Terörle Mücadele Durumunda Genel İdari Kolluk Makamları

Anayasalar genelde yürütme organının görev ve yetkilerini belirlemektedirler. Aynı şekilde bu yetkilerin sınırlarını açıklayan özel kanunlar olduğu görülmektedir. Bu durumda devlet içindeki bu organlar ve tüm idarelerin anayasa ve kanunda kendilerine verilen görevlere bağlı kalmaları gerekmektedir. Onlar bu sınırları aştıkları zaman anayasa ve kanuna aykırı davranmış olmaktadır. Lakin bazen normal ve anormal belli durumlar meydana gelmektedir. Bu durumlar gerek iç ve gerekse dış açıdan devlet için belli tehlikelere sebep olmaktadır. Bu durumlara karşı koymak için gerekli olan yetkilerin yürütme organına verilmesi gerekmektedir. Bu durumlara olağanüstü hal ya da sıkıyönetim ilan etme durumları denilmektedir.233

İdarenin yetkilerini genişletmeyi gerektiren durumlardan biri devletin içeriden ve dışarıdan terör saldırılarına maruz kalmasıdır. Terör saldırıları gerçekleştiği zaman bu saldırıya karşı koymak için idarenin yetkilerini genişletme ve genel hak ve özgürlükleri kullanmayı tümden ya da kısmi olarak durdurma konusunda idareye hak verilmesi gerekmektedir234.

Anayasası’na baktığımızda 120. maddesinin şunu ifade ettiğini görmekteyiz: “Anayasa ile hür düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerine ait ciddi belirtilerin ortaya çıkması veya şiddet olayları sebebiyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması hallerinde, Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra yurdun bir veya birden fazla bölgesinde veya bütününde, süresi altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir”.

Bu maddeye göre vatandaşların temel hak ve özgürlükleri sistemini ya da devletin demokratik sistemi ve kamu düzenini bozmayı amaçlayan belli şiddet

232

AKYILMAZ -SEZGİNER -KAYA, b. 7, age, s. 599.

233

GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, İmaj Kitapevi, b. 9, Ankara, 2004, s. 280.

234

olayları ya da kaos durumları meydana geldiği zaman altı ayı geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edilebilmektedir. Cumhurbaşkanı başkanlığında toplanan Bakanlar Kurulu, Milli Güvenlik Kurulunun da görüşünü aldıktan sonra olağanüstü hal ilan etmektedir.235, 2017 Anayasa değişiklikleri sonra şu şekilde; Cumhurbaşkanı: savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya Cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemi kalkışma...tabi afet yada ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi altı ay geçmemek üzere olağanüstü hal ilan edebilir236, Terör eylemleri şiddet kullanma araçlarından biri sayıldığından ve şiddet de devlet ve topluma karşı olduğundan dolayı bu eylemler gerçekleştiği zaman olağanüstü hal ilan edilmektedir. Bunun gereği olarak genel bir şekilde idarenin ve özel bir şekilde Bakanlar Kurulu’nun yetkileri genişlemektedir. Dolayısıyla bu durumda Bakanlar Kurulu, terör durumuyla ilgili olan genel idari kolluk güçlerinden sayılmaktadır237.

Bakanlar Kurulu, terörle mücadeleye ait genel idari kolluk güçlerinden olduğu için onun terörle mücadele hakkında kararname çıkarma ve bu amaç için idarenin yetkilerini genişletme imkânı vardır. Anayasaya göre Bakanlar Kurulu, vatandaşların genel hak ve özgürlüklerini kullanmalarını durdurmayla ilgili kararlar alabilmektedir.238

Aynı şekilde TFÖHK, Bakanlar Kurulu’na terör suçlarını araştırma komisyonu yoluyla bu suçları engellemede bir rol vermiştir. Bu kanunun 2. maddesi şunu ifade etmiştir: “Bu kanunun uygulanmasında: a Başkanlık: Mali suçları araştırma kurulu başkanlığı b Değerlendirme komisyonu: Malvarlığının dondurulmasını değerlendirme komisyonunu”239

Olağanüstü hal ya da sıkıyönetim koşullarında İçişleri Bakanlığı ve Savunma Bakanlığı gibi bazı bakanlıklara geniş yetkiler verilebildiği gibi sıkıyönetim

235

DELİVELİ Ömer, age, s. 56.

236

TA , M.119.

237

GİRİTLİ -BİLGEN -AKGÜNER, age, s. 764.

