakçileri ise Sosyal Hizmetler Ġl Müdürlüğü, Amasya Kız Meslek ve Anadolu Kız Meslek Lisesi Müdürlüğü, ÇağdaĢ

68 YaĢamı Destekleme Derneği ve Samsun OlgunlaĢma ve Kız Meslek Lisesi‟dir. Kadınlara cam füzyon ve savat gümüĢ iĢlemeciliği kursları verilen KADHĠM, projenin tamamlanmasının ardından belirtilen kurumlarla çalıĢmalarını sürdürmektedir (www.kadhim.org).

Amasya Belediyesi‟nin bir giriĢimi olarak, 5 adet Belediye Kültür Evi, Amasya‟da el sanatları alanında kadınlara yönelik kurslar vermektedir.

Söz konusu Kültür Evleri, 2009 yılında, hedef kitlesi olarak, istihdama katılmayan, evin dıĢında zaman geçirme ve sosyalleĢme olanakları olmayan ailenin yapı taĢı olan kadınlara hizmet vermek amacıyla kurulmuĢtur. BeĢ adet Kültür Evi‟nin bulunması, sırf kent merkezindeki değil, çevre ilçelerde yaĢayan kadınların da hedef kitleye dahil edilmesini sağlamıĢtır. Belediye Kültür Evleri‟ne ait iki adet olmak üzere SatıĢ Tanzim Bürosu ve ġerefeddin Sabuncuoğlu Müzesi satıĢ yerleri bulunmaktadır.

Kültür Evleri‟nin kurulmasında, Amasya Halk Eğitim ve AkĢam Sanat Okulu Müdürlüğü ve ĠġKUR ile iĢbirliği içerisinde çalıĢılmaktadır.

Ayrıca, 2010 yılında Türkiye Ekonomi Politikaları AraĢtırma Vakfı (TEPAV) ile Amasya Belediyesi ortaklığında yürütülen Amasya‟da Kadın Ġstihdamının Artırılmasına Destek Projesi çerçevesinde Kültür Evleri hem eğitimci ve atölye sağlayarak projeye destek vermiĢ hem de projenin eğitimlerinden yararlanmıĢtır.

69 Belediye Kültür Evleri‟nde, bilgisayar, ön muhasebe, çocuk bakıcılığı ve unlu mamuller gibi konuların yanı sıra el sanatları alanında Osmanlı Sim Sırma, Mısır Bebek Yapımı, Giyim Tasarım, Amasya Dokuması, Keçe, AhĢap Boyama, AhĢap Yakma, Tezhip, Tel Kırma, Yassıçal Çuha Dokuma, Ġğne Oyası, El NakıĢı, GümüĢ ĠĢlemeciliği ve Ġpek Halı Dokumacılığı kursları verilmektedir.

Söz konusu kurumlarda verilen mesleki eğitimlerden 2009-2011 yılları arasında 1775 kadının faydalandığı tespit edilmiĢtir. Halen 292 kadın hizmetlerden faydalanmaktadır.

Bu çalıĢma kapsamında, KADHĠM ve Belediye Kültür Evleri, Halk Eğitim Merkezleri ile aynı baĢlık altında değerlendirilmiĢtir.