Vergi kesenlerin sorumlulu¤u

Serbest bölgelerde faaliyette bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin, 6/2/2004 tarihin-den sonra Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanunu uyar›nca vergi kesintisi-ne tabi ödemeler üzerinden kestikleri vergileri, ba¤l› bulunduklar› vergi dairesikesintisi-ne mü-kellefiyet tesis ettirerek sorumlu s›fat›yla beyan edip ödemeleri gerekmektedir.

Örne¤in; serbest bölgede faaliyet gösteren bir iflletme, yurt d›fl›nda mukim yabanc› bir flirketten gayrimaddi hak kiralamas› veya sat›n almas› dolay›s›yla bu yabanc› flirkete ya-paca¤› ödemeler ile avukatl›k hizmeti dolay›s›yla avukat›na yaya-paca¤› serbest meslek ödemeleri üzerinden vergi kesintisi yapmak zorundad›r.

5.12.3.5.1. Kâr paylar›n›n da¤›t›lmas› halinde vergi kesintisi

Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendindeki istisna hükmünün, kâr da¤›t›m›na ba¤l› olarak yap›lacak vergi kesintisine etkisi bulun-mamaktad›r.

Dolay›s›yla, serbest bölgelerde faaliyette bulunan kurumlar vergisi mükelleflerinin, bu bölgelerde elde ettikleri kazançlar› da¤›tmalar› halinde, da¤›t›lan kâr paylar› üzerinden elde edenin hukuki niteli¤ine göre Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesinin birci f›kras›n›n (6) numaral› bendinin (b) alt bendi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 15 in-ci maddesinin ikinin-ci f›kras› ve 30 uncu maddesinin üçüncü ve alt›nc› f›kralar› uyar›nca vergi kesintisi yapmalar› gerekmektedir.

5.12.3.5.2. Mevduat faizi ve repo gelirinde vergi kesintisi

Serbest bölgelerde faaliyet gösteren kurumlar vergisi mükelleflerinin serbest bölgeler-deki banka veya di¤er finans kurumlar›nda bulunan mevduat hesaplar›na tahakkuk etti-rilen faizler ile repo kazançlar› üzerinden, Kurumlar Vergisi Kanununun 15 ve 30 uncu maddeleri uyar›nca vergi kesintisi yap›lmas› gerekmektedir. Öte yandan, mevduat faizi ve repo kazançlar› Gelir Vergisi Kanununun geçici 67 nci maddesi kapsam›nda vergi ke-sintisine tabi bulundu¤undan, söz konusu kazançlar üzerinden yürürlükte oldu¤u müd-detçe bu maddeye göre vergi kesintisi yap›lacakt›r.

Serbest bölgelerdeki banka flubeleri veya di¤er finans kurumlar›nca yap›lacak olan söz konusu vergi kesintileri, bu kurumlarca mahallin vergi dairesine mükellefiyet tesis etti-rilerek sorumlu s›fat›yla beyan edilip ödenecektir.

5.12.3.5.3. Muhtasar beyanname verilmesi

Gelir Vergisi Kanununun 94 üncü maddesi ile Kurumlar Vergisi Kanununun 15 ve 30 uncu maddeleri uyar›nca vergi kesintisi yapmaya mecbur olanlar›n, bir ay içinde yapt›k-lar› ödemeler veya tahakkuk ettirdikleri kârlar ve iratlar ile bunlardan kestikleri vergile-ri muhtasar beyanname ile beyan etmelevergile-ri gerekmektedir. Ancak, istisna uygulamas› ya di¤er nedenlerle kesilen bir verginin olmamas› durumunda muhtasar beyanname ve-rilmesine gerek bulunmamaktad›r.

5.12.3.6. ‹stisna uygulamas›nda süre

Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesinin birinci f›kras›n›n (a) bendinde yer alan kazanç istisnas›, serbest bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin faaliyet ruh-satlar›nda belirtilen süre ile s›n›rl› oldu¤undan, istisna uygulamas› mükelleflerin faaliyet ruhsatlar›nda belirtilen sürenin son günü (son gün dahil) bitecektir.

5.12.3.7. ‹malat faaliyetlerine uygulanacak istisna 5.12.3.7.1. Genel olarak

Serbest bölgelerde imalat faaliyetinde bulunan mükelleflerin bölgelerde imal ettikleri ürünlerin sat›fl›ndan elde ettikleri kazançlar›, Türkiye’nin Avrupa Birli¤ine tam üyeli¤i-nin gerçekleflti¤i tarihi içeren y›ll›k vergileme dönemiüyeli¤i-nin sonuna kadar kurumlar vergi-sinden istisnad›r.

