Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü

Yönetim Kurulu Üyeleri

♦ İsmail Kemaloğlu (YK Başkanı ve Gn. Müdür)

♦ Burhanettin Köroğlu (Üye – Gn. Md. Yrd.)

♦ Şükrü Yıldız (Üye - Gn. Md. Yrd.)

♦ Doç.. Dr. Osman Karamustafa(Üye - Bakanlık Temsilcisi)

♦ Bekir Ulubaş (Üye - Bakanlık Temsilcisi)

♦ Davut Haner (Üye - Hazine Temsilcisi)

Sermaye Yapısı

Hazine Sermaye Payı: Yüzde 100

Esas Sermaye : 1.460 milyon YTL Ödenmiş Sermaye : 961 milyon YTL

İlgili Bakanlık

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

İnternet adresi

http://www.tmo.gov.tr

I. Dünya Savaşı sonrası tüm dünyada tarımsal faaliyetlerin yoğunlaşması dünyada ve ülkemizde bol miktarda buğday stok ve arzı oluşmasına, dolayısıyla buğday fiyatlarında düşüşe yol açmış ve buğday alımına Devlet müdahalesi zorunlu hale gelmiştir. Bu faaliyetler Ziraat Bankası aracılığıyla gerçekleştirilirken, 1938 yılında 3491 sayılı Kanunla yalnız bu amaçla çalışmak üzere iktisadi devlet teşekkülü olarak Toprak Mahsulleri Ofisi kurulmuştur. 1984 yılında 233 sayılı KHK’nın yayımıyla birlikte kuruluş bugünkü hukuki statüsüne kavuşmuş olup, faaliyetlerini 11.12.1984 tarih ve 18602 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ana Statüsü çerçevesinde yürütmektedir.

Kuruluşun faaliyet konusu yurtta hububat fiyatlarının üreticiler yönünden normalin altına düşmesini ve tüketiciler aleyhine anormal derecede yükselmesini önlemek, bu ürünlerin piyasasını düzenleyici tedbirler almak ve gerektiğinde BKK ile hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili verilecek görevi yürütmek, afyon ve uyuşturucu maddelere konulan devlet tekelini işletmek olarak belirtilmiştir.

TMO'nun hububat piyasasındaki faaliyetleri 2002 yılından itibaren önemli ölçüde değişmiştir. 2002 yılından önce Bakanlar Kurulunca belirlenen fiyatlar üzerinden hububat destekleme alımı yapan Kuruluş, 2002 yılından itibaren Yönetim Kurulu’nun belirlediği alım fiyatları ile piyasada regülasyon görevi yürütmeye başlamıştır.

2006 yılında Ana Statüde yapılan değişiklikle, Kuruluşun hububat dışındaki diğer tarım ürünleri ile ilgili olarak Bakanlar Kurulu tarafından görevlendirilebilmesine imkan tanınmıştır. Bu çerçevede, istihsal edilen 2006/10865 sayılı BKK ile fındık alımı ile görevlendirilen Kuruluş ayrıca, 2007/12757 sayılı BKK ile Fiskobirlik stoklarında bulunan 76.146 ton fındığın da satın alımıyla görevlendirilmiştir.

2006 yılına kadar hububat alım kararları yıllık olarak yayımlanırken, 29 Mayıs 2006 tarih ve 2006/10506 sayılı Hububat Ürünü Alımı ve Satımı Hakkında Karar ile, ayrıca yeni bir BKK olmaksızın müteakip yıllarda da hububat alımı yapması hususunda Kuruluşa yetki verilmiştir.

TMO hububat piyasasında regülasyon görevi gördüğü için pazar payı yıldan yıla değişebilmektedir. 2007 yılında yurt genelinde yaşanan kuraklık sonucu toplam hububat alımlarının yaklaşık yüzde 1’i TMO tarafından gerçekleştirilmiştir.

