Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Kanununda yer alan istisna 1. Yasal düzenleme

4691 say›l› Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Kanununun vergilemeye yönelik hükümler içeren 8 inci maddesinin üçüncü, dördüncü ve beflinci f›kralar›, 5035 say›l› Kanunla yü-rürlükten kald›r›larak, bu hükümler 4691 say›l› Kanuna eklenen geçici 2 nci maddede yeniden düzenlenmifltir. 5281 say›l› Kanunun 41 inci maddesiyle de an›lan geçici 2 nci maddeye üçüncü f›kra eklenmifl olup madde afla¤›daki gibidir:

“Geçici Madde 2 – Yönetici flirketlerin bu Kanun uygulamas› kapsam›nda elde ettikleri kazançlar ile bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, mün-has›ran bu bölgedeki yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar›

31/12/2013 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesnad›r.

Bölgede çal›flan araflt›rmac›, yaz›l›mc› ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili üc-retleri 31/12/2013 tarihine kadar her türlü vergiden müstesnad›r. Yönetici flirket, ücreti gelir vergisi istisnas›ndan yararlanan kiflilerin bölgede fiilen çal›fl›p çal›flmad›¤›n› denet-ler. Bölgede fiilen çal›flmayanlara istisna uyguland›¤›n›n tespit edilmesi halinde, ziyaa u¤rat›lan vergi ve buna iliflkin cezalardan yönetici flirket de ayr›ca sorumludur.

Bu madde hükümleri TÜB‹TAK-Marmara Araflt›rma Merkezi Teknoloji Serbest Bölge-si yönetici flirketi, bu bölgede faaliyet gösteren Gelir ve Kurumlar VergiBölge-si mükellefleri ile bölgede çal›flan araflt›rmac›, yaz›l›mc› ve Ar-Ge personelinin bu görevleri ile ilgili üc-retleri bak›m›ndan da uygulan›r.”

5.12.2.2. Yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlarda kurumlar ver-gisi istisnas›n›n kapsam›

Yap›lan düzenlemeyle teknoloji gelifltirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflerin, münhas›ran bu bölgedeki yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar, fa-aliyete bafllan›lan tarihten ba¤›ms›z olmak üzere, 31/12/2013 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna edilmifltir.

Bölgede faaliyette bulunan mükelleflerin bölge d›fl›nda gerçeklefltirdikleri faaliyetlerin-den elde etti¤i kazançlar, yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinfaaliyetlerin-den elde edilmifl olsa dahi istis-nadan yararlanamaz.

Öte yandan, teknoloji gelifltirme bölgelerinde yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetinde bulunan flir-ketlerin, bu faaliyetler sonucu bulduklar› ürünleri kendilerinin seri üretime tabi tutarak pazarlamalar› halinde, bu ürünlerin pazarlanmas›ndan elde edilen kazançlar›n lisans, pa-tent gibi gayrimaddi haklara isabet eden k›sm›, transfer fiyatland›rmas› esaslar›na göre ayr›flt›r›lmak suretiyle istisnadan yararlanabilecektir. Üretim ve pazarlama organizasyo-nu nedeniyle do¤an kazanc›n di¤er k›sm› ise istisna kapsam›nda de¤erlendirilmeyecek-tir. Ancak, lisans, patent gibi gayrimaddi haklara ba¤lanmam›fl olmakla birlikte uyarla-ma, yerlefltirme, gelifltirme, revizyon, ek yaz›l›m gibi faaliyetlerden elde edilen kazanç-lar›n istisna kapsam›nda de¤erlendirilece¤i tabiidir.

Örne¤in; teknoloji gelifltirme bölgesinde yaz›l›m faaliyetinde bulunan flirketin, üretti¤i yaz›l›mlar›n lisans sat›fl›ndan veya kiralanmas›ndan elde edece¤i kazançlar istisnadan yararlanacak, ancak söz konusu yaz›l›m›n disk, CD veya elektronik ortamda pazarlan-mas›ndan elde edilen kazançlar›n (lisansa isabet eden k›sm› hariç) istisnadan yararlan-mas› mümkün olmayacakt›r.

