TMS‟ye GeçiĢ Sürecinde Eğitim

Muhasebe Standartlarına geçiĢ ile birlikte vergi muhasebesi anlayıĢı güden ülkemizde yeni bir dönem baĢlamaktadır. Muhasebe Standartları, muhasebe sistemindeki değiĢikliklerle beraber, muhasebeden beklenen amacı da değiĢtirmektedir. Muhasebe meslek mensupları Ģimdiye kadar ödenecek vergiye odaklanmıĢken, yeni dönemde güvenilir ve gerçeğe uygun finansal raporlar hazırlama, daha öncelikli duruma gelmiĢtir (Arsoy ve Bora: 2012: 18).

TTK‟YA GÖRE FĠNANSAL RAPORLAMA Bağımsız Denetimi Tabi Olan ġirketler TMS‟leri Uygulamak Zorunda Olan ġirketler TMS‟leri Uygulamak Zorunda Olmayan ġirketler TMS‟leri Uygulamayı Tercih Edenler MSUGT Uygulamak Zorunda Olanlar Bağımsız Denetime Tabi Olmayan ġirketler Tabi Oldukları Mevzuat Çerçevesinde Raporlama

33

Muhasebecilerin eğitimine yönelik ülkemizdeki ilk kurumsal adım, TÜRMOB‟un 1993 yılında Temel Eğitim Staj Merkezini (TESMER) faaliyete geçirmesi ile atılmıĢtır. TESMER, IFAC tarafından yayımlanan UMES‟in (International Accounting Education Standards-IAES), ülkemizdeki uygulayıcısı konumundadır (Özbirecikli ve Pastacıgil, 2009: 83).

1.4.3.1. Etik Eğitimi

Etik; doğruyu yanlıĢtan, iyiyi kötüden, yararlıyı zararlıdan ayırma ölçütüdür. Meslek etiği ise, meslek mensuplarının hem kendi aralarında hem de toplum ile olan iliĢkilerini düzenleyen, ahlaki ilkeler Ģeklinde tanımlanabilir (Bilen, 2008: 126).

Ekonomik hayatın en küçük iktisadi birimlerinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları, dürüst ve tutarlı olmak zorundadır. Ekonomik hayatın baĢarısı, toplumun ve bireyin ekonomik refahını etkilemektedir. ĠĢletme ile ilgili taraflar, karar alma sürecinde muhasebenin ürettiği bilgiye göre hareket etmektedir. Bu bilgilerin iĢletmenin gerçek mali durumunu ve faaliyet sonucunu yansıtması, baĢta devlet olmak üzere ilgili taraflar için son derece önemlidir (Ayboğa, 2003: 327).

Sadece verginin eksiksiz olarak tahakkuk ettirilmesinde değil, kiĢi ve kurumlarca yapılacak yatırım kararları için ihtiyaç duyulan bilginin temin edilmesinden, elde edilen bilgilerin yorumlanıp raporlanmasına; iĢçi ve iĢverenin sosyal güvenlik iĢlemlerinden, yeni çıkan yasaların toplum tarafından içselleĢtirilmesine kadar, toplumun tüm taraflarını ilgilendiren birçok konuda muhasebe meslek mensuplarının mesleki ve ahlaki sorumluluğu bulunmaktadır (Zincirkıran ve Tiftik, 2013: 241).

Finansal tabloların doğru ve güvenilir olabilmesi, muhasebe meslek mensuplarının mesleki bilgi ve becerilerinin yanı sıra; dürüstlük, tarafsızlık, topluma karĢı sorumluluk ve adalet gibi ahlaki değerleri gözetmeleriyle mümkün olacaktır (Bilen ve Yılmaz, 2014: 57).

34

ABD Muhasebeciler Topluluğu Federasyonu Sekreteri George Wilkinson, 1904 yılında gerçekleĢtirilen Uluslararası Muhasebe Kongresinde; “muhasebecinin mali sorumluluğundan daha fazla ahlaki sorumluluğu vardır, onurlu bir Ģekilde anılmak istiyorsak yüksek ahlaki normları oluĢturmalıyız” diyerek, muhasebe meslek mensubunun ahlaki yönünün önemine vurgu yapmıĢtır (Güvemli, 2005: 25).

1961 yılında Almanya‟da, muhasebe meslek mensuplarının; “görevlerini bağımsız bir Ģekilde yürütmelerini, sorumluluk ve sır saklama bilinciyle hareket etmelerini” düzenleyen bir meslek yasası kabul edilmiĢtir (Ayboğa, 2003: 344).

Uluslararası Muhasebe Eğitimi Standartları Kurulu (The International Accounting Education Standards Board - IAESB), genç muhasebecilerin etik eğitimi konusunda küresel bir model olması amacıyla, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonuna (International Federation of Accountants - IFAC) sunulmak üzere bir rehberlik faaliyeti hazırlamıĢtır (Verschoor, 2006: 19).

