Spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi iflletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetinde bulunan anonim flirketler

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü ile özerk spor federasyonlar›na tescil edilmifl spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi iflletmeleri ile sadece idman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim flirketler, Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (j) bendi kapsam›nda kurumlar vergisinden muaft›rlar.

Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü ile özerk spor federasyonlar›na tescil edilmifl spor kulüplerinin idman ve spor faaliyetlerinde bulunan iktisadi iflletmelerinin muafiyet hük-münden yararlanabilmesi için iktisadi iflletmenin;

- Gençlik ve Spor Genel Müdürlü¤ü ve/veya özerk spor federasyonlar›na tescil edilmifl olan spor kulüplerine ait olmas›,

- Faaliyetlerinin sadece idman ve spor faaliyetlerinden ibaret olmas›

gerekmektedir.

‹dman ve spor faaliyetlerinde bulunan anonim flirketler ise sadece idman ve spor faali-yetinde bulunmalar› kayd›yla kurumlar vergisinden muaf olacakt›r.

Öte yandan, transfer ve bonservis gelirleri, saha reklam gelirleri, maç bileti sat›fllar›, sporcular›n formalar›na ald›klar› reklamlar, maç yay›n hakk›n›n sat›lmas› faaliyetleri de idman ve spor faaliyeti kapsam›nda de¤erlendirilecektir.

Örne¤in; Türkiye Futbol Federasyonuna tescil edilmifl bir spor kulübünün, idman ve spor faaliyetlerine ba¤l› olarak maç bileti sat›fllar›, sporcular›n formalar›na ald›klar›

rek-lamlar, maç yay›n hakk›n›n sat›lmas› gibi faaliyetleri muafiyet kapsam›nda de¤erlendi-rilecektir. Ancak, kulübün söz konusu idman ve spor faaliyetlerinin yan› s›ra forma, ayakkab› ve di¤er malzeme sat›fl›, otopark, benzin istasyonu, restoran, otel, büfe ve plaj iflletmecili¤i yapmas› durumunda, idman ve spor faaliyetleri d›fl›ndaki faaliyetler ayr› bir iktisadi iflletme olarak kurumlar vergisine tabi tutulacakt›r.

4.13. Kooperatifler

Kooperatifler, üyelerin meslek ve geçimlerine ait ihtiyaçlar›n›n karfl›l›kl› dayan›flma ve yard›mlaflma ile sa¤lanmas› esas›yla kurulmaktad›rlar. Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (k) bendi ile de tüketim ve tafl›mac›l›k kooperatifleri d›fl›nda kalan kooperatifler belirli flartlarla kurumlar vergisinden muaf tutulmufllard›r.

4.13.1. Muafiyet flartlar›

Kooperatiflerin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmeleri için ana sözleflmele-rinde;

- Sermaye üzerinden kazanç da¤›t›lmamas›na,

- Yönetim kurulu baflkan ve üyelerine kazanç üzerinden pay verilmemesine, - Yedek akçelerinin ortaklara da¤›t›lmamas›na,

- Sadece ortaklarla ifl görülmesine

dair hükümlerin bulunmas› ve bu kay›t ve flartlara da fiilen uyulmas› gerekmektedir.

Bu flartlara ana sözleflmelerinde yer vermeyen ya da yer vermekle beraber bu flartlara fi-iliyatta uymayan kooperatifler, muafiyet hükümlerinden yararlanamayacakt›r.

4.13.1.1. Sermaye üzerinden kazanç da¤›t›lmamas›

Sermaye üzerinden kazanç da¤›t›lmas› sermaye flirketlerine ait bir özelliktir. Koopera-tiflerin elde ettikleri kazanc› ortaklar›na sermaye paylar›na göre da¤›tmas› durumunda, kooperatiflerin sermaye flirketlerinden fark› kalmayacakt›r. Bu nedenle, bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleflmesinde sermaye üze-rinden kazanç da¤›t›lmamas›na iliflkin hüküm bulunmas› ve fiilen de bu hükme uyulma-s› gerekmektedir.