238

GÖZLER -KAPLAN, İdare Hukuku, age, s. 604.

239

durumunda kolluk işlemleri askeri güçlere de verilebilmektedir.240 Bu tür koşullarda İçişleri Bakanı, zorunlu hallerde Bakanlar Kurulu’nun onayını aldıktan sonra askeri güçlerden yararlanabilmektedir. Çünkü bu devlet makamları aynı zamanda genel kolluk güçleridirler.241

Aynı şekilde Vali, kendi yetki sınırlarında olağanüstü durumlarda olduğu gibi zorunlu durumlar olduğu zaman bu durumlarla baş edemediği ve normal kolluk kurallarıyla onları engelleyemediği zaman bu olaylara son vermek ve onlardan kurtulmak için kendi yetki sınırları içinde askeri güçlere başvurabilmektedir.242 Dolayısıyla Vali olağanüstü durumlara karşı koymada idari kolluk güçlerinden sayılmaktadır. Terör olayları da olağanüstü durumlardan bir tanesidir. Bu olaylar kendi yetki alanları içinde normal olmayan durumlardır. Vali ilde bulunan emniyet güçleriyle terör eylemlerine karşı koyamazsa ilde bulunan askeri güçlerden güvenliği ve kamu düzenini korumaları için talepte bulunabilmektedir. Bu durumda idari kolluk güçlerinin genişlediği ve terör eylemlerini engellemeye katkıda bulunan askeri güçlerin genel idari kolluk güçlerinden olduğu görülmektedir243.

Örneğin terör eylemleri olduğu gibi zorunlu bir durum olduğu zaman Kaymakam, genel idari kollukla bu eylemlere karşı koyamazsa doğrudan askeri güçlerden yararlanamamaktadır. Ancak o, bu durumlarla mücadele etmek amacıyla Vali’ye ya da askeriye komutanlığına haber verebilmektedir. Askeri güçler bu durumlarla mücadele ettikleri, genel idari kolluk görevlerini yaptıkları ve Vali ya da İçişleri Bakanlığı’na yardım ettikleri durumda Vali ya da İçişleri Bakanı’nın sorumluluğu altında olmaktadırlar.244

Bu anlatılanlara göre bu durumlarda idari kolluk güçleri; Bakanlar Kurulu, İçişleri Bakanlığı ve kendi il sınırları içinde Vali’dir. Aynı şekilde bu durumda terör eylemleriyle mücadele etmek için askeri güçlerin yanı sıra polis ve jandarma da idari kolluk personelidir. Mahalle ve çarşı bekçileri sadece gece çalışmalarına rağmen bu

240

GÖZLER -KAPLAN, İdare Hukuku, age, s. 605.

241

GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, b. 10, age, s. 302.

242

GÜNDAY Metin, İdare Hukuku, b. 10, age, s. 302.

243

ATAY Ender, age, s.659.

244

tür durumlarda Vali ve Kaymakam onların gündüz çalışmalarını emredebilmektedir. Bu da güvenlik ve kamu düzenini korumak içindir.245 TETK’nin 9. maddesine göre Milli İstihbarat Teşkilatı’nın da kamu düzenini koruma rolü bulunmaktadır. Nitekim ilgili madde şu şekildedir: “Devletin umumi emniyetine taalluk eden işlerle mükellef kısımdır”.246 Bu kanun metnine göre devlet ve millet birliğini ve devletin demokratik sistemini korumada milli istihbaratın temel bir rolü bulunmaktadır ve devletin milli güvenliğini korumayı amaçlamaktadır.247

Burada istihbarat işinin idari kolluk işleri arasına girmediği görüşünde olanlar vardır. Ancak istihbaratın kendi işleriyle demokratik sistemi ve devlet ile milletin birliğini korumayı amaçladığı söylenebilir. Onun amacı özellikle kamu güvenliği unsuru olmak üzere kamu düzenini korumaktır. Dolayısıyla istihbaratın işi idari bir kolluktur. Milli istihbarat, terörle mücadele alanında apaçık bir rol oynamaktadır. Bunu da teröristler hakkında gerekli bilgileri toplama ve devletin içinde ve dışında onları takip etmek suretiyle yapmaktadır. Bu sayede terör suçu gerçekleşmeden engellemede önemli bir avantaj sağlanmaktadır. İstihbaratın görevi devleti terörden korumaktır. Bu da idari kolluk işlerinden sayılmaktadır.