Ayn› flekilde, bir ilaç flirketince bölgede gerçeklefltirilen Ar-Ge faaliyeti sonucu ortaya ç›kan kanser ilac›na ait gayrimaddi hakk›n kiralanmas› veya devrinden elde edilecek ka-zançlar istisnadan yararlanacak, ilac›n bizzat üretilerek sat›lmas› halinde bu faaliyetten elde edilen kazanc›n gayrimaddi hakka isabet eden k›sm› hariç istisnadan yararlanmas›

mümkün olmayacakt›r.

‹stisna uygulamas›nda, mükellefin tam veya dar mükellefiyet esas›nda kurumlar vergi-sine tabi olmas›n›n bir önemi yoktur.

5.12.2.2.1. ‹stisna kapsam›na giren faaliyetler

‹stisna, sadece yaz›l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilen kazançlara tan›nm›flt›r.

4691 say›l› Kanunda;

Araflt›rma ve Gelifltirme (Ar-Ge), bilim ve teknolojinin geliflmesini sa¤layacak yeni bil-gileri elde etmek veya mevcut bilgilerle yeni malzeme, ürün ve araçlar üretmek, yaz›l›m üretimi dahil olmak üzere yeni sistem, süreç ve hizmetler oluflturmak veya mevcut olan-lar› gelifltirmek amac› ile yap›lan düzenli çal›flmalar,

Yaz›l›m, bir bilgisayar, iletiflim cihaz› veya bilgi teknolojilerine dayal› bir di¤er cihaz›n çal›flmas›n› ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken ifllemleri yapmas›n› sa¤layan ko-mutlar dizisinin veya programlar›n ve bunlar›n kod listesini, iflletim ve kullan›m k›lavuz-lar›n› da içeren belgelerin ve hizmetlerin tümü,

olarak tan›mlanm›flt›r.

5.12.2.2.2. Bölgede faaliyete geçilmeden önce bafllat›lm›fl projelerden sa¤lanan ka-zançlar›n istisna kapsam›nda de¤erlendirilip de¤erlendirilmeyece¤i

Mükelleflerin bölgede faaliyete geçtikleri tarih itibar›yla tamamlam›fl olduklar› yaz›l›m ve Ar-Ge’ye dayal› projelerden elde edecekleri kazançlar›n istisna kapsam›nda de¤er-lendirilmesi mümkün de¤ildir.

Di¤er taraftan, mükelleflerin bölgede faaliyete geçmeden önce bafllay›p, bölgede devam ettirdikleri yaz›l›m ve Ar-Ge’ye dayal› projelerden sa¤lad›klar› kazanc›n, sadece proje-nin bölgede gerçeklefltirilen k›sm›na isabet eden tutar› istisnadan yararlanabilecektir.

Elde edilen kazanc›n ne kadar›n›n bölgede gerçeklefltirilen çal›flmalara iliflkin oldu¤u, bölgede faaliyete bafllanmas›ndan sonra ortaya ç›kan maliyetin projenin bafllang›c›ndan tamamlanmas›na kadar geçen dönemde oluflan maliyete oran› kullan›lmak suretiyle be-lirlenecektir. Daha sa¤l›kl› bir sonuç verecekse, mükelleflerin baflka bir yöntem kullan-mak suretiyle de (kullan›lan do¤rudan iflgücü miktar› gibi) bu ayr›m› yapabilmeleri mümkün bulunmaktad›r.

5.12.2.3. Yönetici flirketlerin yararlanabilecekleri istisnan›n kapsam›

4691 say›l› Kanunun geçici 2 nci maddesi hükmüne göre, yönetici flirketlerin bu Kanun uygulamas› kapsam›nda elde ettikleri kazançlar› kurumlar vergisinden istisna edilmifl olup yönetici flirketlerin istisna edilen kazançlar›, 4691 say›l› Kanun kapsam›nda bölge-nin kurulmas›na, yönetilmesine ve iflletilmesine iliflkin faaliyetlerden kaynaklanan ka-zançlard›r.

