2.5. YATIRIM ANALİZİ METOTLARI
2.5.2. Teknik Analiz
Hisse senedi değerlemesi gerçekleştirilirken faydalanılan yöntemlerden diğeri teknik analizdir. Teknik analiz, hisse senetlerinin geçmişteki fiyat hareketlerinin tekerrürden ibaret olma düşüncesiyle gelecekte de tekrarlanacağını varsayarak, fiyat hareketlerini inceleme ve fiyatların gelecekteki düzeyini tahmin etme ile ilgilenen bir analiz yöntemidir85. Diğer bir ifadeyle hisse senedinin gelecekteki fiyat hareketlerinin, geçmiş fiyat hareketlerinden faydalanılarak öngörülebileceğini varsayan bir kuramdır86.
Temel analiz, yatırım yapılacak menkul kıymetin seçimi için kullanılan bir analiz türü iken, teknik analiz yatırım yapılacak menkul kıymetin ne zaman satın alınacağının belirlenmesine yönelik bir analiz türüdür87. Teknik analizde hisse senedinin borsadaki randımanı, piyasadaki fiyatı ve piyasadaki işlem miktarı incelenen göstergelerdir88. Teknik analiz, şirketlere bağlı olmaksızın hisse senetlerinin piyasa hareketlerine yönelik bir yöntem içermekte ve bu yönü ile temel analizin aksine bir yaklaşım sürdürmektedir. Teknik analiz yaklaşımına göre şirketin piyasadaki portföyü çok önemli değildir önemli olan hisse senedinin fiyat hareketlerinin nasıl seyrettiğidir89. Hisse senedi fiyat hareketleri teknik analizde çok önem arz ettiğinden teknik analistler çoğunlukla hisse senedi fiyatlarının nasıl oluştuğunu açıklamaya kanalize olmuşlardır90.
Teknik analizde hisse senetlerinin fiyatları grafikler yöntemiyle gösterilir. Önce hisse senedi fiyatları kaydedilir kaydedilen fiyatlar grafiklerde gösterilir ve daha önce kriterleri belirlenmiş yönergelere uygun olup olmadığına bakılır91. Teknik analizde en çok kullanılan grafik şekli günlük çubuk grafiktir. Çubuk grafiğin ağırlıklı kullanılma nedeni en kolay okunan grafik şekli olmasındandır. Alternatif olarak kullanılan grafik
84 Başoğlu vd., a.g.e., s. 467.
85 Robert A. Levy, “Conceptual Foundations of Technical Analysis”, Financial Analyst Journal, July/August 1966, Vol: 22, No: 4, 1966, 83-89, s.83
86 Yusuf Sarı, Borsada Grafiklerle Teknik Analiz, Alfa Basım-Yayın, İstanbul, 1998, s. 4. 87 Korkmaz ve Ceylan, a.g.e., s. 304.
88 Taner ve Akkaya, a.g.e., s. 193. 89 Civan, a.g.e., s. 243.
90 Y. Gültekin İpeksümer, Menkul Kıymet Yatırımcılarının Yatırım Yaparken Kullandıkları Yöntemler (Aydın İl Merkezindeki Yatırımcılar Üzerine Bir Uygulama), Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın, 2009, s. 29 (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) 91 Gürel Konuralp, Sermaye Piyasaları: Analizler, Kuramlar ve Portföy Yönetimi, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 2005, s. 138.
türleri de bulunmaktadır. Bu grafik türlerinden çoğunlukla kullanılanlar da mum grafik ve çizgi grafiktir. Çubuk grafikte hisse senedi fiyatları çubuklar ile gösterilir ve belirli bir dönemin fiyatları ele alınır. Her bir çubukta hisse senedi fiyatının belirlenen zaman dilimine ait olan performansı gösterilmektedir. Bir gün için değerlendirme yapılırken, kapanış fiyatı çubuğun üst kısmında ise hisse senedi alıcılıdır, alt kısmında ise hisse senedi satıcılıdır şeklinde ifade edilmektedir. Sadece kapanış fiyatları kullanılarak hisse senedi grafiğinin oluşturulduğu grafik türü çizgi grafiktir. Teknik analizde kapanış fiyatları çok önemli bilgiler vermektedir bu yüzden kapanış fiyatları çok dikkatli izlenmelidir. Çizgi grafik kapanış fiyatlarını izlemek adına teknik analistçilere yardımcı olmaktadır92. Mum grafik ise Japonlar tarafından çıkarılan bir grafik şeklidir. Belirlenen dönemdeki hisse senedi fiyat performansının muma benzeyen şekiller ile ifade edildiği bir grafik türü olarak karşımıza çıkmaktadır. Kapanış fiyatının açılış fiyatından yüksek olduğu günlerde mum beyaz renkli, kapanış fiyatının açılış fiyatından düşük olduğu günlerde mum siyah renklidir. Bu grafik türünde mum şeklini ortadan ikiye ayıran bir çubuk yer almaktadır. Bu çubuğun üst noktası gün içinde oluşan en üst fiyatı, en alt nokta ise gün içinde oluşan en düşük fiyatı göstermektedir93.
Genellikle temel analize gereksinim duyulmadan teknik analizin kâfi geldiği kabul görmektedir. Piyasa koşullarında arz-talep dengesi ile fiyatların oluştuğu kabul edilmekte ve ortaya çıkan fiyatların ve işlem hacminin piyasanın psikolojisi hakkında bir öngörüyü de yansıttığı düşünülmektedir. Teknik analizin göstergesi geçmiş fiyat hareketleri olduğu için bu düşüncelerin dayanağı olarak gösterilmektedir94.
