Türk Dil Kurumu Eğitim Terimleri Sözlüğünde “teknoloji” kavramına yönelik açıklama “bir endüstri dalıyla ilgili yapım yöntemlerinin, yollarının ve araçlarının incelenmesinden oluşan bilgi dalı” şeklindedir (Türk Dil Kurumu, 2016). Türk Dil Kurumu Güncel Türkçe Sözlüğünde ise söz konusu kavram “insanın maddi çevresini denetlemek ve değiştirmek amacıyla geliştirdiği araç gereçlerle bunlara ilişkin bilgilerin tümü” olarak ifade edilmektedir (Türk Dil Kurumu, 2016). Teknoloji genel olarak ham bilginin işlenmesi, araştırılması ve geliştirilmesi aracılığıyla üretim yapma ve topluma daha nitelikli hizmet sunma şeklinde tanımlanabilmektedir (Batur & Uygun, 2012).
Günümüzde teknoloji hayret verici bir oranda gelişmektedir ve buna bağlı olarak çalışma, öğrenme, etkileşim ve boş zaman değerlendirme yolları çarpıcı şekilde değişmektedir (Noeth & Volkov, 2004). Son yıllarda öğretim teknolojileri alanı, araştırmalarda muazzam bir artışa ve özellikle bilgisayar destekli öğrenme ortamları olmak üzere etkileşimli multimedya öğrenme ortamlarının gelişimine tanıklık yapmaktadır (Jonassen, 1992; Locatis, Letourneau & Banvard, 1989; Marsh & Kumar, 1992; Yoder, 1994). Elde edilen
12
araştırma sonuçları, teknolojinin öğrenme ve öğretme süreçlerine yaptığı katkıları vurgulamaktadır. Genel olarak, teknoloji, öğretim ve öğrenimin doğasındaki önemli ve nitelikli değişimleri destekleme potansiyeline sahiptir (Thompson, Schmidt & Stewart, 2000). CARET, teknolojinin öğrenci başarısını ve akademik performansını nasıl etkilediğine yönelik soruyu, müfredatın öncelikli üç amacıyla ilişkilendirerek açıklamakta ve teknolojinin etkilerini şu şekilde sıralamaktadır (Cradler et al., 2002):
1. Alan içeriğini öğrenmede başarı
2. Üst düzey düşünme ve problem çözme becerilerinde gelişim 3. İş gücü hazırlığı
Roschelle, Abrahamson and Penuel (2004) ise teknolojinin öğrenci öğrenmelerini dört temel boyutta desteklediğini açıklamaktadırlar. Bu boyutlar; aktif katılım, işbirlikçi öğrenme, gerçek dünya durumları, olağan ve anlık dönütler olarak sıralanmaktadır. Bunun yanı sıra, Bajcsy (2002) teknolojiyi öğrenme ve öğretmeyi kolaylaştıran bir araç olarak gördüğünü belirtmekte ve teknolojinin yapabileceklerini aşağıdaki gibi ifade etmektedir:
1. Materyal hazırlama ve temin etme için gerekli planı sunma noktasında öğrencilere yardım eder.
2. Öğretmenlerin, öğrencilerin ve ebeveynlerin her zaman ve her yerde etkileşim içinde olmalarına yardımcı olur.
3. İnternet materyallerinin kimliklerinin doğrulanmasına ve bu materyallerden hangilerine öncelik verileceğinin belirlenmesine olanak sunar ve bu konuda destek olur.
4. Bilimsel yapılar, süreçler ve modellerle benzetim kurar, görselleştirir ve etkileşim kurar.
5. Tarih öğrenmede ve gelecek akımları belirlemede yardımcı olur.
6. Engelli bireyler için geliştirici ve güçlendirici bir etken olarak hizmet eder. 7. Çok dilli ülkeler için otomatik tercümanlar sunar.