Bu istisnadan, bölgede yeni faaliyete geçen mükellefler ile faaliyet ruhsatlar›nda yer alan sürenin dolmas›yla normal vergileme rejimine tabi olacak mükellefler yararlana-cakt›r.

Ancak,

- Üretim d›fl› faaliyetlerden,

- Serbest bölge d›fl›nda üretilen mallar›n sat›fl›ndan,

- Faaliyet ruhsat›nda belirtilen alan d›fl›nda üretilen mallar›n sat›fl›ndan,

- Serbest bölgede veya serbest bölge d›fl›nda fason olarak imal ettirilen ürünlerin sat›fl›ndan elde edilen kazançlar istisna kapsam›nda de¤erlendirilmeyecektir.

‹stisna uygulamas›nda, imal edilen ürünün yurt d›fl›na ya da yurt içine sat›lmas›n›n bir önemi bulunmamaktad›r.

Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesinin ikinci f›kras› uyar›nca, serbest bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin imal ettikleri ürünlerin sat›fl›ndan elde ettik-leri kazançlar›n gelir veya kurumlar vergisinden istisna edilebilmesi için;

- Bölgelerde “imalat” faaliyetinde bulunmak üzere alm›fl olduklar› ruhsat›n bir örne¤ini, - Sanayi sicil belgesi ve kapasite raporunun bir örne¤ini,

- ‹malat faaliyetinde kullan›lacak araç park›n› gösteren bir listeyi

yeni mükellefiyet tesis ettirenler mükellefiyet tesisinde, durum de¤iflikliklerinde ise (ye-ni bir alanda imalata bafllayacak mükelleflerin bu durumu ruhsatlar›na ifllettirdikten son-ra) de¤iflikli¤i müteakiben verecekleri ilk geçici vergi beyannamesi ekinde, ilgili vergi dairesine vermeleri gerekmektedir.

5.12.3.7.2 ‹stisna kapsam›ndaki fason imalat

‹stisna uygulamas› aç›s›ndan, imalat faaliyetinin serbest bölgede yap›lmas› gerekmekte olup imalat›n belli safhalar›nda d›flar›dan fason hizmet sat›n al›nmas› istisna uygulama-s›na engel teflkil etmemektedir.

Ancak,

- Fason imalat›n sadece, sanayi sicil belgesi veya faaliyet ruhsat›nda yaz›l› üretim kap-sam›nda yapt›r›lmas›,

- Söz konusu istisna serbest bölgelerde yap›lan imalata tan›nm›fl oldu¤undan imalat›n fa-son imalattan çok iflletmenin kendi imalat›ndan oluflmas›,

- ‹malat faaliyetleriyle ilgili olarak istisnadan yararlanacak kazanç tutar›n›n fiili kapasi-te kullan›m› ile s›n›rl› olmas›,

- ‹fl riskinin ve organizasyonunun üstlenilmesi, - Ham madde ve yard›mc› maddelerin temin edilmesi, gerekmektedir.

Serbest bölgede imalat faaliyetinde bulunan bir mükellefin emtia al›m sat›m› ile de u¤-raflmas› durumunda, imalat faaliyetlerinden elde edilen kazançlar istisna kapsam›nda

de-¤erlendirilecek; faaliyet ruhsat›n›n 6/2/2004 tarihinden önce al›nm›fl olmas› hali sakl›

kalmak kayd›yla, ticari faaliyetlerden elde edilen kazançlar ise istisna kapsam›nda

de-¤erlendirilmeyecektir.

Örnek 1:6/2/2004 tarihinden sonra imalat faaliyetinde bulunmak üzere ruhsat alm›fl ve serbest bölgedeki flubesinde ayakkab› imalat›yla u¤raflan bir kurumun ayn› zamanda böl-ge d›fl›nda bulunan fabrikas›nda imal etti¤i mallar› da serbest bölböl-gedeki flubesi üzerin-den ihraç etmesi durumunda; serbest bölgede imal edilen emtian›n sat›fl›ndan elde edi-len kazanç istisna kapsam›nda de¤eredi-lendirilecek, serbest bölge d›fl›nda imal ediedi-len em-tian›n sat›fl› dolay›s›yla flubede oluflan kazanç istisna kapsam›nda olmayacakt›r.

