TERMAL TURİZM TERMİNOLOJİSİ

Bu bölümde termal turizm terminolojisi; termal sular ile ilgili terminoloji ve termal turizmde kullanılan bazı teknik terminolojiler olarak iki alt bölümde incelenecektir. Diğer bölümlere geçmeden önce bu terimleri bilmenin faydalı olacağı düşünülmektedir.

2.1. Termal Sular ile İlgili Terminoloji

Bu bölümde 31.12.1993 tarih ve 21805 sayılı Turizm Alan ve Merkezlerinde Yer Alan Termal Suların Kullanma Hakkı ve İşletilme Usul ve Esasları Hakkındaki Yönetmelik ile 03.06.2007 tarih ve 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanununda yer verilen ve günümüzde sıklıkla kullanılan ifadeler üzerinde kısaca durulacaktır (Resmi Gazete, 1993):

Termal Su: Sıcaklığı (20C) üstünde olan, yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde doğal olarak birikmiş ısı ile ısınan, diğer sulara nazaran içerisinde daha fazla erimiş mineral, tuzlar, gazlar ve nadir elementler bulunan, yararlı radyoaktivite sınırında olabilen, şifa niteliği Sağlık Bakanlığı’nca ve tıbbi araştırmalarla belirlenmiş olan yer üstüne doğal olarak çıkan veya çeşitli tekniklerle yer altından çıkarılan sıcak mineralize sulardır.

Doğal mineralli su: Yerkabuğunun farklı derinliklerinde, uygun

jeolojik şartlarda doğal olarak oluşan bir veya daha fazla kaynaktan yeryüzüne kendiliğinden çıkan ya da çıkartılan, mineral içeriği ve diğer bileşenleri ile tanımlanan; tedavi, şifa amaçlarıyla da kullanılan içmece suyu, şifalı su ve benzeri adlarla anılan soğuk ve sıcak doğal sulardır.

Termal Kaynak: Termal suların doğal olarak yeryüzüne çıktığı noktadır.

95

Termal Kaynak Debisi: Termal kaynaklardan çıkan termal suların lt/sn., ton/saat ve benzeri gibi birimler ile ifade edilen boşalım miktarını ifade etmektedir.

Kaptaj: Termal suların doğal olarak veya mekanik yolla yeryüzüne çıkması esnasında yeraltı ve yerüstü suları ile karışmaması, kirlenmemesi, debi ve sıcaklıkları ile kimyasal bileşimlerinin değişmemesini sağlamak, sudaki gazların kaçmasını önlemek ve termal suları en iyi şekilde toplamak amacı ile özel teknikle yapılan toplama havuzu, kuyu, galeri, sondaj kuyusu ve benzeri tesisler ile bunların karışımından oluşan tesisleri tanımlamaktadır.

Termal Su Sondajı: Yapılan jeoloji-hidrojeoloji ve jeofizik etüdler

sonunda yeraltında varlığı saptanan termal suların sondaj yapılarak yeraltından yeryüzüne çıkarılmasıdır.

Sondaj Kuyusu: Yeraltında varlığı bilinen veya tespit edilmiş olan termal suyu yeryüzüne çıkarmak ve üretim yapmak için sondaj makinaları ile çeşitli çaplarda açılan kuyulardır.

Sondaj Kuyusu Teçhizi: Sondaj yöntemi ile açılan sondaj kuyusunun

emniyete alınması ve suyun kapte edilmesi için kuyu içine indirilen projelendirilmiş boru sistemi ile çimentolama ve çakıllama için kullanılan bir tabirdir.

Jeolojik-Hidrojeolojik Etüd: Termal suların oluşumu, ısınması, çıkış

mekanizması, rezervuar (akifer) formasyon veya kakaçlar, jeolojik yapı ve tektonik, suların fiziksel ve kimyasal özellikleri ile analizleri, koruna alanları, termal suların sıcaklık ve debi artırım imkân ve şekilleri, rezervuar potansiyeli, emniyetli üretim şekil ve miktarı gibi araştırma konusu ile ilgili diğer hususların açıklandığı ve ilgili bilim dallarının da yardımı ile konuya ilişkin olarak bilgi, teknik, uygulama, görüş ve önerilerin yer aldığı jeolojik harita, kesit, diyagram ve benzeri ekleri de içeren araştırma raporudur.

96 SAĞLIK TURİZMİ

Rezervuar Akifer: Yeraltında ısınan termal suların ve/veya jeotermal akışkanların içinde toplandığı formasyon veya kayaca verilen isimdir.

Pompa Testi: Kuyuya indirilen pompalar yardımı ile çeşitli yöntemlerle yapılan pompalama denemeleri ile akifer ve kuyu parametrelerinin maksimum emniyetli üretim miktarları, kaynak ve kuyular ile yeraltı-yerüstü suları arasındaki ilişkinin, teknik verilerin testler ile belirlenmesidir.

Koruma/Alanları: Termal suların fiziksel ve kimyasal özelliklerinin,

debi ve sıcaklıklarının çeşitli etkenlerle değişmesini önlemek ve her türlü kirlenmeye karşı korunması amacı ile termal kaynak, kuyu ve sondaj kuyusu çevresinde jeolojik, hidrojeolojik verilere göre belirlenen alanlardır.

Artezyen: Yeraltındaki termal suyun; hidrolik sistem, rezervuar basıncı, gazların etkisi ile basınçla doğal olarak yeryüzüne fışkırma olayını veya termal suyun kuyulardan doğal olarak çıkışıdır.