Öğretim sürecinde teknoloji kullanımı, öğretimi geleneksel metotlardan yapılandırmacı metoda dönüştürmektedir ve sonuç olarak, öğrenci öğrenmelerini geliştirmektedir (Matzen & Edmunds, 2007). Öğretmenler, sınıflarda teknoloji kullanarak ve teknolojiyi müfredata dâhil ederek kendi öğretim süreçlerini geliştirebilir ve bunun yanı sıra öğrenciler arasında işbirliği ve dayanışma oluşturabilirler (Warschauer, 2000), çünkü teknoloji entegrasyonu günümüz öğrencilerinin başarı için ihtiyaç duydukları eğitimi sunma noktasında bütünleyicidir (Watson, 2007). Wilson (2002), teknolojinin eğitim deneyimlerini
13
geliştirmek, akademik imkânları artırmak ve kritik çalışma becerilerini geliştirmek için sınırsız olanak sunduğunu belirtmektedir. Bu bağlamda, teknoloji donanımlı sınıflar, eleştirel düşünürleri ve liderleri yetiştirmektedir (Bingimlas, 2009). Ayrıca teknoloji, anlamlı öğrenmeyi sağlamanın temel şartı olan üst düzey düşünme becerilerini ve bilişötesi becerileri geliştirerek öğrenenleri desteklemektedir (Wang, Ertmer & Newby, 2004). Öğrenci öğrenmelerini hedefleyen başarılı bir teknoloji entegrasyonu için, öğretmenler aşağıda sıralanan bilgilere sahip olmalıdır (Cennamo, Ross & Ertmer, 2010):
Müfredatla ilgili belirli hedefleri desteklemek için hangi teknolojilere ihtiyaç duyulduğunu tespit etme.
Öğrencilere bu hedefleri tanıma ve açıklamada yardımcı olmak için bu donanımların nasıl kullanılabileceğini belirleme.
Keşfetme, analiz ve üretme aşamalarını içeren bir öğrenme sürecinin tüm evrelerinde öğrencilerin uygun teknolojileri kullanmalarına olanak sağlama.
Kendi profesyonel uygulama ve gelişmelerine ilişkin ihtiyaçları belirleme. problemleri çözmek ve sorunları ortadan kaldırmak için uygun teknolojileri seçme ve kullanma.
Teknolojinin geleneksel öğrenme uygulamalarından yapılandırmacılığa geçişte gerekli olan içerik, roller ve kurumsal atmosferdeki değişiklikler için bir katalizör olarak betimlenmesine (Collins, 1990) rağmen, eğitimde teknoloji entegrasyonunda birçok engel olduğu belirtilmektedir (Bingimlas, 2009; Gomes, 2005; Osborne & Hennessy, 2003). Fullan and Stiegelbauer (1991) bu engelleri (1) inançlar, tutumlar ve pedagojik ideolojiler; (2) alan bilgisi; (3) eğitim uygulamalarına, stratejilerine, metotlarına ve yaklaşımlarına ilişkin pedagojik bilgi; (4) öğretim kaynakları, teknolojileri ve materyallerinin değişimi olarak açıklamaktadır. Albion (1996)’a göre öğretmenlerin teknoloji kullanımını donanım ve ilgili yazılıma ulaşılabilirlik; müfredatın doğası; bireysel yetenekler; zaman, araç-gereç ve teknik destek gibi dışsal sınırlamaları içeren birçok faktör etkilemektedir. Ertmer (1999) ise bu faktörleri dışsal ve içsel engeller olmak üzere iki grupta toplamaktadır. Araştırmacı, dışsal engelleri birinci dereceden engeller olarak açıklamakta ve bunları erişim, zaman, destek, kaynaklar ve eğitim olarak ifade etmektedir. İçsel engelleri ikinci dereceden engeller olarak betimlemekte ve bu engelleri tutumlar, inançlar, deneyimler ve direnç olarak sıralamaktadır. Pelgrum (2001)’a göre bu engeller maddi olanlar ve maddi olmayanlar olarak sınıflandırılmaktadır. Maddi engeller bilgisayarların ya da yazılım kopyalarının yetersiz sayıda olması gibi faktörlerle ilişkiliyken; maddi olmayan engeller
14
ise öğretmenlerin yetersiz teknoloji bilgileri ve becerileri, teknolojiyi eğitime entegre etmedeki zorluklar ve öğretmenlerin yeterli zamanı olmaması gibi etkenleri içermektedir (Pelgrum, 2001). Becta (2004), bu engelleri bireysel ve kurumsal olarak gruplandırmaktadır. Becta (2004)’ ya göre bireysel engeller zaman eksikliği, özgüven eksikliği ve değişime dirençtir; kurumsal engeller ise teknik problemleri çözmede etkili eğitim eksikliği ve kaynaklara erişim eksikliğidir. Teknoloji entegrasyonuna yönelik engeller üzerine bir diğer araştırma ise, bu engelleri mikro, mezo ve makro düzeyde olmak üzere üç grupta toplamaktadır (Balanskat, Blamire & Kefala, 2006). Balanskat et al. (2006)’e göre mikro düzeydeki engeller, öğretmenlerin teknoloji kullanımına yönelik tutumlarını ve yaklaşımlarını içermektedir; mezo düzeydeki engeller kavramsal içerikle ilgili olan engellerdir; makro düzeydeki engeller ise kapsamlı eğitim çerçevesini içeren engellerle ilgilidir.
