Bölüm 7: Özelleştirme Portföyü
7.1. Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş
Yönetim Kurulu Üyeleri
♦ Mehmet Azmi Aksu (YK Başkanı ve Gn. Müdür)
♦ Hasan Alkan (Genel Müdür Yardımcısı)
♦ Dr. Selim Yücel (Genel Müdür Yardımcısı)
♦ Celalettin Okcu (Üye)
♦ Abdullah Şener (Üye)
♦ Hayri Baraçlı (Üye)
Sermaye Yapısı
ÖİB Sermaye Payı : Yüzde 99,9 Esas Sermaye : 1,60 milyar YTL Ödenmiş Sermaye : 1,54 milyar YTL
İlgili Bakan
ÖİB’nin Bağlı Olduğu Bakan
İnternet adresi
http://www.turkseker.gov.tr
TŞFAŞ 2850 sayılı Bakanlar Kurulu Kararına istinaden 6 Temmuz 1935 tarihinde şeker pancarından şeker üretmek ve pazarlamak amacıyla kurulmuştur. O tarihten itibaren yoğun bir şekilde yeni şeker fabrikaları kurularak kuruluş bünyesine katılmış, 233 sayılı KHK’nın yayımı ile birlikte kuruluş kamu iktisadi teşebbüsü niteliğini kazanmıştır.
Halen ülkemizde pancardan şeker üreten 33 fabrikanın 25’i TŞFAŞ’ye ait olup, kuruluşun amacı ve faaliyet konuları temel olarak başta her nevi şeker üretmek ve satmak olmak üzere tüm faaliyetlerini karlılık ve verimlilik ilkesi çerçevesinde, iç ve dış pazar isteklerini karşılayabilecek nicelik ve nitelikte, ticari, ekonomik ve sosyal gereklere uygun biçimde yürütmek ve Şirketin bağlı bulunduğu sanayinin gelişmesi için çalışmalarda bulunmaktır.
“kalkınma planları ve yıllık programlar çerçevesinde şeker üretimi ve yan ürünlerin değerlendirilmesi konularında kuruculuk ve işletmecilik yapmak, üretim, satış, yatırım, ihracat ve ithalat politikalarını tespit etmek ve bu konuda mastır planlar hazırlamak veya hazırlatmak ve bu çalışmalarını verimlilik ve kârlılık ilkelerine göre yürütmek” olarak sıralanabilir.
2002 yılından önce Bakanlar Kurulunca belirlenen fiyatlar üzerinden şeker pancarı destekleme alımı yapan Kuruluş, 2001 yılında yürürlüğe giren 4634 sayılı Şeker Kanunu ile birlikte Yönetim Kurulu’nun belirlediği alım ve satış fiyatlarını uygulamaya başlamıştır.
Şeker Kanunu çerçevesinde, destekleme alımı uygulamasına son verilerek, şeker üretiminin yurt içi talebe göre gerçekleştirilmesi amaçlanmış, talep fazlası olarak üretilen şeker pancarının düşük fiyat ile alınması suretiyle, şeker ihracı sonucu oluşan TŞFAŞ görev zararlarının minimum seviyede gerçekleşmesi öngörülmüştür.
Şeker Kanunu’nu müteakip 24/04/2003 tarih ve 2003/T-8 sayılı YPK Kararı ile
“TŞFAŞ’nin mevcut şeker stoklarının azaltılabilmesini teminen doğabilecek zararın TŞFAŞ’ce karşılanması kaydıyla ihracat dahil her türlü tedbirin alınması için Şirket Yönetim Kurulu yetkili kılınmış, bilahare istihsal edilen 2005/8705 sayılı BKK ile, şeker ihracı ve şeker fiyatları tespiti hakkında 91/2518 sayılı ve 93/4196 sayılı BKK ile bünyesinde şeker ihtiva eden ihraca konu mamul üretimi yapan imalatçı-ihracatçılara dünya borsa fiyatları baz alınmak suretiyle şeker satışı yapılması konusundaki 92/3114 sayılı BKK yürürlükten kaldırılmıştır.
