Deneysel Desen

Bir deneyde, bir fikrin (ya da uygulamayı ya da prosedürü) bir sonuç ya da bağımlı değişkene etki edip etmediği test edilmektedir (Creswell, 2012). Deneyler, bağımsız ve bağımlı değişkenler arasındaki muhtemel ilişkileri kurmak için kullanılmaktadır (Creswell, 2012). Yani, bağımsız değişken haricinde bağımlı değişkeni etkileyen diğer tüm değişkenler kontrol altına alınmaktadır (Creswell, 2012). Buradan hareketle, bağımsız değişkenin bağımlı değişkene “sebep olan” ya da “muhtemel olarak sebep olan” değişken olduğu ifade edilebilir (Creswell, 2012).

68

Bütün deneysel araştırmaların temel özelliği, bağımsız değişkenlerin kontrol edilebilmesidir (McMillan, 2000). Deneysel desen, nicel araştırmalarda bir aktivite ya da materyalin, katılımcıların sonuçlarında farklılık oluşturup oluşturmadığını belirleyen prosedürlerdir (Creswell, 2012). Yani, bu desenle eğitsel bir uygulama ya da fikrin bireyler üzerinde farklılık oluşturup oluşturmadığı test edilmektedir (Creswell, 2012). Deneysel desenler bilimsel araştırmalardaki popülaritesinden dolayı “bilimsel metot” olarak da bilinmektedir (Muijs, 2004). Fraenkel and Wallen (2006), deneysel bir desenin dizayn edilmesinde dikkat edilmesi gereken iki şart bulunduğunu ifade etmektedir. Bu şartlardan ilki, sonuç yani bağımlı değişken üzerindeki etkileri karşılaştırılan bağımsız değişkeni tanımlamak için en az iki farklı şart ya da işlemin olması gerektiği şeklinde ifade edilmektedir. Diğer şart ise, araştırmacının tanımlanan bağımsız değişkeni doğrudan manipüle etmesi olarak açıklanmaktadır.

Eğitim araştırmalarında en yaygın olan deneysel desenler, gruplar arası ve grup ya da birey bünyesindeki desenler olarak iki temel gruba ayrılmaktadır (Creswell, 2012). Gruplar arası desenler gerçek deneysel desen, yarı deneysel desen ve faktöryel desen olmak üzere üç kısımda incelenirken; grup ya da birey bünyesindeki desenler zaman serileri, tekrarlı ölçümler ve tek denekli desen şeklinde adlandırılan üç türden oluşmaktadır. Bu türler hakkında genel tanıtım Tablo 3.2’de sunulmaktadır.

69 Deneysel Desen Türleri

Gerçek Deneysel Desen Yarı Deneysel Desen Faktöryel Desen Zaman Serileri Tekrarlı Ölçümler Tek Denekli Desen Rastgele

Görevlendirme Evet Hayır

Belki

Kullanılabilir Hayır Hayır Hayır

Karşılaştırılan Grupların/Bireylerin Sayısı İki ya da daha fazla İki ya da daha fazla İki ya da daha

fazla Bir grup Bir grup

Bir seferde bir bireyin çalışması Kullanılan Müdahale Sayısı Bir ya da daha fazla müdahale Bir ya da daha fazla müdahale İki ya da daha fazla müdahale Bir ya da daha fazla müdahale İki ya da daha fazla müdahale Bir ya da daha fazla müdahale Bağımlı Değişkenleri Ölçme/Gözlemleme Zaman Sayısı

Bir kez Bir kez Bir kez

Her müdahaleden sonra Her müdahaleden sonra Çok sayıda Sıklıkla Kullanılan Kontroller Ön test, eşleştirme, öbekleme, orta değişken Ön test, eşleştirme, öbekleme, orta değişken Ön test, eşleştirme, öbekleme, orta değişken Grubun kendi kontrolünü alması Orta değişken Bireylerin kendi kontrollerini alması

“Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and qualitative research. Boston, MA: Pearson Education.” kaynağından uyarlanmıştır.

70

Deneysel araştırmaların yürütülmesine ilişkin genel bir prosedür olmamasına rağmen, Creswell (2012) araştırmacıların bu süreçte aşağıda ifade edilen adımları takip etmeleri gerektiğini ifade etmiştir.

1. Deneyin araştırma problemine uygunluğuna karar verme 2. Sebep ve sonuç ilişkilerini test etmek için hipotez oluşturma 3. Deneysel birimi seçme ve katılımcıları tanımlama

