Bu araştırmada altı bölümden oluşan Edward De Bono’nun beceri temelli düşünme programı olan CoRT programının beşinci bölümü uygulanmıştır. CoRT düşünme programında yer alan bölümlerde eleştirel düşünme, problem çözme ve yaratıcı düşünme bileşenlerini içeren düşünme etkinliklerine yönelik dersler bulunmaktadır. Araştırmada uygulanan CoRT 5 düşünme programı “Bilgi ve Duygular” başlığı altında 10 dersten oluşmaktadır. Beceri temelli bir düşünme programı olarak CoRT 5 düşünme programının kullanılmasının nedeni bu bölümde yer alan derslerin, bilginin ortaya çıkarılması ve değerlendirilmesine yönelik eleştirel düşünme becerilerini içeren ve eleştirel düşünme farkındalığı kazandıracak pratik bilgilere dayanmasıdır.
CoRT 5 düşünme programı öncelikle İngilizce’den Türkçe’ye çevrilmiştir. Çeviri yapıldıktan sonra, bir İngilizce uzmanının ve düşünme becerileri üzerine doktora eğitimini yaparak bu alanda çalışmaları olan bir öğretim üyesinin görüşüne sunulmuştur. Programa yönelik uzmanlardan alınan geri bildirimler doğrultusunda dil ve anlam bakımından gerekli düzeltmeler yapılmıştır.
Uygulama pilot ve asıl uygulama olarak iki aşamada gerçekleşmiştir. Pilot uygulamanın amacı CoRT 5 düşünme programının anlaşılırlığını test etmek, uygulamada karşılaşılan problemlerin belirlemek, her ders öncesi hazırlanacak olan ders planlarının ve veri toplama araçlarının yeniden gözden geçirilmesini sağlamaktır. Pilot uygulamada asıl uygulama sürecinde yer alan aşamalar izlenmiştir. Pilot uygulama için belirlenen takvime göre araştırma 2015 - 2016 öğretim yılı güz döneminde 14 haftada gerçekleştirilmiştir. Pilot uygulama dördüncü sınıf Öğretmenlik Uygulaması I dersine devam eden 18 sınıf öğretmeni adayı katılmıştır.
Pilot uygulamadan elde dilen veriler doğrultusunda CoRT düşünme programında yer alan etkinlikler ve proje çalışmaları yeniden düzenlenmiştir. Pilot uygulama aynı zamanda veri toplama araçlarının araştırmaya uygunluğuna yönelik önemli ipuçları sunmuştur. Örneğin pilot uygulamada kamera çekimleri uygulama grubunda yer alan bir öğretmen adayı yardımıyla yapılmıştır. Bu durum tez izleme toplantılarında da tartışılmış özellikle grup çalışmalarında tartışmalara odaklanılması gerektiği durumlarda sabit kameranın daha etkili olacağı görülerek asıl uygulama buna göre düzenlenmiştir. Pilot çalışmalarda öğretmen adaylarından düzenli günlük tutmaları istenmiştir. Tutulmuş olan günlüklerde görülen eksikliklerden asıl uygulamada düşünme eğitimi verilmeden önce
83
günlük yazmayla ilgili çalışma yapılmıştır. Araştırmacı katılımcı olarak düzenli bir şekilde yazmış olduğu günlüklerinde uygulama sürecini, katılımcıları, uygulayıcı rolünde kendini değerlendirmiştir. Pilot çalışma aşamasında yazmış olduğu günlükler, araştırmacıya özellikle süreç içindeki rolünü belirlemesine yardım etmiştir.