4.13.1.2. Yönetim kurulu baflkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmemesi Yönetim kurulu baflkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse verilmesi sermaye flirketle-rine ait bir özelliktir. Kooperatiflerin, elde ettikleri kazanc› yönetim kurulu baflkan ve üyelerine da¤›tmas› durumunda, kooperatiflerin sermaye flirketlerinden fark› kalmaya-cakt›r. Bu nedenle, bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleflmesinde yönetim kurulu baflkan ve üyelerine kazanç üzerinden hisse ve-rilmemesine iliflkin hüküm bulunmas› ve fiilen de bu hükme uyulmas› gerekmektedir.

4.13.1.3. Yedek akçelerin da¤›t›lmamas›

Kooperatiflerce ayr›lan yedek akçelerin ortaklar›n sermayeye ifltirak oranlar›na veya ko-operatif ile yapt›klar› muamele miktarlar›na ya da baflka bir esasa göre da¤›t›lmas›na izin

verilmemifltir. Bu nedenle, bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabil-mesi için ana sözleflyararlanabil-mesinde ayr›lan yedek akçelerin ortaklara da¤›t›lmamas›na iliflkin hüküm bulunmas› ve fiilen de bu hükme uyulmas› gerekmektedir.

4.13.1.4. Sadece ortaklarla ifl görülmesi

Kooperatifler ortaklar›n›n belirli ekonomik ç›karlar›n›n ve özellikle meslek ve geçimle-rine ait ihtiyaçlar›n›n sa¤lan›p korunmas›n› amaçlad›klar› için faaliyetin normal olarak sadece ortaklarla s›n›rl› olmas› gerekmektedir. Bu nedenle, bir kooperatifin kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabilmesi için ana sözleflmesinde sadece ortaklarla ifl gö-rülmesine iliflkin hüküm bulunmas› ve fiilen de bu hükme uyulmas› gerekmektedir.

Ortak d›fl› ifllemler, sadece ortak olmayanlarla yap›lan ifllemleri de¤il, ortaklarla koope-ratif ana sözleflmesinde yer almayan konularda yap›lan ifllemleri de kapsamaktad›r.

4.13.1.4.1. Üretim kooperatiflerinde ortak d›fl› ifllemler

Üretim kooperatiflerinin, ortaklar›ndan ald›¤› ürünleri, niteli¤inde herhangi bir de¤iflik-lik yapmadan üçüncü kiflilere satmalar› ortak d›fl› ifllem say›lmamaktad›r. Ortaklardan al›nan ürünlerin bir tak›m ifllemlerden geçirildikten sonra niteli¤i de¤ifltirilmifl olarak üçüncü kiflilere sat›lmas› ise ortak d›fl› ifllem say›lmaktad›r.

Örnek 1:Ortaklardan al›nan sütlerin niteli¤i de¤ifltirilmeksizin üçüncü kiflilere sat›lma-s› ortak d›fl› ifllem say›lmazken, bu sütlerin ifllendikten sonra peynir olarak ortaklara ve-ya üçüncü kiflilere sat›lmas› halinde, bu sat›fl ifllemi ortak d›fl› ifllem say›lmaktad›r.

Örnek 2:Ortaklardan al›nan zeytinlerin ay›klanma ve temizlenme gibi ifllemlerle sofra-l›k zeytin haline getirilerek üçüncü kiflilere sat›lmas› ortak d›fl› ifllem say›lmazken, bu zeytinlerin çeflitli ifllemlere tabi tutarak zeytinya¤› fleklinde ortaklara veya üçüncü kifli-lere sat›lmas› halinde, bu sat›fl ifllemi ortak d›fl› ifllem say›lacakt›r.

Örnek 3: Kooperatiflerin üçüncü kiflilerden sat›n ald›¤› üretimde kullan›lan girdileri (ilaç, gübre, tohum gibi) ortaklara vermesi ve bedelin ortaklar›n kooperatife satacaklar›

ürün bedeli ile iliflkilendirilmesi ortak d›fl› ifllem say›lmayacakt›r. Buna göre bir pancar üretim kooperatifi taraf›ndan üçüncü kiflilerden sat›n al›nan gübrenin, kooperatif ortak-lar›ndan sat›n al›nacak pancara ait ürün bedelinden mahsup edilmek üzere ortaklara

da-¤›t›lmas›, ortak d›fl› ifllem olarak kabul edilmeyecektir.

