Veri Toplama Araçları

Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket formunda “okullarda suç ve sapma davranışları tanıklığı ölçeği” ve “suç ve şiddet davranışları onayı ölçeği” şeklinde iki adet ölçek geliştirilmiştir. Ayrıca araştırmacı tarafından hazırlanan ve kişisel bilgi ve

89

görüşlerin yer aldığı “kişisel bilgi formu” kullanılarak bilgi toplanmıştır. Veri toplama araçlarına ilişkin bilgiler aşağıda verilmiştir.

3.3.1. Okullarda suç ve sapma davranışı tanıklığı ölçeği

Araştırmada öğrencilerin suç ve sapma davranışlarını ne sıklıkla gözlemlediklerini incelemek için okullarda suç ve sapma davranışı tanıklığı ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 13 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin puanlaması 5’li likert tipi olup bireylerden, maddelerde yer alan davranışları tanık olma sıklığına göre “1=hiçbir zaman” ve “5=her zaman”

seçeneklerine göre belirtmeleri istenmektedir. Ölçekten yüksek puan almak istenmeyen davranışlara daha çok şahit olunduğuna işaret etmektedir.

3.3.1.1. Okullarda suç ve sapma davranışı tanıklığı ölçeğinin geçerliliği Ölçeğin geçerliliği kapsamında, ölçeğin temel boyutlarını ve faktör yapısını belirlemek amacıyla 13 maddeye faktör analizi (Principle Component Analysis) yapılmış, yapılan faktör analizi sonucunda analize alınan 13 maddenin (değişkenin) öz değeri 1’den büyük olan iki faktör altında toplandığı görülmüştür. Bu iki faktörün ölçeğe ilişkin açıkladıkları varyans %62,79’dur. Maddelerle ilgili olarak tanımlanan iki faktörün ortak varyanslarının ise 0,46 ile 0,80 arasında değiştiği gözlenmektedir. Buna göre analizde önemli faktör olarak ortaya çıkan iki faktörün birlikte, maddelerdeki toplam varyansın ve ölçeğe ilişkin varyansın çoğunluğunu açıkladığı görülmektedir (açıklanan toplam varyans %62,80;

birinci faktörün açıkladığı toplam varyans %34,31; ikinci faktörün açıkladığı toplam varyans 28,50’dir. Tek faktörlü ölçeklerde açıklanan varyansın %30 ve üzerinde olması yeterli görülmektedir. Maddelerin yer aldıkları faktördeki yük değerlerinin yüksek olması o maddelerin birlikte bir yapıyı-kavramı-faktörü ölçtüğü anlamına gelmektedir (Büyüköztürk, 2012: 124).

90

3.3.1.2. Okullarda suç ve sapma davranışı tanıklığı ölçeğinin güvenilirliği

Ölçeğin güvenilirliğini test etmek için maddelerin iç tutarlığını tespit etmek amacıyla güvenilirlik analizi (Reliability Analysis) yapılarak Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmıştır. Buna göre 13 maddelik ölçeğin Cronbach Alpha değeri .928 olduğu görülmüştür. Elde edilen sonuçlar ölçeğin yüksek seviyede güvenilir olduğunu göstermektedir.

3.3.2. Suç ve şiddet davranışı onayı ölçeği

Araştırmada öğrencilerin suç, sapma ve şiddet davranışlarını ne ölçüde onayladıklarını g incelemek için suç ve şiddet davranışı onayı ölçeği kullanılmıştır. Ölçek 11 maddeden oluşmaktadır. Ölçeğin puanlaması 5’li likert tipi olup bireylerden, maddelerde yer alan davranışlara ne ölçüde katıldıklarını “1=hiç katılmıyorum” ve “5=tamamen katılıyorum”

seçeneklerine göre belirtmeleri istenmektedir. Ölçekten yüksek puan almak istenmeyen davranışların daha az onaylandığına işaret etmektedir.

3.3.2.1. Suç ve şiddet davranışı onayı ölçeğinin geçerliliği

Ölçeğin geçerliliği kapsamında, ölçeğin temel boyutlarını ve faktör yapısını belirlemek amacıyla 11 maddeye faktör analizi (Principle Component Analysis) yapılmış, yapılan faktör analizi sonucunda analize alınan 11 maddenin öz değeri 1’den büyük olan 3 faktör altında toplandığı görülmüştür. Bu üç faktörün ölçeğe ilişkin açıkladıkları varyans

%49,90’dır. Maddelerle ilgili olarak tanımlanan üç faktörün ortak varyanslarının ise 0,24 ile 0,61 arasında değiştiği gözlenmektedir. Buna göre analizde önemli faktör olarak ortaya çıkan iki faktörün birlikte, maddelerdeki toplam varyansın ve ölçeğe ilişkin varyansın çoğunluğunu açıkladığı görülmektedir (açıklanan toplam varyans %49,90;

birinci faktörün açıkladığı toplam varyans %21,08; ikinci faktörün açıkladığı toplam varyans %17,33 ve üçüncü faktörün açıkladığı toplam varyans ise %11,45’dir).

91

3.3.2.2. Suç ve şiddet davranışı onayı ölçeğinin güvenilirliği

Ölçeğin güvenilirliğini test etmek için maddelerin iç tutarlığını tespit etmek amacıyla güvenilirlik analizi (Reliability Analysis) yapılarak Cronbach Alpha katsayısı hesaplanmıştır. Buna göre 11 maddelik ölçeğin Cronbach Alpha değeri .712 olduğu görülmüştür. Elde edilen sonuçlar ölçeğin güvenilir olduğunu göstermektedir.

3.3.3. Sosyal, demografik ve eğitimsel özellikler

Nicel veri toplama aracı olarak alanyazına dayalı bir biçimde hazırlanan “Okullarda Suç ve Şiddet Anketi” iki bölümden oluşmuştur. İlk bölümde öğrencilerin ailelerinin sosyo-ekonomik ve demografik özelliklerinin yanı sıra öğrencilerle ilgili kişisel bilgiler;

cinsiyet, yaş, okul türü, akademik başarı, kardeş sayısı, doğum yeri, yaşadığı mahalle, not ortalaması, disiplin soruşturması ve gelecek hedefi ile ilgili sorular çoktan seçmeli ve açık uçlu olarak yapılandırılmış; ikinci bölümde öğrencilerin okulda suç ve sapma davranışlarını gözlemleme, suç ve şiddet içeren davranışları onaylama ve bu tür davranışlar hakkındaki görüşlerini belirlemeyi amaçlayan sorular çoktan seçmeli ve açık uçlu olmasının yanı sıra likert tipi ölçek de kullanılarak düzenlenmiştir.

Hazırlanan anket ve ölçek, uzman görüşüne sunulmuş, öneriler doğrultusunda son şekli verildikten sonra geçerlik güvenirlik testlerinin yapılabilmesi, veri toplama araçlarında yer alan soruların kullanılabilirliği, anlaşılabilirliği ve araştırmanın amaca uygunluğu bakımından değerlendirilebilmesi için ön uygulama gerçekleştirilmiştir. Ön uygulamaya dayalı olarak SPSS üzerinde yapılan analizler doğrultusunda uygulama öncesi son şekli verilmiştir. Ön uygulama sonunda anket formuna açık uçlu olarak “Sizce okullarda suç ve şiddetin kaynağı nedir?” sorusu eklenmiştir.

92