Örnek 2:6/2/2004 tarihinden sonra ruhsat alan ve serbest bölgede oyuncak imalat›yla u¤raflan bir kurumun, ayn› zamanda ham bez ithal edip yurt içine veya yurt d›fl›na sat›fl yapmas› durumunda, oyuncak imalat faaliyetinden elde etti¤i kazanç istisna kapsam›n-da de¤erlendirilecek, ham bez ticaretinden sa¤lad›¤› kazanç ise istisna kapsam›nkapsam›n-da ol-mayacakt›r.

Örnek 3: Serbest bölgede konfeksiyon imalat› ile u¤raflan bir kurumun, imal etti¤i gömleklere iliflkin bitim ifli olarak tabir edilen dü¤me dikimi, ütüleme v.b. iflleri fason olarak yapt›rmas› halinde; fason olarak yapt›r›lan bu tür ifllerin toplam iflçilik maliyetin-deki pay›, iflletmenin kendi imalatlar› dolay›s›yla yüklendi¤i iflçilik maliyetinden daha az oranda olaca¤›ndan, söz konusu imalat faaliyetinden elde edilen kazanc›n tamam› is-tisna kapsam›nda de¤erlendirilecektir.

5.12.3.8. Di¤er hususlar

5.12.3.8.1. Defter ve belge düzeni

Serbest bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin Vergi Usul Kanununun defter tutma ve belge düzenine iliflkin hükümlerine uyma zorunluluklar› bulunmaktad›r. Bununla be-raber, Serbest Bölgeler Kanununun 6 nc› maddesi ile kullan›c›lar›n tutmak zorunda ol-duklar› defterler ve düzenleyecekleri belgelere iliflkin olarak Vergi Usul Kanunu hü-kümlerine ba¤l› olmaks›z›n düzenleme yapma konusunda Maliye Bakanl›¤›na yetki ve-rilmifltir.

Buna göre, serbest bölgelerde faaliyet gösteren mükelleflerin Vergi Usul Kanununu hü-kümleri çerçevesinde defter tutmalar›, belge ve kay›t düzenine uymalar› gerekmektedir.

5.12.3.8.2. Serbest bölgelerde gerçekleflen birleflme ve devir hallerinde istisna uygu-lamas›

Serbest bölgede faaliyet gösteren bir flirketin, Türk Ticaret Kanununun ilgili maddeleri ile Kurumlar Vergisi Kanununun 18 inci maddesiyle 19 uncu maddesinin birinci ve ikin-ci f›kralar›nda düzenlenmifl bulunan birleflme ve devir hallerinde infisah eden kurum ad›na düzenlenmifl bulunan faaliyet ruhsat›n›n, D›fl Ticaret Müsteflarl›¤› taraf›ndan dev-ralan kurum ad›na yenilenmesi ve yenileme ifllemi sonras› da devdev-ralan flirketin bölgede faaliyet gösteriyor olmas› durumunda, devralan flirket 3218 say›l› Kanunun geçici 3 ün-cü maddesi hükmünden yararlanabilecektir.

Yaln›zca faaliyet ruhsat›n›n devri veya sat›n al›nmas› fleklinde gerçekleflen ifllemler, 3218 say›l› Kanunun geçici 3 üncü maddesi ile öngörülen istisnalar kapsam›nda de¤er-lendirilmeyecektir.

5.12.3.8.3. Faaliyet ruhsatlar›nda belirtilen sürenin uzat›lmas›

Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesinde;

“Bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla bu Kanuna göre kurulan serbest bölge-lerde faaliyette bulunmak üzere ruhsat alm›fl mükelleflerin;

a) Bu bölgelerde gerçeklefltirdikleri faaliyetleri dolay›s›yla elde ettikleri kazançlar›, bu maddenin yürürlü¤e girdi¤i tarih itibar›yla faaliyet ruhsatlar›nda belirtilen süre ile s›n›r-l› olmak üzere gelir veya kurumlar vergisinden müstesnad›r…”

hükmü yer almaktad›r.

Dolay›s›yla, serbest bölgelerde faaliyette bulunmak üzere ruhsat alm›fl mükellefler, maddenin yürürlü¤e girdi¤i 6/2/2004 tarihi itibar›yla faaliyet ruhsatlar›nda öngörülen sürenin sonuna kadar kurumlar vergisi istisnas›ndan yararlanabilecektir. 6/2/2004 tari-hinden sonra, mükelleflerin faaliyet ruhsatlar›n›n süresinin çeflitli nedenlerle (inflaat sü-resi ile ilgili süre uzat›mlar› hariç) uzat›lmas› durumunda, istisna süsü-resinin uzamas› söz konusu olmayacakt›r.

5.13. Kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlara isabet eden giderlerin di¤er