Veri Toplama Araçları

AraĢtırmada veriler, eĢ zamanlı olarak sınıf öğretmenlerine uygulanan iki farklı anket ile toplanmıĢtır. Uygulama safhasında, ilköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre okullarındaki örgüt kültürünü belirlemek amacıyla, ġiĢman (1993) tarafından geliĢtirilen “Örgüt Kültürü Anketi” uygulanmıĢtır. Okuldaki bürokratik örgüt yapısının derecesini tespit etmek amacıyla ise Hoy, ve Sweetland (2000) tarafından geliĢtirilen, Okul Yapısının Etkililiği “Enabling School Structure (ESS)” anketi kullanılmıĢtır. Anketler için ilgili kiĢilerden kullanım izni alınmıĢtır. Verilerin analizinde SPSS 17 paket programı kullanılmıĢtır. Her iki anket için ilgili araĢtırmacılardan kullanım izni alınmıĢtır (Ek-2 ve Ek-3).

3.3.1. Örgüt Kültürü Anketi

Ġlköğretim okulu öğretmenlerinin algılarına göre okullarındaki örgüt kültürünü belirlemek amacıyla öğretmenlere, ġiĢman (1993) tarafından geliĢtirilen “Örgüt Kültürü Anketi” uygulanmıĢtır. Örgüt kültürüne iliĢkin ifadelerin bulunduğu anket toplam 25 maddeden ve 6 faktörden oluĢmaktadır. Örgüt Kültürü Anketi sosyal sistem içinde yer alan bireylerin, örgütsel yaĢamdaki bazı uygulamalara iliĢkin algıları belirlenmek amacıyla geliĢtirilmiĢtir. Anketteki maddeler, ödül, hoĢgörü, değiĢme, özerklik, uyum, dostluk, güven, sorumluluk alma, örgütsel destek ve yardım, amaç birliği, yarıĢma,

yardımlaĢma, karara katılma, risk üstlenme, çevreyle iliĢkiler, baĢarı beklentisi gibi özellikleri kapsamaktadır (ġiĢman, 1993). Anket maddeleri; Hiçbir zaman (1), Çok seyrek (2), Arasıra (3), Çoğu zaman (4) ve Her zaman (5) Ģeklinde likert tipinde oluĢturulmuĢtur.

Anket, öncelikle geçerlik ve güvenirlik çalıĢması kapsamında çalıĢma grubu dıĢında 150 kiĢilik bir öğretmen grubuna uygulanmıĢtır. Anketin geçerlik çalıĢması kapsamında öncelikle faktör analizi yapılmıĢtır. Bu süreçte maddelere, faktör analizi için uygun olup olmadıklarını belirlemek amacıyla KMO Barlett Testi uygulanmıĢtır. Test sonuçlarına göre anketin KMO değeri .935, Barlett‟s Test of Sphericity: Chi Square: 2515.486, df: 300, p= .000 bulunmuĢtur. 6 boyuta göre örgüt kültürü anketinin kümülâtif varyansı açıklama oranı % 72,498 çıkmıĢtır. Ancak anketin orjinalindeki boyutlarda yer alan maddelerin bir kısmının baĢka boyutlarda yer aldığı görülmüĢtür. Anketin güvenilirlik ve geçerlilik değerlerinin yüksek olması nedeniyle anketin orjinaline bağlı kalınmıĢtır. ġiĢman (1993) tarafından geliĢtirilen örgüt kültürü anketi orijinalinde toplam 6 boyuttan oluĢmaktadır. Birinci faktör olan iĢbirliği-güven boyutu, bireylerin iĢ yerlerinde uyumunu, güvenini, dostluğunu ve yardımlaĢmasını göstermektedir ve 9 maddeden (5, 6, 7, 14, 15, 17, 18, 19, 22) oluĢmaktadır. Ġkinci faktör olan amaçta birlik boyutu, bireylerin iĢ yerlerinde sorumluluk almasını, amaç birliği yapmasını ve karara katılmalarını göstermektedir ve 7 maddeden (3, 8, 9, 11, 21, 23, 25) oluĢmaktadır. Üçüncü faktör olan özerklik-hosgörü faktörü, bireylerin hoĢgörülü olmasını, değiĢime açık olmasını ve özerk davranabilmelerini göstermektedir ve 3 maddeden (2, 4, 10) oluĢmaktadır. Dördüncü faktör olan yarıĢma boyutu, örgütteki destek, yardım ve yarıĢmayı göstermektedir ve 2 maddeden (13, 16) oluĢmaktadır. BeĢinci faktör olan sonuca yönelme boyutu, çevreyle iliĢkiler ve baĢarı beklentisini göstermektedir ve 2 maddeden (12, 20) oluĢmaktadır. Altıncı faktör olan ödüllendirme boyutu, bireylerin ödüllendirilmesini göstermektedir ve 2 maddeden (1, 24) oluĢmaktadır.