Önemli Gelişmeler

TMO 7 Haziran 2007 tarihinde Anadolu Kırmızı Sert Buğdayın fiyatını önceki yıla göre yüzde 13,3 artışla 42,5 YKr/Kg olarak açıklamıştır.

2007/2008 alım döneminde TMO 122 bin ton buğday, 2,7 bin ton arpa, olmak üzere, iç piyasadan toplam 124 bin ton hububat alımı yapmıştır.

2007 yılında tahmini buğday rekoltesinin 17,5 milyon ton, arpa rekoltesinin 7,3 milyon ton olduğu dikkate alındığında, TMO'nun alımlardaki payının buğdayda yüzde 1, arpada yüzde 1’inde altında kaldığı görülmektedir. TMO'nun alımlardaki payı değerlendirilirken çiftçilerin tüketim ve tohumluk olarak kullanmak üzere buğdayın bir bölümünü alıkoydukları, piyasaya çıkan hububatın rekoltenin yaklaşık yüzde 65'i olduğu ve hububat tüccarının piyasada fazla hububat olmaması itibarıyla piyasaya daha fazla girdiği dikkate alınmalıdır.

Ayrıca, TMO 2007 yılında kendi adına 453,7 milyon YTL bedelle aldığı 94,3 bin ton fındığın yanı sıra, Fiskobirlik stoklarında bulunan 76 bin ton fındığı yaklaşık 247 milyon YTL bedelle satın almıştır (Tablo 14)

2007 yılında TMO'nun yurt içi satış miktarı 1,2 milyon ton; un ve unlu mamul ihracatçılarına ihracattan sonra yapılan hububat satışları 140 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Bu itibarla, 2007 yılında yaklaşık 1,4 milyon ton satış yapan Kuruluşun iç piyasaya yaptığı satışların payı yüzde 86'yı bulmuştur (Tablo 15).

TMO yurt içi satışlarda kârlılık esasına göre faaliyet göstermektedir. Ancak atıl stokların değerlendirilmesi amacıyla yapılan ihracat ile unlu mamul ihracatçılarına yapılan hububat satışlarından görev zararı oluşmaktadır.

Tablo 14: TMO Alım Bilgileri (Seçilmiş Ürünler)

2005 2006 2007

Miktar (Bin Ton) 4.320 1.457 122 Maliyet (milyon YTL) 1.432 509 50 Buğday

Birim Maliyet (YTL/Ton) 332 350 417 Miktar (Bin Ton) 799 725 2,7 Maliyet (milyon YTL) 200 187 8,5 Arpa

Birim Maliyet (YTL/Ton) 250 258 309 Miktar (Bin Ton) 651 14 0 Maliyet (milyon YTL) 157 3 0 Mısır

Birim Maliyet (YTL/Ton) 242 226 0 Miktar (Bin Ton) 162 170 Maliyet (milyon YTL) 585 711 Fındık

Birim Maliyet (YTL/Ton) 3.611 4.388 Kaynak: TMO

2007 yılı ortalama hububat satış maliyetinin 480 YTL/Ton olduğu dikkate alındığında, 220 YTL/Ton fiyat ile gerçekleştirilen hububat ihracatından yaklaşık 260 YTL/Ton zarar edilmektedir. Unlu mamul ihracatçılarına yapılan hububat satışları da benzer şekilde gerçekleşmektedir.

Tablo 15: TMO Satış Bilgileri (Seçilmiş Ürünler)

2005 2006 2007

Miktar (Bin Ton) 3.438 3.710 1.003 Hasılat (milyon YTL) 690 856 364 Buğday

Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 201 231 400 Miktar (Bin Ton) 292 632 383 Hasılat (milyon YTL) 53 150 110 Arpa

Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 182 237 350 Miktar (Bin Ton) 398 699 290 Hasılat (milyon YTL) 100 178 77 Mısır

Ort. Satış Fiyatı (YTL/Ton) 251 255 260 Kaynak: TMO

Kuruluşun, programın üstünde alım yapması, finansman yükünün artması sonucunu doğurmakta, hububat alımlarının finansmanı dış borç kullanılarak

gerçekleşmektedir. Alım miktarı programın üzerine çıktığı zaman oluşan atıl stoklar, ihracat ve/veya un ve unlu mamul ihracatçılarına ihracattan sonra yapılan hububat satışları ile eritilmeye çalışılmaktadır.