Dolayısıyla, şeker satışları nedeniyle Kuruluşa görev zararı ödenmesine imkan sağlayan tüm mevzuatlar yürürlükten kaldırılmış bulunmaktadır.
Şeker Kurulu'nun 12 Aralık 2006 tarih ve 135/1 sayılı Kararı ile imalatçı - ihracatçılara düşük fiyatla yapılan şeker satışlarının dahilde işleme rejimi kapsamından çıkarılarak müstakil bir mevzuat ile yürütülmesi hüküm altına alınmıştır. Bu uygulama ile; ülke kaynaklarından ve dünya fiyatlarından karşılanmakta olan imalatçı – ihracatçı firmaların şeker ithal hakları, şekerli mamul ihracatının öncesi yerine, ihracat sonrasında teslim edilmeye başlanmıştır. Böylece, temin edilen ucuz şekerin iç piyasaya sunulmasıyla oluşabilecek suiistimaller önlenmiştir.
ÖYK’nın 01.12.2005 tarih ve 2005/130 Sayılı Kararı ile özelleştirme programına alınarak Sümer Holding A.Ş’ye aktarılan Bor, Ereğli ve Ilgın şeker fabrikalarına ilişkin Danıştay İdari Kurulu tarafından verilen 05.04.2007 tarih 2007/87 sayılı yürütmenin durdurulması kararının yerine getirilmesini teminen, 18.09.2007 tarih ve 2007/54 sayılı ÖYK Kararı ile söz konusu fabrikalar yeniden TŞFAŞ’ye devredilmiştir.
Kuruluş, ÖYK’nın 08.10.2007 tarih ve 2007/57 sayılı kararı ile özelleştirme programına alınmıştır. Söz konusu ÖYK Kararı’nda, TŞFAŞ’ye ait fabrika, işletme ve diğer varlıkların "satış" yöntemi kullanılması suretiyle özelleştirilmesine, bu yöntemin; fabrika, işletme ve diğer varlıkların tek veya portföy grupları şeklinde özelleştirilmesi halinde "varlık satışı", fabrika, işletme ve diğer varlıkların tek veya portföy gruplarından anonim şirket kurularak özelleştirilmesi halinde ise "hisse satışı" suretiyle uygulanmasına ve özelleştirme işlemlerinin 24 ay içerisinde tamamlanmasına karar verilmiştir.
88,3
2003 2004 2005 2006 2007
YTL/Ton
Kuruluşun pazar payı yüzde 55-60 seviyesindedir.
Önemli Gelişmeler
2007 yılı ürünü yüzde 16 polar şeker ihtiva eden, firesi düşülmüş net bir ton A kotası şeker pancarı baz alım “kesin fiyatı” bir önceki yıla göre yüzde 6,74 artışla 95,- YTL olarak uygulanması hususunda Karar istihsal edilmiş, ortalama fiili alım fiyatı ise 102,-YTL (A kotası) olarak gerçekleşmiştir. Son beş yılın pancar alım fiyatları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
Grafik 6: Pancar Alım Fiyatları
2007 yılında yaşanan aşırı kuraklık sonucu ülke genelinde su kaynaklarında önemli ölçüde azalmalar meydana gelmiş, hatta bazı bölgelerde su kaynakları tamamen kurumuştur. Bunun sonucunda diğer tarımsal ürünlerde olduğu gibi şeker pancarı veriminde de önemli oranlarda düşmeler meydana gelmiş ve ülke genelinde rekolte geçen yıla göre yüzde 10 azalışla 12 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. TŞFAŞ’nin 2007 rekolte gerçekleşmesi ise 6 milyon 880 bin ton olmuştur.
Kuruluş 2007 yılında Sümer Holding A.Ş.’den devralınan Bor, Ereğli ve Ilgın Şeker Fabrikaları dahil 9,15 milyon ton olan pancar üretim iş programına karşılık 174.893 üretici ile taahhüt bağlantısı yapmıştır.
TŞFAŞ 2007/2008 alım döneminde 6,7 milyon ton pancar işleyerek 937,8 bin ton şeker üretimi gerçekleştirmiştir. Son beş yılın pancar alım ve üretilen şeker miktarları aşağıdaki grafikte gösterilmiştir.