Teknik analiz, hisse senedi fiyatlarının, işlem miktarı hareketlerinin ve trendlerin incelenmesi olarak ifade edilmektedir. Teknik analizde menkul kıymetin borsada göstermiş olduğu performans önem arz etmektedir95.
Teknik analiz yöntemlerinden biri Dow Teorisidir. Geçmiş fiyat ve işlem miktarları sayesinde yarını tahmin etmeye çalışan bir analiz yöntemidir. Charles Dow’un The Wall Street Journal gazetesinde 1900-1902 yıllar arasında yayınlanan makalelerinden yorumlanarak ortaya çıkan bir teoridir. En eski teknik analiz yöntemlerindendir ve alanında en çok araştırma yapılmış olan analiz yöntemidir96. Dow teorisinin amacı menkul kıymet piyasasının yönünü genel gidişat ile
92 Sarı, a.g.e., s. 15.
93 Constance Brown, All About Technical Analysis, The McGraw-Hill Companies, USA, 2003, s. 54. 94 Tuncer Özdil ve Cengiz Yılmaz, “İstanbul Menkul Kıymetler Borsası’nda (İMKB) Sektör Bazında İşlem Gören Hisse Senetlerinin Alım-Satım Kararlarında En Yüksek Getirili Stratejinin Belirlenmesi”, Celal
Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi, 2006, Cilt: 3, Sayı: 2, 211-224, s. 216.
95 Ufuk Başoğlu vd., Finans (Teori, Kurum, Uygulama), Ekin Kitabevi, Bursa, 2001, s. 475. 96 Karan, a.g.e., s. 501.
ilişkilendirerek neticede menkul kıymet piyasasının genel yönünü tahmin etmeye çalışmaktır97. Bu teori, hisse senedi fiyat eğilimlerini istatistiki bilgiler halinde derleyen ve uzmanlar tarafından menkul kıymetler borsasında değerleme amacı ile kullanılan bir kuramdır. Dow teorisinin bilimsel bir yönü olmasından ziyade ampirik bir değer taşıdığını söylemek mümkün olacaktır98.
Dow teorisine göre hisse senedi fiyatları gelişigüzel oluşmamıştır. Fiyatların üç farklı zaman diliminde oluşan değişim tarafından etkilendiği varsayımını ileri süren Dow teorisine göre tahmini olarak 3 ila 4 yıl aralığını kapsayan ana hareketleri yansıtan birincil eğilim; “boğa ve ayı piyasası” olarak adlandırılmaktadır. Boğa ve ayı piyasasının iki temel meyilden oluştuğu ve boğa piyasasının “yükselen piyasayı”, ayı piyasasının ise “gerileyen piyasayı” temsil ettiği ifade edilmektedir. İkincil trend ise 2 hafta ile 9 ay arasındaki birincil trendin karşı yönünde gelişen, birincil trendin gelişimini kesen ve bu süre içerisinde süreklilik gösteren fiyat hareketleridir. Aynı zamanda ikincil trendler, birincil trendde meydana gelen genel ortalama sapmalarının da düzeltilmesini sağlamaktadır. Bu nedenle “düzeltme” olarak da adlandırılmaktadır. Üçüncül trend ise birincil trend ve ikincil trend gibi uzun süreleri kapsamayan günlük bazdaki basit fiyat dalgalanmalarını içeren devresel trendlerin sonuncusudur99.
Teknik analiz, temel analiz sonucunda elde edilen verilerin ne zaman kullanılması gerektiğine karar vermek, yatırım kararında uygun zamanı tespit etmek açısından etkili bir analiz tekniğidir. Yatırım kararının verilebilmesi için yatırımcının bu karar sürecine dâhil olan tüm sorumluluklara psikolojik olarak hazır olması gerekmektedir. Teknik analiz yöntemiyle belirlenen ve sınıflandırması yapılan grafik okumaları fiyat hareketlerinde saptanan bir tabloyu, bu tablo da boğa ve ayı pazarının psikolojik durumunu ortaya çıkarmaya yardımcı olmaktadır. Teknik analiz metoduna göre, geçmiş fiyat hareketleri geleceğe ışık tutmaktadır. Geçmişteki fiyat tepkileri gelecek zamanlarda da geçerli olacaktır. Teknik analiz genel olarak menkul kıymetlerin doğru zamanda alım satımının yapılmasını sağlayan bir analiz yöntemidir100.
Yatırımcılara piyasadaki fiyatların yönü hakkında tahminler sunan ve çoğunlukla kullanılan analiz metotları “temel ve teknik analizdir”. İki yaklaşım ile de pazardaki fiyatlar ile ilgili gelecek tahminleri yapılabileceği varsayımı esas alınmıştır. Ancak,
97 Aydın, a.g.e., s. 103.
98 Öztin Akgüç, Finansal Yönetim, Muhasebe Enstitüsü Yayınları, İstanbul, 1998, s. 862. 99 Karabıyık ve Anbar, a.g.e., s. 221.
Etkin Piyasalar Hipotezi yaklaşımına göre zayıf formdaki etkin piyasada bile, ileriye dönük tahminler yapmak için geçmiş fiyat hareketlerinin yeterli olmayacağı ileri sürülmektedir. Bu açıdan bakıldığında da bu iki analiz yönteminin yatırım yapacak kişiler yönünden faydasının yüksek tahmin metotları olmadığı söylenebilmektedir101.