Yukarıda belirtildiği gibi, araştırmacılar eğitim ve öğretim sürecine teknolojiyi dâhil etme noktasında karşılaşılan engelleri sınıflandırmak için farklı kategoriler oluşturmuşlardır. Teknoloji entegrasyonuna yönelik bu engeller incelendiğinde, araştırmacıların ortak noktalara değindikleri ve genel olarak öğretmen, kurum ve sistem düzeyinde engeller söz konusu olduğu görülmektedir. Bingimlas (2009) bu engelleri öğretmen düzeyinde engeller ve okul düzeyinde engeller olarak iki grupta toplamaktadır. Şekil 2.1 ve Şekil 2.2’de gösterildiği gibi, öğretmen düzeyinde engeller öğretmenin özgüven eksikliği, öğretmenin kabiliyet eksikliği ve değişime direnç ve olumsuz tutum olmak üzere üç kategoride gruplandırılırken; okul düzeyinde engeller zaman eksikliği, etkili öğretim eksikliği, ulaşılabilirlik eksikliği ve teknik destek eksikliği olarak dört grupta sınıflandırılmaktadır.
15 Şekil 2.1 Teknoloji entegrasyonuna yönelik öğretmen düzeyinde engeller.
ÖĞRETMEN DÜZEYİNDE ENGELLER
Öğretmenin Özgüven Eksikliği: Balanskat (2009), öğretmenlerin teknoloji bilgilerindeki sınırlılıkların teknoloji kullanımında endişeli hissetmelerine sebep olduğunu belirterek bu durumun özgüven eksikliğine neden olduğunu açıklamaktadır. Benzer olarak, Beggs (2000), “başarısızlık korkusu” nun öğretmenlerde özgüven eksikliğine neden olduğunu ifade etmektedir.
Öğretmenin Kabiliyet Eksikliği: Ülkeden ülkeye değişiklik gösteren bu engel, özellikle gelişmiş ülke seviyesine ulaşamamış ülkelerde kendini göstermektedir ve özgüven eksikliği ile direkt bağlantılıdır (Bingimlas, 2009). Newhouse (2002), teknoloji kullanımı için gerekli bilgi ve beceri eksikliğinin birçok öğretmende görüldüğünü ve bu eksikliğin söz konusu engele yol açtığını açıklamaktadır.
Değişime Direnç ve Olumsuz Tutum: Öğretmenlerin tutumları ve içsel direnç önemli bir engel oluşturmaktadır (Gomes, 2005; Watson, 1999). Cox, Cox and Preston (1999), öğretmenleri kendi profesyonel uygulamalarında değişiklik yapma ihtiyacı görmedikleri takdirde yeni teknolojileri kullanma noktasında olasılık dışı olarak ifade etmektedir. Schoepp (2005), öğretmenlerin teknolojiyi öğretim süreçlerine entegre etme noktasında destekleneceklerine, rehberlik alabileceklerine ya da ödüllendirileceklerine inanmamalarından dolayı olumsuz tutum içerisinde olduklarını belirtmektedir.