Ülkemizde de muhasebe mesleğinde etik olgusunun yerleĢmesi için birtakım yasal düzenlemeler yapılmıĢtır. Maliye Bakanlığı tarafından 1992 yılında yayımlanan; sosyal sorumluluk, tarafsızlık, tutarlılık, tam açıklama ve özün önceliği kavramlarını içeren, MSUGT‟nin ilgili kısımları, muhasebe mesleğine yönelik etik konusunda yapılan düzenlemelerden biridir (Bilen ve Yılmaz, 2014: 57). 23089 sayılı Resmi Gazete‟de, 23.08.1997 tarihinde yayımlanan, Serbest Muhasebeci Mali MüĢavirlik Staj Yönetmeliği‟nde, “mesleğin gerektirdiği ahlaki nitelikler ve meslek bilincini yerleĢtirmek” Ģeklindeki ifadelerin yer aldığı bölümlerde aynı kapsamdaki düzenlemelerdendir.

Son olarak, TÜRMOB‟un giriĢimiyle; “Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Eğitimi ve Etik SözleĢme Yapılması Hakkında Tebliğ” 28954 sayılı Resmi Gazete‟de, 27.03.2014 tarihinde yayımlanmıĢtır. Tebliğin amacı; Etik öğrenme yönünde isteklilik yaratarak, etik eğitimi ve etik davranıĢ geliĢimini sağlamak üzere, muhasebe meslek mensupları ile bağlı oldukları meslek odaları arasında yapılacak etik sözleĢmesinin ve sözleĢme öncesinde, meslek mensuplarının tabi olacağı etik eğitiminin usul ve esaslarını belirlemektir.

35

Özbirecikli ve Pastacıgil (2009: 88), muhasebe mesleğini seçmek isteyen bireylerin kazanmaları gereken beceriler arasında; meslek etiğinin gereklerini yerine getirebilme becerisini de saymaktalar. Yazarlar muhasebe meslek mensuplarına kazandırılacak ahlaki vasıfların, yasaklar ve cezalar içeren kanunlarla değil, eğitimle ve model meslek mensuplarının yetiĢtirilmesiyle mümkün olabileceğini ifade ediyor.

Ahlaki davranıĢların, yasalarla kazandırılması mümkün değildir. Evrakta sahtecilik, rüĢvet, yolsuzluk, hırsızlık gibi ahlaki sayılmayan fiiller, hukuki düzenlemelerle önlenmeye çalıĢılabilir. Ancak doğruluk, dürüstlük ve hakkaniyet gibi ahlaki davranıĢların yasalarla kazandırılması mümkün değildir. Bu sebeple muhasebe meslek mensuplarına en az mesleki eğitim kadar etik eğitimi de verilmelidir. Ancak muhasebe meslek mensuplarına verilen eğitim programı üzerine yapılan araĢtırmalarda, eğitim programlarında etik eğitimine yeteri kadar yer verilmediği görülmektedir (Bilen ve Yılmaz, 2014: 59). Türk Sanayicileri ve ĠĢadamları Derneği tarafından yapılan bir araĢtırmada, “kiĢisel çıkar elde etmek için yasa ve kuralları çiğneyebilirim” düĢüncesinin toplumumuzda yaygın olduğu tespit edilmiĢtir (Gençoğlu ve Ertan, 2012: 8).

Muhasebe meslek etiğinin oluĢturulması için, muhasebe meslek mensubunun karakteri üzerinde odaklanılması ve ahlaki bir özne olarak görülmesinin yanında, mesleğin; bağımsızlık, teknik standartlara bağlılık ve kalite unsurlarının belirleyici olduğu kurallarla yönlendirilmiĢ olması da gereklidir (Ayboğa, 2003: 344).

Uluslararası Muhasebe Standartları, ilke bazlı oluĢundan dolayı kullanıcılara nispeten daha geniĢ bir hareket alanı sunmaktadır. Muhasebe Standartlarında kullanıcıların inisiyatifine bırakılmıĢ, tahminlere dayalı hesaplamaları içeren çok sayıda iĢlem bulunmaktadır. Kullanıcıların inisiyatifine bırakılan iĢlemlerin, mesleki etik çerçevesinde kullanılması için, meslek mensuplarına meslek ahlakı kazandırmaya yönelik programların uygulanması yararlı olacaktır.

36 1.4.3.2. Mesleki Eğitim

Muhasebe meslek mensuplarının, dünyadaki hızlı değiĢime uyum sağlayabilmeleri için mesleki eğitimin önemi günden güne artmaktadır (Ayboğa, 2003: 328). Çoğu zaman, pratik uygulamaların gerisinde kalan muhasebe eğitimi, Muhasebe Standartlarına geçiĢ ile birlikte, küresel nitelikteki muhasebe konularını da kapsamaya baĢladığından daha önemli bir hal almıĢtır (Kurt ve Uçma, 2011: 41).