4. Deneysel müdahaleyi seçme ve tanıtma 5. Deneysel desenin türünü seçme

6. Deneyi yürütme

7. Verileri düzenleme ve analiz etme 8. Deneysel araştırma raporu geliştirme

Bu çalışmanın nicel bölümünde, MAGDAIRE modeli kapsamında geliştirilen DOTÖ yaklaşımı odaklı eğitim programının fen bilgisi öğretmen adaylarının Kodu programını kullanarak dijital oyun aktiviteleri geliştirmelerine yönelik yeterliklerinin belirlenmesinin yanı sıra MAGDAIRE döngüsü ve okul deneyimi uygulamaları aracılığıyla söz konusu aktiviteleri içeren DOTÖ tabanlı ders planı sunma konularındaki performanslarını incelemek ve geliştirilen oyunların ortaokul 7. Sınıf öğrencilerinin kazanımlara ulaşma durumları, motivasyonları ve problem çözme becerileri algıları üzerindeki etkilerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, deney ve kontrol grupları rastgele örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. İlk olarak 6 haftalık süreçte öğretmen adayları ile DOTÖ yaklaşımı odaklı eğitim programı uygulamaları yürütülmüştür. Bu aşamanın ardından 7 haftalık süreç zarfında Öğretmenlik Uygulaması dersi kapsamındaki gerçek sınıf ortamı anlatımları yapılmıştır. Söz konusu süreçleri değerlendirmek için kullanılan nicel veri toplama araçları KPTY-T, KPTS-T, SGSD-R ve ÖÇD-R olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, araştırmanın bağımlı değişkenleri; öğretmen adaylarının Kodu’ya ilişkin yeterlikleri, Kodu’yu kullanma becerileri ve sunum performans düzeyleri olarak belirlenmiştir. Araştırmanın bağımsız değişkenleri ise MAGDAIRE modeline ilişkin DOTÖ yaklaşımı odaklı eğitim programı ve Öğretmenlik Uygulaması ders süreci olarak ifade edilebilir. Bu aşamanın tamamlanmasının ardından, her gruptan en yüksek performans düzeyine sahip olan bir öğretmen adayı belirlenmiş ve belirlenen öğretmen adayları ile okul sonrası etkinlik süreci yürütülmüştür. Bu noktadaki amaç, geliştirilen dijital oyunların belirlenen hedef kitle üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Buradan

71

odaklanan, DOTÖ temelli okul sonrası etkinlikler şeklinde yürütülen uygulama süreçlerinin ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin motivasyonlarına, problem çözme becerilerine ve belirlenen kazanımlara ulaşma noktasındaki olası değişimlerini incelemek ve dijital oyunların derslerde kullanımına ilişkin görüşlerini tespit etmek amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda, haftada ikişer saatlik iki oturum şeklinde dizayn edilen 5 haftalık süreç boyunca okul sonrası etkinlikler olarak yürütülen uygulama aşaması başlatılmıştır. Bu bağlamdai araştırmanın diğer bağımlı değişkenleri; ortaokul öğrencilerinin fene yönelik motivasyonları, problem çözme becerilerine yönelik algıları, Maddenin Yapısı ve Özellikleri ünitesine ilişkin kazanımlara ulaşma durumları ve İnsan ve Çevre İlişkileri ünitesine ilişkin kazanımlara ulaşma durumları olarak ifade edilebilir. Araştırmanın bir diğer bağımsız değişkeni ise DOTÖ temelli öğretim yöntemidir. Uygulama sürecinin bu kısmında da deneysel desen kullanılmıştır. Ortaokul 7. sınıf öğrencilerinin seçilme noktasında benzeşik örnekleme yöntemi tercih edilmiştir. Bu çalışmada, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişkenler üzerindeki etkileri araştırıldığı için nicel bölüm tasarlanırken deneysel desen kullanılmıştır.

Yukarıda ifade edildiği gibi, bu çalışmada gruplar arası karşılaştırma söz konusudur. Creswell (2012) gruplar arası deneysel desen türlerini Tablo 3.3’te gösterildiği gibi açıklamaktadır:

72 Tablo 3.3

Gruplar Arası Desenler

Gerçek Deneysel Desen Ön- ve Son-test Dizaynı Zaman

Rastgele

Görevlendirme Kontrol Grubu Ön-test Müdahale Yok Son-test Rastgele

Görevlendirme Deney Grubu Ön-test

Deneysel

Müdahale Son-test Son-test Dizaynı Zaman

Rastgele

Görevlendirme Kontrol Grubu Müdahale Yok Son-test

Rastgele

Görevlendirme Deney Grubu Deneysel Müdahale Son-test

Yarı Deneysel Desen Ön- ve Son-test Dizaynı Zaman

Kontrol Grubu

Seçimi Ön-test Müdahale Yok Son-test

Deney Grubu

Seçimi Ön-test Deneysel Müdahale Son-test

Son-test Dizaynı Zaman Kontrol Grubu

Seçimi Müdahale Yok Son-test

Deney Grubu

Seçimi Deneysel Müdahale Son-test

“Creswell, J. W. (2012). Educational research: Planning, conducting, and evaluating quantitative and

qualitative research. Boston, MA: Pearson Education.” kaynağından uyarlanmıştır.

Bu çalışmada rastgele örnekleme yönteminden faydalanılması, müdahale öncesi ön test ve müdahale sonrası son test uygulanması durumları dikkate alınarak Tablo 3.3 incelendiğinde, çalışmanın gerçek deneysel desen türlerinden ön test son test dizaynlı deneysel desen kullanıldığı görülmektedir. Bu araştırmada kullanılan deneysel desen modeli Tablo 3.4’te sunulmaktadır:

73 Öğretmen Adayları İle Yürütülen Uygulama Süreci

Gruplar Ön-test Müdahale Son-test

DOTÖ Yaklaşımı Odaklı Eğitim Programı Kontrol Grubu KPTY-T

KPTB-T SGSD-R ÖÇD-R

DOTÖ yaklaşımı odaklı eğitim programına katılan grup

KPTY-T KPTB-T SGSD-R ÖÇD-R

Deney Grubu KPTY-T

KPTB-T SGSD-R ÖÇD-R

DOTÖ yaklaşımı odaklı eğitim programına katılmayan grup

KPTY-T KPTB-T SGSD-R ÖÇD-R Okul Sonrası Etkinlik Süreci

Kontrol Grubu MYÖ-KT İÇİ-KT PÇBA-Ö İYDO- İPÖ

DOTÖ yöntemi odaklı okul sonrası etkinliklere katılmayan grup

MYÖ-KT İÇİ-KT PÇBA-Ö İYDO-İPÖ

Deney Grubu MYÖ-KT

İÇİ-KT PÇBA-Ö İYDO- İPÖ

DOTÖ yöntemi odaklı okul sonrası etkinliklere katılan grup

MYÖ-KT İÇİ-KT PÇBA-Ö İYDO-İPÖ