16 Şekil 2.2 Teknoloji entegrasyonuna yönelik okul düzeyinde engeller.
OKUL DÜZEYİNDE
ENGELLER
Zaman Eksikliği: Sicilia (2006), zaman yetersizliğinin tüm öğretmenler tarafından en çok ifade edilen engel olduğunu belirtmekte ve öğretmenlerin hazırlamaları gereken teknoloji içerikli ders planları, farklı web siteleri keşfetme ya da çeşitli öğretim yazılımlarını inceleme gibi faaliyetler için zaman eksikliği yaşadıklarını ifade etmektedir.
Etkili Öğretim Eksikliği: Sınıf ortamında teknoloji kullanımına yönelik öğretmenlere sunulan eğitim imkânları yeterli değildir (Pelgrum, 2001). Newhouse (2002), öğretmenlerin kendi teknoloji çalışmalarına odaklanarak teknoloji üzerine ve sınıf ortamında desteklenerek öğretim teknolojilerine yönelik eğitim almaları gerektiğini belirtmektedir. Bu sayede, öğretmenlerin öğretim süreçlerinde teknoloji kullanımının önemine ikna edilerek kendi eğitimlerini pedagojik konulara odaklayabilecekleri belirtilmektedir (Cox et al., 2001). Ulaşılabilirlik Eksikliği: Öğretmenler, teknolojik cihaz ve donanımlar, yazılım ve programlar gibi teknoloji entegrasyonu için gerekli bileşenlere erişim sağlamada sorunlar ve kısıtlamalar yaşamaktadırlar (Korte & Hüsing, 2006; Sicilia, 2006). Bu durum, öğretmenlerin sınıf ortamında teknoloji kullanımına ilişkin motivasyonlarını olumsuz yönde etkilemektedir (Osborne & Hennessy, 2003).
Teknik Destek Eksikliği: Teknik destek yetersizliği, öğretmenler için temel bir engel oluşturmaktadır (Pelgrum, 2001; Sicilia, 2006). Lewis (2003)'e göre, sınıflarda ve tüm okul kaynaklarında verimli teknik destek sağlanmaksızın, öğretmenlerin teknoloji kullanımında yaşadıkları engellerin üstesinden gelebilmeleri mümkün görünmemektedir.
17
Bingimlas (2009)’ın teknolojinin öğretim süreçlerine entegre edilmesinde oluşan bu engelleri ortadan kaldırmak adına okullar ve öğretmenler için belirttiği olası öneriler Tablo 2.1’de gösterilmektedir.
Tablo 2.1
Okullar ve Öğretmenler İçin Öneriler
Uygulama
Engeller Okullar İçin Öğretmenler İçin
Erişim Eksikliği
Donanım ve yazılım içeren teknoloji kaynaklarını sağlama
Okullarda sunulan
kaynaklardan faydalanma Teknoloji kaynaklarına evde erişim
Değişime Direnç Yeni pedagojik yaklaşımlarda eğitim sunma Yeni öğretim yaklaşımlarına karşı açık fikirli olma
Zaman Eksikliği
Yeterli zaman sağlama: Öğretmenlerin ders sayılarını azaltma ya da günlük ders saatini artırma
Kendini organize etme ve zaman yönetimi konusunda beceri kazanma
Eğitim Eksikliği
Yeni cihazlarla, modern teknolojilerle ve yeni pedagojik yaklaşımlarla ilgili eğitim kursları sunma
Öğretmen adaylarının kendi kendilerini eğiterek hazırlanmaları
Okullarda sunulan eğitim fırsatlarını değerlendirme Kaynaklara nasıl erişim sağlanacağını bilme
Teknik Destek Eksikliği
Sürekli teknik destek sağlama Teknoloji kullanımlarına ilişkin problemlerini çözebilme noktasında kendilerine güvenme
Mevcut desteğe erişme
“Bingimlas, K. A. (2009). Barriers to the successful integration of ICT in teaching and learning environments: A review of the literatüre. Eurasia Journal of Mathematics, Science & Technology Education, 5(3), 235-245.” kaynağından uyarlanmıştır.