Bazen terör ve meşru direniş, siyasi şiddet, örgüt savaşları ya da organize suç gibi diğer eylemler birbirine karıştırılabilmektedir. Bu bölümde terör ile ona yakın ve benzer eylemler arasındaki fark üzerinde durulacaktır.
1. Terör ve Silahlı Mücadele Operasyonları
Meşru savunma, uluslararası hukukun üstlendiği en önemli ilkelerden biridir. Herhangi bir devlet bir saldırı ya da işgale maruz kaldığı zaman o devletin ve halkının kendini savunma ve işgale direnme hakkı vardır. Fakat bu savunmanın yapılan saldırıyla uyumlu olması gerekir.163 Uluslararası Adalet Divanı; meşru müdafaa hakkını kullanmak için askeri operasyonda uyumun zorunlu olduğunu açık bir şekilde bildirmiştir.164
Uluslararası toplum, sözleşme ve anlaşmalarla sürekli terör eylemleri ve özgürleşme adına yapılan meşru direniş ve silahlı mücadele arasında ayrım
161
OSMAN Ali Hüseyin, a.g.e., s. 50.
162
eL-FETLÂVÎ Süheyl Hüseyin, a.g.e., s. 46.
163
AVD Muhammed Muhyiddin, Teriif el-irhab, Arap Nâyif Üniversitesi, Merkezi el- buhus ve el- diraseet el-ilmiye ve el-emniyh, Riyad, Suudi, 1999, s. 39.
164
eL-BEŞİR Hasan, İticahat el-Hitab el-Ğerbi ve el-Hitab el-Arabi hul mefhum el-İrhab ve devefiehu ve subul mukafhetehu, Merkez Tetevur el-Hidari ve el-fikri, Beyrut, 2015, s. 184.
yapmaktadır. Silahlı mücadele, kendi geleceğini belirlemek için güç kullanmaktır. Yani işgale direnmektir. Silahlı mücadele; askeri, milli ve meşru bir eylemdir. Fakat milli bağımsızlık hareketlerine mensup bireyler tarafından emperyalist devletin toprakları dışındaki amaçlarına karşı güç kullanıldığı zaman terör ve milli bağımsızlık hareketleri birbirine karıştırılmaktadır. Bu karışıklık da eylemlerin sivil ve masumlara uzanmasından kaynaklanmaktadır.165
2. Terör ve Siyasal Şiddet
Siyasal şiddet, siyasal boyut ve anlama sahip siyasal ya da sosyal amaçları gerçekleştirmek amacıyla gücü bilfiil kullanabilen tüm uygulamalardır. Bu uygulamaların düzenli ya da düzensiz olması, gizli veya aleni olması, bireysel ya da kitlesel olmasına bakılmaz.166 Irak yasası siyasal şiddet ya da siyasal suçu şöyle tanımlamıştır: “Siyasal etkenle işlenen suçtur. Ya da genel veya bireysel siyasal haklara karşı işlenen suçtur.”167
Terör ve siyasal şiddetin benzer yönü, her ikisinin güç ya da güçle tehdit etmeyi kullanmasıdır. İkisi de şiddet yoluyla başkalarının içine korku salmaya çalışmaktadır. Siyasal suça sebebiyet veren şey siyasal etkenlerdir. Fakat terör suçu her ne kadar bazen siyasal sebeplerle meydana gelse de bu, onu siyasal eylem yapmaya yetmemektedir. Aynı şekilde hukuk doktrinlerinin çoğu, terör suçunu siyasal suçlardan ayrı tutma konusunda birleşmiştir.168 Yasaların çoğu da bu yönelimi kabul etmiştir. Irak yasası da bunlardandır. Zira Irak Ceza Kanunu’nun 21. maddesi şunu ifade etmiştir: “Siyasal etkenle işlense dahi bu suçlar siyasal sayılmazlar: …5- Terör. Bu metinden Irak kanununun, siyasi etkenle işlense dahi terör suçlarını siyasal suçların dışına çıkardığı görülmektedir.