Anket, güvenirlik çalıĢması kapsamında, asıl örneklem grubunun dıĢında, 150 kiĢilik bir ilköğretim öğretmeni grubuna uygulanmıĢtır. Uygulama kapsamında güvenirlik çalıĢması sonuçlarına göre, anketin bütünü için Cronbach Alpha değeri . 956 olarak bulunmuĢtur. Örgüt kültürü anketi alt boyutlarına ait Cronbach Alpha değerleri Tablo 3.3‟ te gösterilmiĢtir.

Tablo 3.3.

Örgüt Kültürü Anketi Alt Boyutlarına Ait Cronbach Alpha Değerleri

3.3.2. Bürokratik Okul Yapısının Etkili ĠĢleyiĢi Anketi

Okuldaki bürokratik örgüt yapısının etkili iĢleyiĢ derecesini tespit etmek amacıyla Hoy, ve Sweetland (2000) tarafından geliĢtirilen, Okul Yapısının Etkililiği “Enabling School Structure (ESS)” anketi kullanılmıĢtır. Ankette 6 olumlu, 6 olumsuz olmak üzere toplam 12 madde bulunmaktadır. Anket maddeleri; asla (1), ara sıra (2), bazen (3), sık sık (4), daima (5) Ģeklinde likert tipinde düzenlenmiĢtir. Ankette olumlu maddelerde kodlama “1, 2, 3, 4, 5” Ģeklinde yapılırken, olumsuz olan 3, 7, 9, 11, 12 ve 15. maddelerde ise değerler ters çevrilerek “5, 4, 3, 2, 1” Ģeklinde SPSS 17 programında kodlanmıĢtır.

Anket, öncelikle geçerlik ve güvenirlik çalıĢması kapsamında çalıĢma grubu dıĢında 150 kiĢilik bir öğretmen grubuna uygulanmıĢtır. Anketin geçerlik çalıĢması kapsamında öncelikle faktör analizi yapılmıĢtır. Bu süreçte maddelerin faktör analizi için uygun olup olmadığını belirlemek amacıyla KMO Barlett Testi yapılmıĢtır. Test

Alt Boyutlar Cronbach Alpha

1.ĠĢbirliği ve Güven 0.911 2.Amaçta Birlik 0.897 3.Özerklik ve HoĢgörü 0.848 4.YarıĢma 5.Yönelme 6.Ödüllendirme 0.764 0.709 0.583 Örgüt Kültürü (Genel) 0.956

sonuçlarına göre, KMO değeri .911, Bartlett Test of Sphericity Chi-Square: 1532,721, df:66, p: .000 bulunmuĢtur. Bu değerlerin ardından anketin bütünü için Principal Components- varimax rotated solution yöntemi kullanılarak yapılan faktör analizi sonucunda anketin tek boyuttan oluĢtuğu görülmüĢtür. Tek boyuta göre anketin kümülatif varyansı açıklama oranı 61.277 çıkmıĢtır. Component Matrix tablosu incelendiğinde maddelerin faktör yüklerinin .54 – .85 arasında çıktığı görülmüĢtür. Tek boyuttan oluĢan anketin Cronbach Alpha güvenilirlik katsayısı ise .935 olarak bulunmuĢtur.

Bürokratik okul yapısının etkin iĢleyiĢini belirlemek icin aĢağıdaki formül kullanılmıĢtır.

Okul Yapısının Etkililiği Ġçin Standart Puanlar = [100*(ESS-3.74)/.381] +500 AraĢtırma sonucu elde edilen bulgulara gore bürokratik okul yapılarının iĢleyiĢ derecesi ise aĢağıdaki gibi bulunmuĢtur.

Okul Yapınsın Etkililiği için Standart Puanlar = [100*(3.88–3.74)/.381] +500 Standardize Edilmiş Okul Puanları = 536.745

Eğer okul puanları:

200 ise, Bürokratik yapı % 99 engelleyici Ģekilde iĢlemektedir. 300 ise, Bürokratik yapı % 97 engelleyici Ģekilde iĢlemektedir. 400 ise, Bürokratik yapı % 84 engelleyici Ģekilde iĢlemektedir. 500 ise, Bürokratik yapı orta derecede iĢlemektedir.

600 ise, Bürokratik yapı % 84 etkili Ģekilde iĢlemektedir. 700 ise, Bürokratik yapı % 97 etkili Ģekilde iĢlemektedir. 800 ise, Bürokratik yapı % 99 etkili Ģekilde iĢlemektedir.