4.13.1.4.2. Kredi kooperatiflerinde ortak d›fl› ifllemler

Kredi kooperatiflerinin kendi kaynaklar›ndan veya banka, kredi kuruluflu benzeri üçün-cü kiflilerden sa¤lad›¤› fonlar›, sadece ortaklar›na kredi olarak vermesi halinde, bu faali-yetler ortak d›fl› ifllem say›lmayacakt›r. Kredinin, kooperatif orta¤› olmayanlara verilme-si ise ortak d›fl› ifllem olarak kabul edilecektir.

4.13.1.4.3. Yap› kooperatiflerinde ortak d›fl› ifllemler

Yap› kooperatiflerinin, arsalar›n› kat karfl›l›¤› vererek iflyeri veya konut elde etmeleri or-tak d›fl› ifllem say›lacakt›r. Ancak, bu kooperatiflerin, her bir hisse için bir iflyeri veya konut elde etmesi halinde, bu ifllem ortak d›fl› ifllem olarak kabul edilmeyecektir.

Yap› kooperatifi taraf›ndan infla edilen iflyeri ve konutlarda yaflayan insanlar›n sosyal ih-tiyaçlar›n› karfl›lamak amac›yla sosyal tesislerin kat karfl›l›¤› infla ettirilmesi de ortak d›-fl› ifllem say›lmayacakt›r. Bu tesislerin yap›m›n› müteakip, kooperatif taraf›ndan iflletil-mesi halinde, iflletilmeye baflland›¤› tarihte muafiyet flart› ihlal edilmifl say›lacakt›r.

Kooperatiflerin konut infla etmek üzere kum, çimento, demir v.b. malzeme sat›n almas›, söz konusu inflaata finansman sa¤lamak üzere üçüncü kiflilerden kredi temin etmesi de ortak d›fl› ifllem olarak de¤erlendirilmeyecektir.

‹flyeri veya konut infla etmek üzere kurulan bir yap› kooperatifinin ortaklar›ndan topla-d›¤› paralar› de¤erlendirerek nemaland›rmas› halinde, söz konusu nemalar›n Gelir Ver-gisi Kanununun geçici 67 nci maddesine göre vergilendirilmifl olmas› ve ortaklara da¤›-t›lmayarak kooperatif amaçlar› do¤rultusunda harcanmas› flart›yla, muafiyet flartlar› ih-lal edilmifl olmayacakt›r.

Kooperatife ait tafl›nmazlar›n, ortaklara veya ortak olmayanlara kiraya verilmesi veya kooperatifin infla etti¤i konut veya iflyerlerinin ortaklara da¤›t›m›ndan sonra elinde ka-lan iflyeri, konut veya arsalar›n sat›lmas› ortak d›fl› ifllem say›lacakt›r.

Kooperatifin amac›n› gerçeklefltirmesinden sonra elinde kalan malzeme, alet ve edeva-t›n sat›lmas› ortak d›fl› ifllem olarak de¤erlendirilmeyecektir.

Öte yandan, baz› kooperatiflerin ana sözleflmelerinde, “ortaklar›n sosyal, kültürel eko-nomik ihtiyaçlar›n› karfl›lamak üzere gerekli tesisleri kurmak, iflletmek veya kiraya ver-mek ….” hükmü yer alabilver-mektedir. Ana sözleflmelerinde söz konusu hüküm olsa dahi fiilen söz konusu tesislerin kurulup bizzat iflletilmesi veya kiraya verilmesi ortak d›fl› ifl-lem olarak de¤erlendirilecektir. Bu hükmün, ana sözleflmede yer almas› tek bafl›na mü-kellefiyet için yeterli olmayacakt›r.

4.13.2. Yap› kooperatiflerinin muafiyetinde özel flartlar

Yap› kooperatiflerinde muafiyetten yararlanabilmek için yukar›da belirtilen flartlara ila-veten;

- Kurulufllar›ndan, yap› inflaatlar›n›n sona erdi¤i tarihe kadar yönetim ve denetim kurul-lar›nda, söz konusu inflaat iflini k›smen veya tamamen üstlenen gerçek kiflilerle tüzel ki-fli temsilcilerine ve Kurumlar Vergisi Kanununun 13 üncü maddesine göre bunlarla ilifl-kili kiflilere veya iflçi iflveren iliflkisi bulunan kiflilere yer verilmemesi,

- Yap› ruhsat› ile arsa tapusunun kooperatif tüzel kiflili¤i ad›na olmas›

gerekmektedir.