165
eŞ-ŞEHRÂNÎ Abdühü Abdullah, el-İrhab ve muhevelet rebtehu bildin, İnternette Yayımlanmış Bir Araştırma, site: https://www.rslf.gov.sa Bakıldığı tarih: 22.03.2017, s. 51.
166
eL-YASİRÎ Yasin es-Seyyid Tahir, Mukefhet el-İrhab fi el-istraticiye el-emrikiye,, Dar’l-Arap, Beyrut, Lübnan, 2012, s. 47.
167
111 Sayılı 1969 Tarihli Kanun el-ükobat el-iraki m. 21, f. 1.
168
3. Terör ve Organize Suçlar
Organize suç, düzenli bir şiddettir. Merkezi bir yönetime dayanan sistemdeki hiyerarşik teşkilatta sapkın suçluları birleştirir.169 Organize suç üyeleri, gayri meşru yollarla mali kazançlar elde etmek amacıyla suç eylemlerine yönelik kurallara saygı göstermektedirler. Bu suç; öldürme, tahrip, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı ve gayri meşru mali eylemler üzerinde yoğunlaşmaktadır.170
Organize suç, düzenli olma özelliğine sahiptir. Onun sistemsel bir yapısı vardır. Organize suçlarda suç eyleminde bulunmak için geleceğe yönelik planlı çalışmalar yapılmaktadır. Bu da onu bu açıdan teröre benzetmektedir. Onun diğer özellikleri şiddet kullanma, onu kullanmakla tehdit etmesidir.171
Görülen o ki burada organize suçu terörden ayıran noktalar bulunmaktadır. Terör suçu genelde belli bir ideolojik düşüncenin yansımasıdır. Terör örgütü üyeleri kendini; halkı, siyasetçilerin yolsuzluğundan kurtaran, toplumu gözeten ve bu uğurda kurban olmaya hazır olan biri olarak kabul etmektedir. Öte yandan organize suçu işlemenin arkasındaki amacın maddi kazanç elde etmek olduğu görülmektedir. Diğer taraftan terör suçu, terör eylemi kurbanlarını etkilemektedir. Bununla beraber toplumun tüm bireyleri üzerinde apaçık bir etki bırakmaktadır. Organize suç ise sadece bu suçun kurbanlarını etkilemektedir.172
4. Terör ve Devlet Terörü
Bir hukukçunun tanımına göre devlet terörü: “İçte vatandaşların, hükümetin isteklerine boyun eğmesini güvenceye almak ya da dışta devletin meşru yol ve yöntemlerle gerçekleştiremediği bazı hedefleri gerçekleştirmek amacıyla vatandaşlar
169
BUNE Ahmed Muhammed, İtifakiyet el-Umam el- Mutehide li-mukafehet el- Cerime el- munezeme, mekteb el- camii lineşir, mısır, 2010 s.9.
170
ZEYD Muhammed İbrahim, el-Cerime el-munezeme, Terifeha, envaniha ve cevanibha el- şeriye, Arap Nâyif Üniversitesi, Merkez el- buhus ve el- diraseet el-ilmiye ve el-emniyh, Riyad, Suudi, 1999, s. 33.
171
OURHAL Ömer, Kamu Güvenliği Açısından İstihbarat ve Örgütlü Süçlar, adalet yayınevi, Ankara, 2008, s.498-501.
172
- ALBAŞA Fuad Hasan, sultattü’z-Zabt ve el-tehkik fi el-Ceraim el-İrhabiye, İtruht Dokora, Külliyetü’l-Hukuk Camiatü’l-Kahire, 2012, s.48.
arasında korku salmayı hedefleyen resmi birtakım eylem ve politikalarla devletin öncülük ettiği terördür”.173
Bazen devletler, sınırları dışında teröristlere destek verebilmektedir. Bu destek; plan yapma, eğitme, silahla donatma, edebi ve diplomatik destek ve teröristleri barındırma şeklinde olabilmektedir. Örneğin bazı Batılı devletler Türkiye’deki PKK terör örgütüne destek vermektedir. Yine bazı devletler Irak ve Suriye’deki silahlı milislere destek vermektedir.