0
2003 2004 2005 2006 2007
Yıllar
Kuruluşun, 2007 yılı ihracat hariç, toplam satış miktarı bir önceki yıla göre yüzde 24 azalarak 937 bin ton olarak gerçekleşmiş olup, bunun 132 bin tonu dahilde işleme rejimi ve tahsisat belgesi kapsamında yapılan satışlardan oluşmaktadır. 2006 yılından devreden bağlantı bakiyesi olarak 2007 yılında aracı ihracatçı firmalara ihracat amacıyla yapılan satışlar 25 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Ayrıca, Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’ne de Kuruluş tarafından ihracat yapılmıştır.
TŞFAŞ, sektörde uzun yıllar, toplam talebin üzerinde üretim yapılmasından kaynaklanan stok sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. Bu sorun gerek dönemsel olarak görev zararı ve/veya kurum zararı doğuracak uygulamalar yoluyla, ihracat ya da dahilde işleme rejimi sistemine göre yapılan satışlarla, gerekse yurtiçi satışları artırıcı önlemler alınarak çözümlenmeye çalışılmıştır.
Grafik 7: Alınan Pancar ve Üretilen Şeker Bilgileri
Şeker Kanunu ile yurt içi talebi karşılayacak kadar üretim yapılmasına yönelik düzenlemeler yapılmış olmasına rağmen, geçmiş dönemlerden taşınan stok sorunu uzun yıllar devam etmiştir. Alınan önlemlerin sonuçları 2007 yılında görülmeye başlanmış ve Türkşeker'in stok seviyesi asgari seviyeye indirilmiş, halihazır durumda ise stok sorunu kalmamıştır.
Türkiye’deki kurulu şeker üretim kapasitesi Türkiye’nin yıllık şeker tüketimi olan 2 milyon tonu fazlasıyla karşılamasına rağmen, yakın zamanda kurulan özel şeker fabrikaları ile üretim kapasitesi yaklaşık 3,2 milyon ton seviyesine çıkmıştır. Bu itibarla, sektörün atıl kapasite sorunu daha da artmıştır.
Malî Durum
2007 yılında, Bor, Ereğli Ilgın Şeker Fabrikalarının Sümer Holding A.Ş.
bünyesinde bulunması nedeniyle, Türkşeker’in 22 fabrikasına ait brüt satışları, bir önceki yıla göre (25 fabrikanın toplam satışlarına göre) yüzde 24 azalarak 1,5 milyar YTL düzeyine düşmüştür.
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % Artış
(milyon YTL)
Gelir Tablosu
Brüt Satışlar* 1.957 1.480 -24,3
Satışların Maliyeti 1.797 1.459 -18,8 Faaliyet Giderleri 118 129 9,3
Faaliyet Kâr Zararı 42 -107
-Finansman Giderleri 1 4 637,6
Dönem Kâr Zararı -61 3
-Bilanço
Dönen Varlıklar 2.143 2.307 7,7
Stok 1.410 1.532 8,7
Duran Varlıklar 750 735 -2,0
Aktif Toplamı 2.892 3.042 5,2
KV Yabancı Kaynaklar 306 448 46,1 UV Yabancı Kaynaklar 22 21 -1,2
Özkaynaklar 2.564 2.573 0,3
Rasyolar
Cari Oran 6,99 5,16 -26,3
Asit Test Oranı 2,33 1,66 -28,8
Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 106 143 35,1 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 354 446 25,9 Özsermaye Getiri Oranı % -2,35 0,12
-İstihdam
Toplam Personel Sayısı (ort.) 13.781 16.376 18,8 Toplam İstihdam Gideri 471 513 8,8
Bütçe İlişkisi
Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 410
Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 20,0 80,0 400,0
Diğer
Katma Değer 450 562 25,0
Yatırım Harcaması 27 27 -2,0
Faiz Dışı Fazla 529 -308 -Kaynak: TŞFAŞ, Hazine Müsteşarlığı ve DPT
* Bor, Ereğli, Ilgın fabrikaları; 2006 yılında dahil, 2007 yılının ilk 10 ayında hariçtir.