Araştırmanın asıl uygulaması 2016 - 2017 öğretim yılı güz yarıyılında öğrenim gören dördüncü sınıf öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiştir. Üç yıllık lisans eğitimleri boyunca edinmiş oldukları kazanımlar doğrultusunda, uygulanan düşünme programını daha iyi değerlendirebilecekleri düşünüldüğü için katılımcılar, dördüncü sınıf öğretmen adayları olarak belirlenmiştir. Uygulama yedinci yarıyılda yer alan OFD 415 kodlu Öğretmenlik Uygulaması I dersinde yapılmıştır. Katılımcılara ilkokullarda eleştirel düşünme becerilerini gözlemlemeleri ve kendi eleştirel düşünme becerilerini değerlendirmelerine imkan veren ve bir öğretmen olarak düşünme fırsatı sağlaması açısından düşünme programı uygulamasının bu derste yapılmasının daha uygun olabileceği düşünülmüştür. Öğretmenlik Uygulaması I dersi Sınıf Eğitimi Ana Bilim Dalı, Sınıf Öğretmenliği Programı’nda altı saat okullarda uygulama ve iki saat teorik ders olarak belirlenmiştir. Deneysel uygulamanın bu iki saatlik teorik derste yapılmasına karar verilmiştir.
Katılımcıların ve uygulamanın yapılacağı dersin belirlenmesi aşamalarından sonra asıl uygulama 2016 - 2017 öğretim yılı güz döneminde başlamıştır. Araştırma 14 hafta sürmüştür. Uygulamanın ilk haftasında araştırmacı kendini, araştırmanın amacını ve süreci anlatmıştır. Araştırma sürecinde veri toplama araçları ile ilgili bilgi verilmiştir. Öğrencilere bu çalışmada herhangi bir not alarak değerlendirilme kaygılarının olmadığı ve gönüllü katılımın önemi anlatılmıştır. Düzenli olarak günlük yazmaları ve günlükte programa ve uygulama ortamına yönelik görüşlerini belirtmeleri istenmiştir.
Uygulamanın ikinci haftasında çalışma grubuna Edward De Bono'nun CoRT düşünme programı tanıtılmıştır. Uygulanacak olan CoRT 5 dersleri ve uygulamanın içeriği hakkında bilgi verilmiştir. İkinci haftadan itibaren, haftada iki ders saatlik oturumlardan oluşan CoRT 5 dersleri uygulanmıştır. Her hafta araştırmacı tarafından hazırlanan CoRT 5 derslerinde yer alan dört etkinlik ve iki proje olarak çalışma yaprakları verilmiş ve tartışma ortamları oluşturulmuştur. Dersler her hafta çarşamba günü öğretmenlik uygulaması dersinin bitiminde uygulama yapılan ilkokulun seminer odasında gerçekleştirilmiştir. Seminer odası uygulama okulunun zemin katında bulunması nedeniyle sessiz bir ortama sahiptir. Uygulama ortamında sandalyeler ve bir tane masa bulunmaktadır. Uygulamanın son dersi seminer odasındaki toplantı nedeniyle fakültedeki bir derslikte yapılmıştır.
84
Öğretmen adaylarından her ders bitiminde o günkü uygulamaya ilişkin katılımcı günlükleri yazmaları istenmiştir. Araştırmacı, gözlemci rolüne uygun olarak araştırma sürecinde alan notları almıştır. Uygulama esnasında ise yapmış olduğu gözlemlere ilişkin el yazısı ile küçük notlar alarak bu notları ve alan notlarını birleştirerek araştırmacı günlüğü yazmıştır. Katılımcıların ve araştırmacının günlükleri bilgisayar ortamına aktarılmıştır. Araştırmacının bizzat durumun içinde yer aldığı araştırmada katılımcı gözlem verilerini elde etmek için her ders sabit bir kamera sistemiyle kaydedilmiştir.
Düşünme eğitimi programı uygulaması bittikten sonra 12. haftada, katılımcılarla bir araya gelerek son oturum gerçekleşmiştir. Bu oturumda diğer veri toplama kaynağı olan görüşmeler için görüşme takvimi belirlenmiştir. Araştırmanın 13. ve 14. haftalarında CoRT 5 düşünme programı uygulamasına katılan 21 öğretmen adayı ile yarı-yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Tüm görüşmeler ses kayıt cihazı yoluyla kaydedilmiştir. Görüşmeler tamamlandıktan sonra araştırmacı tarafından hiç bir değişiklik yapılmadan metne dökülmüştür.