Buna göre, yap› kooperatiflerinin muafiyetten yararlanabilmeleri için, kurulufllar›ndan inflaat›n sona erdi¤i tarihe kadar yönetim ve denetim kurullar›nda, inflaat iflini üstlenen gerçek kiflilerle tüzel kifli temsilcilerine veya bunlarla iliflkili kifli kabul edilen kifli ve ku-rumlara veya bunlarla iflçi ve iflveren iliflkisi içinde bulunanlara yer vermemeleri gerekir.

Burada sözü geçen iliflkili kifli, inflaat iflini üstlenen gerçek kiflilerle tüzel kiflilerin,

- Ortaklar›n›,

- Ortaklar›n›n ilgili bulundu¤u gerçek ve tüzel kiflileri,

- Ortaklar›n›n idaresi, denetimi veya sermayesi bak›m›ndan do¤rudan veya dolayl› ola-rak ba¤l› bulundu¤u ya da nüfuzu alt›nda bulundurdu¤u gerçek ve tüzel kiflileri, - Ortaklar›n›n efllerini,

- Ortaklar›n›n veya efllerinin üst soylar› (usul) ve alt soylar› (füruu) ile üçüncü derece da-hil yansoy h›s›mlar› ile kay›n h›s›mlar›n›

kapsamaktad›r.

Yap› kooperatiflerinin yap› ruhsat› veya arsa tapusunun kooperatif tüzel kiflili¤i ad›na bulunmad›¤› durumlarda da muafiyetten yararlan›lmas› mümkün de¤ildir. Örne¤in, in-flaat› üstlenen müteahhit ad›na düzenlenecek bir yap› ruhsat›, yap› kooperatifinin muafi-yetten yararlanmas›n› engelleyecektir. Yeni kurulan kooperatiflerde ise arsa temin edil-memesi veya henüz inflaat aflamas›na gelinedil-memesi durumunda bu flart aranmayacakt›r.

T.C. Baflbakanl›k Toplu Konut ‹daresi Baflkanl›¤›, konut ihtiyac›n›n karfl›lanmas› ama-c›yla konut ve arsa üretimi yapmakta olup yap› kooperatifleri, T.C. Baflbakanl›k Toplu Konut ‹daresi Baflkanl›¤› taraf›ndan tahsis edilen arsa ve araziler üzerine konut veya ifl-yeri yapabilmekte, ayr›ca 1163 say›l› Kooperatifler Kanununa göre kurulan kooperatif birlikleri veya kooperatifler merkez birlikleri de kooperatiflere arsa temini veya tahsi-sinde görevli ve/veya yetkili olabilmektedirler.

1163 say›l› Kooperatifler Kanununa göre kurulan kooperatif birlikleri veya kooperatif-ler merkez birlikkooperatif-leri de an›lan Kanun uyar›nca kooperatif olarak de¤erlendirildi¤inden söz konusu arsa ve arazilerin tapusunun veya yap› ruhsatlar›n›n Toplu Konut ‹daresi Baflkanl›¤› veya kooperatif birlikleri ya da kooperatifler merkez birlikleri ad›na olmas›

halinde de bahse konu yap› kooperatifleri, kurumlar vergisi muafiyetinden yararlanabi-lecektir.

2006 y›l›n›n sonuna kadar Kurumlar Vergisi Kanununun 4 üncü maddesinin birinci f›k-ras›n›n (k) bendinde yaz›l› flartlar› sa¤layamayan yap› kooperatiflerinin muafiyeti, 1/1/2006 tarihi itibar›yla sona ermifl say›lacakt›r. Dolay›s›yla, bu tarihten önce kurulan yap› kooperatifleri, 31/12/2006 tarihine kadar yukar›da belirtilen muafiyet flartlar›n› ye-rine getirmifl olmalar› flart›yla kurumlar vergisinden muaf olacaklard›r.

Örne¤in; (A) Yap› Kooperatifinin inflaat iflini üstlenen müteahhidin o¤lunun kooperatif yönetim kurulunda bulunmas› durumunda, yönetim kurulu üyeli¤inden 2006 y›l› sonu-na kadar ayr›lm›fl olmas› gerekmektedir. Aksi halde, kooperatifin 1/1/2006 tarihinden geçerli olmak üzere kurumlar vergisi mükellefiyeti tesis edilecektir.