Toplumsal sorunlara ilişkin farkındalık geliştirme

ilişkin farkındalıklarının geliştiğine yönelik bulgular elde edilmiştir. Bu bulgular programın bir öğrenme çıktısı olarak toplumsal sorunlara ilişkin farkındalık geliştirme teması altında yorumlanmıştır.

CoRT derslerinde yer alan etkinlikler bireyin günlük yaşamda karşılaşabileceği durumlara örnek olabilecek niteliktedir. De Bono programın küçük yaş grubundan büyük yaş grubuna kadar her kesime hitap edebileceğini belirterek etkinlikleri düzenlerken kolaylıkla anlaşılabilir olduğunu vurgulamaktadır. Etkinliklerde verilen örnek olaylar ya da cümleler günlük yaşamın içinden oluşturulmuştur. Örneğin çelişkiler verilirken bir siyasi parti liderinin söylemleri ya da eksik bilgiler araştırılırken bir iş ilanı gibi durumlar sık sık karşılaşılabilecek durumlardır. CoRT 5 düşünme programındaki etkinliklerin bu şekilde düzenlenmesi, katılımcıların düşünme etkinliklerini gerçekleştirirken bir taraftan da toplumsal konulara ilişkin kendi farkındalıklarını görmelerine neden olmuştur.

Katılımcıların toplumsal sorunları fark etmeleri ve bu bunun üzerine düşünmeleri ile ilgili bulgular daha çok çelişkileri fark etme çalışmalarının yer aldığı etkinliklerle ilgilidir. Katılımcılar sosyal medya, haber kaynakları ya da televizyon reklamlarında yer alan ancak fark edilmeyen çelişkiler üzerine düşünürken toplumsal olarak sorgulamadan kabullendiklerinin ya da duyarsız davrandıklarının farkına vardıklarını ifade etmişlerdir. Bu durumu Gamze ve Fatih dördüncü hafta günlüğünde şöyle yansıtmışlardır:

Bu derste çelişkilerin yaşamda var olduğunu ancak bunları hiç yordamadığımızı fark ettim. Aslında fazla olan çelişkileri biz insanlar üzerinde bir çok mağaza kullanıyor. İndirim mantığında önce fiyat arttırıp sonra indirim yaptıklarını söylüyorlar bu kendinle çelişmektir (Gamze, 4. hafta günlüğü, 16.1.2016).

126

Bu derste yaşamımızda sürekli tezatlıkların olduğu ve aslında bu tezatlıklar yardımıyla insanların çok kolay aldatıldığını fark ettim. Günlük yaşamımızda alışveriş yaparken, yönetici adaylarının vaadlerini dinlerken, filmlerde, reklamlarda vs. var olan çelişkilerin farkına varabilme adına bugünkü ders önemliydi (Fatih, 4. hafta günlüğü, 16.11.2016).

CoRT 5 düşünme programının toplumsal sorunlara ilişkin farkındalıkları oluşturmaya araç olduğuna ilişkin araştırmacı gözlemlerinden biri Fikirler dersinde gerçekleşmiştir. Bu derste yaşlı ve zengin bir işadamının genç bir kadınla evliliği üzerine katılımcılar fikirlerini belirtmiştir. Bu fikirlerin kendi fikirleri mi yoksa toplumun geneli tarafından oluşturulmuş hazır giyim olarak adlandırılan fikirler mi olduğu tartışılmıştır. Bu dersin amacı bu fikirlerin kaynağına inmek iken toplumsal bir sorun olarak bu olay ele alınmış ve tartışılmıştır. Araştırmacının uygulama kayıtları ve gözlem notlarına dayalı olarak yazdığı günlüğünde bu tartışma şu şekilde yansıtılmıştır.

Hazır fikirler dersi inanç dersine benziyor. Fikirlerin kaynağına indik. Bu derste katılımcılar kendi düşünme yapılarını sorguladılar. En ilginç ve eğlenceli çalışma zengin ve yaşlı bir adamın genç bir kadınla evliliği üzerine fikirlerin oluşturulduğu tartışmaydı. Tartışmayı dikkat çekmesi için medyatik isimler üzerinden verdim. Genelde aynı hazır fikirler üzerinde durdular: Aralarında aşk yok, adamı değil parasını seviyordur, para var çare var gibi. Sizi böyle düşündürten şey ne dedim. Hep böyle oluyor, Türk filmlerinde bile böyle ya da önyargıları olduklarını ileri sürdüler. Yusuf faklı olarak belki gerçekten aralarında aşk olabileceğini ve bu ihtimali neden düşünmediklerini sordu. Ama genel kanı bu evliliğin para için yapıldığı idi. Bu fikir, toplumun genelinin oluşturduğu ve aynen alıp kullandığımız fikirler olarak ele alındı. Ama bunun toplumsal bir sorun olduğunu da dile getirdiler. Buradaki sorun neden böyle önyargılarla düşündükleri ve böyle bir evliliğin bizim toplumsal bir sorunumuz ve kabulleniş olduğunu düşündüklerini ifade ettiler. (Araştırmacı, 7. hafta günlüğü, 07.12.2016)

Araştırmacının gözlemlerini yansıttığı günlüğünde, CoRT 5 düşünme programının bir çıktısı olarak fikirlerin kaynağını sorgulamanın yanında böyle bir örnek olay üzerine düşünürken toplumsal sorunları fark etme, ayrı bir öğrenme çıktısı olarak ele alınmıştır. Araştırmacının toplumsal sorunlara ilişkin farkındalık geliştirmeye yönelik gözlemine benzer şekilde Duygu yedinci hafta günlüğünde bu farkındalığı şöyle yansıtmıştır:

Aslında toplum olarak böyle bakıyoruz sanki düşünmeden aynen alıyoruz. Hem niye tersi olmuyor. Hep zengin yaşlı adam, genç kız. Genç kızlar neden parayı tercih etsin ki. Çalışıp kendi kazansın (Duygu, 7. hafta günlüğü, 07.12.2016).

Özetle araştırmanın birinci sorusu olan “CoRT 5 düşünme programı eğitimi alan sınıf öğretmeni adaylarında eleştirel düşünmeye ilişkin ortaya çıkan göstergeler nelerdir?” sorusuna yanıt aramak amacıyla katılımcı gözlem verileri, katılımcı ve araştırmacı günlükleri ve yarı-yapılandırılmış görüşmeler analiz edilmiştir. Bu analiz sonucunda “CoRT 5 düşünme programı uygulamasında karşılaşılan düşünme zorlukları”, “Düşünme zorluklarına bulunan çözümler” ve “CoRT 5 düşünme programının öğrenme çıktıları” ana

127

temaları elde edilmiştir. Bu ana temalar içinde eleştirel düşünme bileşenlerini işaret eden bulgular o ana temanın eleştirel düşünme göstergeleri olarak ele alınmıştır. Bu bulgulara göre CoRT 5 düşünme eğitimi alan sınıf öğretmeni adaylarında eleştirel düşünmeye ilişkin göstergelerin var olduğu söylenebilir.

4.2. CoRT 5 Düşünme Programının Eleştirel Düşünme Beceri ve Eğilimlere Katkıları