5.12.2.4. ‹stisna kazanç tutar›n›n tespiti

4691 say›l› Kanunun geçici 2 nci maddesinde yer alan istisna, bir kazanç istisnas› olup istisna kapsam›ndaki faaliyetlerden elde edilen has›lattan bu faaliyetler nedeniyle yük-lenilen gider ve maliyet unsurlar›n›n düflülmesi sonucu bulunacak kazanc›n tamam› ku-rumlar vergisinden istisna olacakt›r.

‹stisna kazanc›n ve bu ba¤lamda kurumlar vergisi matrah›n›n tespiti aç›s›ndan, Kanun uygulamas› kapsam›nda bulunan ve bulunmayan has›lat, maliyet ve gider unsurlar›n›n ayr› ayr› izlenmesi ve istisna kapsam›nda olan faaliyetlere ait has›lat, maliyet ve gider unsurlar›n›n, di¤er faaliyetlerle iliflkilendirilmemesi ve kay›tlar›n da bu ayr›m› sa¤laya-cak flekilde tutulmas› gerekmektedir.

Kanun uygulamas› kapsam›nda istisna olan faaliyetlerin zararla sonuçlanmas› halinde, bu zararlar›n istisna kapsam›nda olmayan di¤er faaliyetlere iliflkin kazançlardan indiril-mesi mümkün de¤ildir.

Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin, 4691 say›l› Kanun kapsam› d›fl›ndaki ticari ifl-lemlerinden elde edecekleri gelirleri ile ola¤and›fl› gelirlerinin istisna kapsam›nda de¤er-lendirilmesi mümkün de¤ildir. Bu kapsamda, nakitlerin de¤erde¤er-lendirilmesi sonucu oluflan faiz gelirleri, yabanc› para cinsinden aktifler dolay›s›yla oluflan kur farklar› ve iktisadi k›ymetlerin elden ç›kar›lmas›ndan do¤an gelirler istisna kapsam›nda de¤erlendirilmeye-cektir.

Bölgede faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerine, di¤er kurumlardan geri ödeme kofluluyla sermaye deste¤i olarak sa¤lanan yard›mlar, borç mahiyetinde ol-du¤undan bu yard›mlar›n ticari kazanca dahil edilmesi söz konusu olmayacakt›r.

Di¤er taraftan, teknoloji gelifltirme bölgelerinde faaliyet gösteren mükelleflere, istisna-dan yararlanan Ar-Ge projelerine iliflkin olarak, TÜB‹TAK ve benzeri kurumlar taraf›n-dan ilgili mevzuat çerçevesinde hibe fleklinde sa¤lanan destek tutarlar› ile di¤er kurum-lar›n bu mahiyetteki her türlü ba¤›fl ve yard›mlar›, kurum kazanc›na dahil edilecek ve is-tisnadan yararland›r›lacakt›r.

5.12.2.5. Müflterek genel giderler ve amortismanlar›n da¤›t›m›

‹stisna kapsam›na giren faaliyetler ile bu kapsama girmeyen ifllerin birlikte yap›lmas›

halinde müflterek genel giderlerin, bu faaliyetler ile ilgili olarak cari y›lda oluflan mali-yetlerin birbirine oran› esas al›narak da¤›t›lmas› gerekmektedir.

‹stisna kapsam›na giren ve girmeyen faaliyetlerde müfltereken kullan›lan tesisat, makine ve ulaflt›rma vas›talar›n›n amortismanlar›n›n ise bunlar›n her bir iflte kullan›ld›klar› gün say›s›na göre da¤›t›m›n›n yap›lmas› gerekmektedir. Hangi ifllerde ne kadar süreyle kul-lan›ld›¤› tespit edilemeyen sabit k›ymetlere iliflkin amortismanlar, müflterek genel gider-lerle birlikte da¤›t›ma tabi tutulacakt›r.