Terör suçu devlet teröründen farklıdır. Çünkü terörü, terörist bireyler ya da örgütler yapmaktadır. Bu da hem iç hukuk hem de uluslararası hukuk açısından suç sayılmaktadır. Fakat iç hukuka göre devlet terörünün suç sayılması zordur. Çünkü devlet kendi davranışlarına meşruiyet kazandırmaya çalışmaktadır. Terör örgütleri kendi eylemlerini onlara üye olan kişiler vasıtasıyla yapmaktadırlar. Öte yandan devlet, polis ve ordu gibi farklı birimler vasıtasıyla terörü uygulamaktadır. Bununla devlet kendi iktidarını tesis etmeyi amaçlamaktadır. Örgüt terörü ise yönetimi bitirme ve siyasi yönetimi değiştirmeyi amaçlamaktadır.174
Burada güç ve evrensel nüfuza sahip büyük devletlerin yapabildiği bir terör türünün olduğuna değinmek gerekir. Dünya düzeyinde bu birçok kez meydana gelmiştir. Nitekim ABD Vietnam halkına karşı terör uygulamış ve uluslararası hukuka saygı göstermemiştir. Aynı şekilde Sovyetler Birliği Afganistan’ı işgal ettiği zaman Afgan halkına karşı terör uygulamıştır. ABD’nin Körfez Savaşı esnasında ve sorasında Irak’ta yaptığı eylemlerin Irak halkına karşı yapılan terör eylemleri olduğu ortadadır. ABD adeta Iraklılara karşı soykırım gerçekleştirmiştir. Amerikan güçleri komutanı Schwarzkopf da ABD’nin soykırım savaşı yapmak istediğini açık bir şekilde dile getirmiştir. Nitekim Amerikan savaş uçakları Basra’ya sürülen Iraklılar üzerine direk ateş etmiştir.175 Dolayısıyla bu da üzerinde yoğunlaşılması gereken bir terör çeşididir.
173
eR-REBÎ’Î Amir Mer’î, a.g.e., s. 141.
174
ER-REBÎ’Î Amir Mer’î er-Rebî’î, a.g.e., s. 146.
175
İKİNCİ BÖLÜM
İDARİ KOLLUK MAKAMLARI VE ARAÇLARI
İdari kolluk işlemlerini düzenleyen idari makam ve birimlerin bulunması gerekmektedir. Bu işlemler düzenleyici ya da bireysel işlemler olabilmektedir ve işlemleri yürüten kişilerin de bulunması ve aynı zamanda bu işlemleri yürütmek için idari kolluk makamlarına yardım eden belli araçların bulunması gerekmektedir. İdari kolluğun incelenmesinde bu konu önem taşımaktadır. Bu sebeple bölümü iki başlığa ayıracağız. Birinci başlıkta idari kolluk makamlarını ve ikinci başlıkta ise idari kolluk araçlarını araştıracağız.
I.
İdari Kolluk Makamları
Daha önce açıkladığımız gibi idari kolluk, kamu düzenini korumak amacıyla kollukla yetkili olan güçlerin aldıkları önlemlerden ibarettir. Devlet içinde kamu düzenini koruma hedefini gerçekleştirmek için idari kolluk işlerini yapan makam ve personelin bulunması gerekmektedir. Bu makamlar bazen merkezi olup kendi yetkilerini devletin tüm bölgelerinde kullanmaktadırlar. Bazen de yerel makamlar olarak kendi faaliyetini devletin bir parçası üzerinde kullanmaktadırlar. Aynı şekilde genel idari kolluk makamlarının yanı sıra kanunun belirlediği özel idari kolluk işlerini yapan makamların da bulunması gerekir.176
Bu konuyu ve onun detaylarını incelemek için Türkiye ve Irak’taki idari kolluk makamları ve personellerini detaylı bir şekilde ele alacağız.