Kuyu Üretimi: Kuyunun artezyen miktarı debisini veya çeşitli

pompalar vasıtası ile kuyulardan teknik şartlara uygun biçimde çekilen termal suyun lt/sn., ton/saat gibi birimlerle ifade edilen miktar ve değerini ifade etmektedir.

Kuyu Verimi: Hidrodinamik dengeyi bozmadan devamlı olarak

alınabilecek termal su miktarını belirtmektedir.

Günlük Toplam Termal Su Miktarı: Termal kaynak, kuyu ve sondaj

kuyularından bir günde üretilen toplam termal su miktarını, lt/sn., t/h, değerlerini ifade etmektedir.

Sahanın Termal Su Potansiyeli: Yapılan kuyu testleri sonunda

yeraltındaki rezervuar formasyon veya fay zorundaki termal su sisteminden dengeyi bozmadan alınabilecek en fazla termal su miktarıdır.

97

Termal Kür Merkezi: İçinde tedavi amaçlı termal suyun kullanıldığı;

sıra banyo, havuz banyosu, basınçlı duş, çamur banyosu, masaj, beden eğitimi, fizik tedavi ve uygun görülen diğer destek tedavi uygulamalarının yapıldığı, konaklama tesisine ısıtılmış kapalı bir geçitle bağlı olan, diğer ilgili kanun ve bağlı yönetmeliklere uygun olarak yapılmış ve Sağlık Bakanlığınca uygun görülmüş, belgelendirilmiş, kaplıca ismi ile de anılan tesisleri tanımlamaktadır.

Yararlanılan Termal Su: Hak sahiplerinin yararlanmakta oldukları

termal kaynak, kuyu ve sondaj kuyusundan sağlanan ve tedavi ve benzeri amaçlarla projesine uygun olarak kür merkezinde Bakanlık izni ile kullanılan termal su miktarını belirtmektedir.

Yararlanılmayan Termal Su: Bakanlığın hak sahiplerine tedavi

amacı ile kullanmasına izin verdiği termal su miktarından artan ve kullanılmayan, bu nedenle de başka yatırımcılara tahsis edilebilecek su miktarıdır.

Sıra Banyo: İçerisine bir insanı alabilecek büyüklükte küveti bulunan

banyo uygulama mekânıdır.

Tedavi Havuzu: Yalnız tedavi amaçlı termal su kullanılan havuzlara verilen isimdir.

Termal Havuz: Serbest kür veya rekreatif amaçlı termal suyun kullanıldığı havuzlardır.

2.2. Termal Turizmde Kullanılan Bazı Teknik Terminoloji

Bu bölümde, literatürde adı sık geçen ve sık kullanılan bazı ifadelere yer verilmiştir. Tanımları yapabilmek için Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın tanımlamalarından destek alınmıştır.

Kür:Tedavi etkeninin belli dozda, seri halde, düzenli aralıklarla, belli sürelerle tekrarlanarak verilmesi ile uygulanan tedavi yöntemidir.

98 SAĞLIK TURİZMİ

Kaplıca Tedavisi: Toprak, yer altı ve deniz kaynaklı mineralli sular,

gazlar, pelioidler (çamurlar) ve iklimsel unsurlar gibi doğal tedavi unsurlarının yöredeki iklim olanakları ve gerekli görülen diğer tedaviler ile birlikte kür tarzında uygulandığı bir tedavi sistemidir.

Balneoterapi: Termomineral sular, peloidler ve gazlar gibi doğal tedavi unsurlarının banyo, içme ve inhalasyon (soluma) yöntemleri ile kür tarzında tedavi amaçlı kullanımıdır.

İnhalasyon Uygulamaları: Termomineral su zerrecikleri ile yapılan

soluma uygulamalarıdır.

İçme Kürleri: Mineralli sular ile kaplıcalarda veya yaşanılan yerlerde

yapılan içme kürleridir.

Peloidterapi: Doğal, jeolojik ve/veya biyolojik olaylar sonucu oluşan organik ve/veya inorganik maddeler olan peloidlerin bir balneoterapi yöntemi olarak kullanılmasıdır. Halk arasında şifalı çamurların tedavi amacıyla kullanılması olarak bilinmektedir.

Klimaterapi: Hava sıcaklığı, rüzgar şiddeti ve hızı, nem, güneş ışınımı ve benzeri iklimsel faktörlerin sistematik ve dozlanmış kür tarzına uygulanmasıdır.

Talassoterapi: Koruyucu ve tedavi edici ve/veya kür amaçlı olarak tıbbi gözetim ve denetim altında, deniz suyu iklimi ve unsurlarının kür tarzında uygulandığı bir tedavi sistemidir.

Hidroterapi: Termomineral sular ile yapılan yıkama, duş ve dökme gibi uygulamalardır. Ayrıca her birey için özel olarak düzenlenen ve ideal olarak amaca uygun inşa edilmiş havuzlarda gerçekleştirilen, sinir-kas-iskelet sistemi ile ilgili fonksiyonları geliştirme-iyileştirme amaçlı bir havuz tedavi programı olarak da anılmaktadır.

Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon: Kaplıca tedavisinde kullanılan elektroterapi, egzersiz terapileri, masaj ve diğer yöntemlerdir.

99

Medikal Tedavi: Kaplıca tedavisi sırasında hastaya lokal veya sistematik olarak uygulanan ilaç tedavi yöntemidir.

Destek Uygulamalar: Sağlık eğitimleri, diyet uygulamaları, günlük yaşam aktivitelerinin düzenlenmesi, davranış değişikliği eğitimleri ve psikolojik destek yöntemidir.