Muhasebe eğitimcileri ve meslek örgütleri, ilgililere sık sık uluslararası muhasebe standartları müfredatının yaygınlaĢtırılması çağrısında bulunmaktadır (Kurt ve Uçma, 2011: 43). Bu çağrılardan birisi, TÜRMOB, TMSK, Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Vakfı iĢbirliği ve Dünya Bankası desteğiyle 2011 yılında Ankara‟da “KOBĠ‟ler için Finansal Raporlama Standardı, Eğitimcilerin Eğitimi ÇalıĢtayı”nda yapılmıĢtır. Uluslararası Muhasebe Standartları Kurulu Vakfı Eğitim Direktörü Michael WELLS‟in yürüttüğü çalıĢtayda, Muhasebe Standartlarına uyum için yapılması gereken eğitim çalıĢmaları üzerinde durulmuĢtur (TÜRMOB ÇalıĢtay, 2011: 1-2).

Muhasebe Standartları konusunda, muhasebe meslek mensuplarının bilgi düzeyinin araĢtırıldığı çalıĢmalar incelendiğinde, muhasebe meslek mensuplarının Muhasebe Standartları ile ilgili yeterli bilgiye sahip olmadıkları gözlenmektedir. Bekçi‟nin (2007: 32), Batı Akdeniz Bölgesindeki muhasebe meslek mensuplarına yönelik yaptığı ankette (2,45) ortalama ile “TMS uygulamaları konusunda eğitim kurumları yeterli çalıĢmalar yapmaktadır” ve (2,59) ortalama ile “meslek mensuplarının Muhasebe Standartları konusunda eğitimleri yeterlidir” cevapları en düĢük yargılar olarak göze çarpmaktadır. Benzer bir çalıĢma ElitaĢ, Karakoç ve Özdemir (2011: 1) tarafından; Afyon, Denizli ve UĢak illerinde faaliyet gösteren muhasebe meslek mensuplarına yönelik gerçekleĢtirilmiĢtir. Ankete katılan muhasebe meslek mensuplarından %81‟i, Muhasebe Standartları konusunda sistematik bir eğitime ihtiyaç duyduklarını dile getirmiĢtir. Sonuçları itibariyle yukarıda sayılan çalıĢmalara benzer birçok çalıĢma bulunmaktadır. ÇalıĢmalardan çıkan ortak sonuç, muhasebe meslek mensuplarının Muhasebe Standartları konusundaki eğitimlerinin yeterli olmadığıdır.

37

Aynı durum muhasebe eğitimi veren kurumlar içinde geçerlidir. Demirkutlu‟nun (2014: 172), Gazi Üniversitesi ĠĠBF ĠĢletme Bölümü son sınıf öğrencilerine uyguladığı ankette; derslerde Muhasebe Standartlarına daha fazla yer verilmesi gerektiğini düĢünen öğrencilerin oranı % 67 çıkmıĢtır. Bu oranı oluĢturan öğrencilerin yarıya yakını muhasebe dersleri müfredatında, Muhasebe Standartlarının ağırlığının artırılması gerektiği yönünde görüĢ bildirmiĢtir.

Kurt ve Uçma (2011: 43), Muhasebe Standartlarına uyum için, muhasebe eğitim müfredatlarının aĢağıdaki Ģekilde revize edilmesi gerektiğini ileri sürüyor:

 Muhasebe Standartları çerçevesinde öğretim müfredatını değiĢtirmek  Temel ekonomik kavramların öğretimini gerçekleĢtirmek

 Muhasebe Standartları gerekliliklerini öğretmek  Karar alma olgusunu geliĢtirmek

 Öğrencileri küresel sisteme göre yetiĢtirmek

 Küresel muhasebe perspektifini eğitim müfredatlarına adapte etmek Muhasebe Standartlarının, muhasebe eğitim müfredatına yerleĢtirilmesinde, iki farklı yaklaĢım bulunmaktadır. Birinci yaklaĢımda, Muhasebe Standartlarının ayrı bir ders olarak verilmesinin daha doğru olacağı ileri sürülürken, ikinci yaklaĢımda, Muhasebe Standartlarının mevcut muhasebe derslerinin müfredatına konularak tüm derslere yayılmasının daha doğru olacağı savunulmaktadır (Kurt ve Uçma, 2011: 44). Muhasebe Standartları baĢlı baĢına bir muhasebe sistemi niteliğinde olduğundan, Muhasebe Standartlarının, muhasebe eğitim müfredatında yer alan tüm derslere yayılarak verilmesinin daha isabetli olacağı söylenebilir.