5.12.2.6. ‹stisna kapsam›ndaki kazançlar›n da¤›t›lmas›

Yönetici flirketler dahil olmak üzere bölgede faaliyet gösteren kurumlar›n, bu bölgeler-de elbölgeler-de ettikleri kazançlar› da¤›tmalar› halinbölgeler-de, da¤›t›lan kâr paylar› üzerinbölgeler-den elbölgeler-de ebölgeler-de- ede-nin hukuki niteli¤ine göre Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesiede-nin birinci f›kras›-n›n (6) numaral› bendinin (b) alt bendi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 15 inci madde-sinin ikinci f›kras› ve 30 uncu maddemadde-sinin üçüncü ve alt›nc› f›kralar› uyar›nca vergi ke-sintisi yapmalar› gerekmektedir.

5.12.2.7. ‹stisna uygulamas›nda süre

‹stisna, 31/12/2013 tarihine kadar uygulanacak olup istisna süresinin bafllang›ç tarihi olarak, yönetici flirketten izin al›narak bölgede fiilen faaliyete geçilen tarih esas al›na-cakt›r.

Yönetici flirketlerin bu Kanun uygulamas› kapsam›nda elde ettikleri kazançlar› da 31/12/2013 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna edilmifltir.

5.12.2.8. Bölgedeki iflyeri kiralamalar›nda gelir vergisi kesintisi

Bölgede faaliyet gösteren mükelleflerin vak›flardan tafl›nmaz kiralamalar› halinde, vak-fa yapacaklar› kira ödemeleri üzerinden (bu vak›flar›n Bakanlar Kurulunca vergi muafi-yeti tan›nm›fl olup olmad›¤›na bak›lmaks›z›n), Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü mad-desinin birinci f›kras›n›n (5) numaral› bendinin (b) alt bendine göre vergi kesintisi yap-malar› gerekmektedir.

Yönetici flirketlerin ilgili mevzuat uyar›nca anonim flirket olarak kurulmas› zorunlu ol-du¤undan, bu flirketlerden yap›lan kiralamalarda ödenen kira bedelleri üzerinden vergi kesintisi yap›lmayacakt›r.

5.12.2.9. Teknoloji Gelifltirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeli¤i hükümlerine göre bildirim ve beyan›n yap›lmas› gereken yer

19/6/2002 tarih ve 24790 say›l› Resmi Gazete’de yay›mlanan Teknoloji Gelifltirme Böl-geleri Uygulama Yönetmeli¤inin 37 nci maddesinde, yönetici flirketin kuruluflunun Ti-caret Sicili Gazetesinde ilan›ndan sonra Maliye Bakanl›¤›na baflvuruda bulunaca¤›; böl-gede yer alan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhas›ran bu bölböl-gedeki yaz›-l›m ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar›n›n gelir ve kurumlar vergisinden istisna edilebilmesi için Maliye Bakanl›¤›na müracaat edecekleri, bu müracaata bölgede faaliyette bulunuldu¤unu gösteren yönetici flirketten al›nan bir belgenin eklenece¤i; gi-riflimcilerin, istihdam ettikleri tüm araflt›rmac›, yaz›l›mc› ve Ar-Ge projelerindeki

perso-nelin listesini, görev tan›mlar›n›, nitelik ve çal›flma sürelerini yönetici flirkete onaylatt›k-tan sonra ayl›k olarak Maliye Bakanl›¤›na bildirecekleri ifade edilmifltir.

Söz konusu yönetmelikte baflvuru, müracaat ve bildirimlerin yap›laca¤› yer Maliye Ba-kanl›¤› olarak belirtilmekle birlikte, bu bildirimler bölgede faaliyet gösteren mükellefle-rin kurumlar vergisi yönünden ba¤l› olduklar› vergi dairesine yap›lacak olup bunlar›n bir örne¤inin de muhtasar beyanname yönünden ba¤l› olunan vergi dairesine bildirilmesi gerekmektedir. Vergi dairelerince mükelleflere istisna uygulamas›na iliflkin olarak her-hangi bir belge verilmesi söz konusu de¤ildir.

Bölgede faaliyete geçen mükellefler, ifle bafllama, ifli b›rakma ve di¤er de¤ifliklikler ko-nusunda Vergi Usul Kanununda yer alan hükümlere uymak zorundad›r.