Kuruluş, 2000 yılından bu yana ilk defa bilanço dönemini 107 milyon YTL faaliyet zararı ile kapatmıştır. Bu zarar, DİİB kapsamında yapılan şeker
satışlarında bir önceki yıla göre Dünya Borsa Fiyatlarında ve dolar kurunda meydana gelen düşüşten, Bor, Ereğli, Ilgın şeker fabrikalarının Ekim 2007’den itibaren Türkşeker’e iade edilmesine karşın, şeker satış hasılatının Sümer Holding A.Ş. bünyesinde kalmasından ve şeker maliyeti ile dönem giderlerindeki artıştan, şeker fiyatlarının tüketicinin ve piyasa dengelerinin korunması amacıyla hiç artırılmamasından kaynaklanmaktadır.
2006 yılında 6,99 olan cari oran 2007 yılında 5,16’ya düşmüştür. Kuruluşun kısa vadeli borçlarındaki artış cari oranını düşürmüştür. Kuruluşun asit test oranı 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 28 azalışla 1,66’ya gerilemiştir.
Kuruluşun stok devir hızı, net satışlardaki azalış ve stoklarındaki artış nedeniyle 2006 yılına göre yüzde 1 azalarak 0,25 olarak gerçekleşmiştir.
Kuruluş, 2006 yılında gerek özelleştirme programına alınan fabrikaların stoklarının kuruluş dışına çıkması gerekse vadeli satışlardaki artışının yarattığı stok azalışı sonucu 529 milyon YTL faiz dışı fazla vermiştir. Ancak 2006 yılında TŞFAŞ’nin portföyünden çıkan söz konusu fabrikaların 2007 yılında Kuruluşa tekrar dönmesi ve Kuruluşun satışlarında yaşanan düşüş ve indirimli şeker satışı yapılması gibi sebeplerle Kuruluş 2007 yılında 308 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.
7.2. Sümer Halıcılık ve El Sanatları Sanayi ve Ticaret A.Ş.
Yönetim Kurulu Üyeleri
ÖİB’nin Bağlı Olduğu Bakan
İnternet adresi
http://www.sumerhali.gov.tr
Sümer Halı, özelleştirme kapsam ve programında bulunan Sümer Holding A.Ş.’nin anonim şirket statüsünde bağlı ortaklığı durumundayken, ÖYK’nın 18.09.1997 tarih ve 97/43 sayılı kararı ile özelleştirme kapsam ve programından çıkartılarak Bakanlar Kurulu’nun 25/02/1998 tarihli ve 98/10720 sayılı kararı ile iktisadi devlet teşekkülü olarak Sanayi ve Ticaret Bakanlığı’nın ilgili kuruluşu haline getirilmiştir.
Teşekkülün Ana Statüsü 25/05/1998 tarih ve 98/T-23 sayılı YPK Kararı ile onaylanarak kabul edilmiş ve 16 Temmuz 1998 tarih, 23404 sayılı Resmi Gazete’de ilan edilerek yürürlüğe girmiştir.
Kuruluşun ana görevi Türk el halıcılığında dejenerasyonu önlemek, kalitesini muhafaza etmek ve bu özellikleri çağdaş tasarımlarla zenginleştirerek dünya piyasasına sunmaktır.
Merkezi Ankara da olan Kuruluş Isparta Halı Fabrikası19 ve Diyarbakır Bölge Müdürlüğü ile büyük bir kısmı Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgelerinde olmak üzere 7 Bölge Şefliği, Ankara ve Isparta satış mağazalarında faaliyetlerini sürdürmektedir.
Sümerhalı ayrıca, el halıcılığı sektörünün nitelik ve etkinliğini arttırmaya öncülük eden faaliyetleri ile 2007 yılı sonu itibariyle 143 atölye, 3196 dokuyucu ve 224 halı öğretmeni ile hizmet vermiş olup, bu faaliyetler devam etmektedir.