Kuruluşa, hububatın yanı sıra, gerek arz fazlası gerekse Fiskobirlik stoklarındaki fındığı satın almasına yönelik verilen görevler, 2007 yılında TMO’nun özellikle finansman ihtiyacını artıran önemli bir faktör olmuştur. Kuruluş, söz konusu alımların finansmanını teminen önemli tutarda dış kredi kullanmak zorunda kalmıştır.

Malî Durum

Yukarıda da bahsedildiği gibi, 2007 yılında yaşanan kuraklığı etkisi satış ve maliyetler üstünde kendini göstermiş ve kuruluşun brüt satışları 892 milyon YTL’ye, faaliyet kârı da 8 milyon YTL’ye düşmüştür.

Kuruluşun kısa vadeli yükümlülükleri karşılama kabiliyetini gösteren asit test oranında 2007 yılında bir iyileşme olduğu görülmektedir. Bununla birlikte, TMO’nun uzun vadeli borçları bir önceki yıla göre yüzde 28 oranında artarak 2,35 milyar YTL’ye ulaşmıştır. Bu itibarla, Kuruluşun kısa vadeli borç yükümlülüklerinin azalırken uzun vadeli borçlarında önemli bir artış olduğu görülmektedir.

Kuruluşun 2006 ve 2007 yıllarında almış olduğu fındıkları satamaması ve böylece TMO’nun stoklarının toplamda artması sonucu 2006 yılında 0,33 olan stok dönüş hızı 2007 yılında 0,14’e düşmüştür.

2007 yılında Kuruluşun 2 milyon ton buğday alması programa bağlanmış olmakla birlikte alım miktarı 124 bin tonla sınırlı kalmış ve Kuruluş FDF’si olumlu etkilenmiştir. Bununla birlikte, 2007 yılı Programı’nda fındık alımı yapmayacağı programlanan Kuruluşun 162 bin ton fındık alımı yapması Kuruluş FDF’sini olumsuz etkilemiş ve bu itibarla düşük miktarda kalan hububat alımlarının sağladığı olumlu etkiyi ortadan kaldırarak 2007 yılı FDF’sinin 141 milyon YTL açık vermesine yol açmıştır.

SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % Artış

(milyon YTL)

Gelir Tablosu

Brüt Satışlar 2.164 892 -58,8

Satışların Maliyeti 1.951 803 -58,8 Faaliyet Giderleri 94 80 -15,0

Faaliyet Kâr Zararı 118 8 -93,1

Finansman Giderleri 15 0

-Dönem Kâr Zararı 17 14 -18,4

Bilanço

Dönen Varlıklar 3.566 3.870 8,5

Stok 1.359 1.528 12,4

Duran Varlıklar 901 873 -3,1

Aktif Toplamı 4.466 4.743 6,2

KV Yabancı Kaynaklar 721 467 -35,1 UV Yabancı Kaynaklar 1.833 2.350 28,2

Özkaynaklar 1.913 1.926 0,7

Rasyolar

Cari Oran 4,95 8,28 67,3

Asit Test Oranı 0,50 0,71 43,3

Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 25 7 -72,4 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 302 683 125,9 Özsermaye Getiri Oranı % 0,63 0,54 -14,1

İstihdam

Toplam Personel Sayısı (ort.) 3.675 3.521 -4,2 Toplam İstihdam Gideri 93 102 9,8

Bütçe İlişkisi

Bütçeye Ödemeler (Temettü+Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 67,8

Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 166 152 -8,4

Diğer

Katma Değer 165 159 -3,9

Yatırım Harcaması 7 13 67,7

Faiz Dışı Fazla -271 -141 -Kaynak: TMO, Hazine Müsteşarlığı ve DPT