19 Isparta Halı Fabrikası 10.03.2008 tarih ve 2008/16 sayılı ÖYK Kararı ile kapatılmıştır.
Önemli Gelişmeler
TBMM KİT Üst Komisyonunun “Kurumun yıllardan beri sürekli zarar eden bir iktisadi devlet teşekkülü olarak kamu yararı niteliğini kaybetmesi dolayısıyla, Sanayi ve Ticaret Bakanlığına bağlı Türk Halıcılık kültürünü koruyup gelişmesine hizmet edecek Halıcılık Enstitüsüne dönüştürülmesine” ilişkin olarak aldığı temenni kararı uyarınca Kuruluş tarafından “Türk Halı ve El Sanatları Enstitüsü Kanun Tasarısı” Taslağı çalışmaları tamamlanmış ve Bakanlar Kurulu’na sunulmak üzere 24.03.2006 tarihinde Başbakanlığa iletilmiştir.
Ancak, teklif 29 uncu Hükümet döneminde sonuçlandırılamamış ve Kuruluşa iade edilmiştir.
Kuruluş, Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 08.10.2007 tarih 2007/58 sayılı Kararı ile özelleştirme kapsam ve programına alınmıştır. Dolayısıyla kuruluş Hazine Müsteşarlığı portföyünden, yani KİT statüsünden çıkarak özelleştirme programındaki kuruluş statüsüne dönüşmüştür.
Malî Durum
Kuruluşun brüt satışları 2007 yılında yüzde 6,9 azalışla 4,7 milyon YTL, dönem zararı ise yüzde 36 artarak 8 milyon YTL olmuştur. Stoklarındaki hızlı artışı satışlarına yansıtamayan Kuruluş, alacak tahsilinde ve nakit çevriminde zorluklar yaşamaktadır. Özsermaye getiri oranı (yüzde -32) ve yarattığı katma değer (-2,5 milyon YTL) negatiftir.
Kuruluşun asit test oranı 2007 yılında bir önceki yıla göre yüzde 62,3 azalışla 1,65’e gerilemiştir. Ayrıca 2006 yılında 1 milyon YTL faiz dışı fazla veren Kuruluş, 2007 yılında 1,9 milyon YTL faiz dışı açık vermiştir.
2006 yılında bütçeden 5,5 milyon YTL sermaye transferi alan kuruluşa, finansman ihtiyacının artması nedeniyle, 2007 yılında yüzde 36’lık bir artışla 7,5 milyon YTL sermaye transferi yapılmıştır.
SEÇİLMİŞ GÖSTERGELER 2006 2007 % Artış
(milyon YTL)
Gelir Tablosu
Brüt Satışlar 5,0 4,7 -6,9
Satışların Maliyeti 4,6 4,6 -0,7 Faaliyet Giderleri 4,1 4,7 16,0
Faaliyet Kâr Zararı -3,7 -4,6
-Finansman Giderleri 0,0 0,0
-Dönem Kâr Zararı -6,1 -8,3
-Bilanço
Dönen Varlıklar 17,2 16,6 -3,5
Stok 13,0 14,4 10,4
Duran Varlıklar 11,1 10,7 -3,2
Aktif Toplamı 28,3 27,3 -3,4
KV Yabancı Kaynaklar 0,9 1,1 19,1 UV Yabancı Kaynaklar 1,3 0,9 -28,0
Özkaynaklar 26,1 25,3 -2,9
Rasyolar
Cari Oran 18,94 15,34 -19,0
Asit Test Oranı 4,39 1,65 -62,3
Alacakların Tahsil Süresi (Gün) 255 54 -79,0 Nakit Çevirme Süresi (Gün) 1.242 1.249 0,5 Özsermaye Getiri Oranı % -22,39 -32,37
-İstihdam
Toplam Personel Sayısı (ort.) 205 182 -11,2 Toplam İstihdam Gideri 5,0 5,2 4,6
Bütçe İlişkisi
Bütçeye Ödemeler (Temettü + Hasılat Payı) Bütçeye Ödemeler (Vergi ve Diğer Yükümlükler) NA 3,2
Bütçeden Ödemeler (Sermaye Görev Zararı) 5,5 7,5 36,3
Diğer
Katma Değer -0,5 -2,5
-Yatırım Harcaması 0,0 0,0
-Faiz Dışı Fazla 0,3 -1,9 -Kaynak: SÜMER HALI, Hazine Müsteşarlığı ve DPT