Sosyal Etkileşim

İnsanların beslenme, giyinme ve barınma gibi temel ve zorunlu ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal ihtiyaçları da bulunmaktadır. İnsanoğlu ilk yıllarından beri sosyal bir varlıktır. Sosyal bir varlık olan insan sosyalleşme ihtiyacını iletişim ile gidermektedir. Sosyalleşme derecesi günümüze kadar değişerek gelmiştir. Daha önce yüz yüze iletişim sayesinde giderilen sosyalleşme ihtiyacı günümüzde farklı iletişim araçlarının da devreye girmesiyle farklı bir boyut kazanmıştır. Sosyal etkileşim iletişim yoluyla insanların ve grupların hareketlerinin karşılıklı etkileşimini ifade etmektedir240_{. Sosyal}

etkileşim içerisinde yer alan medya, internet, sosyal çevre, arkadaş çevresi gibi etmenler bireylerin yatırım kararlarında etkili olmakta ve yatırım kararı alacakların rasyonaliteden uzaklaşmasına neden olmaktadır.

Günlük hayattaki kararların alınmasında her ne kadar birey kendi kararlarını uygulamaya çalışsa da içerisinde bulunduğu arkadaş, iş ve akraba çevresi olarak

239 _{Özerol, a.g.e. s. 68.} 240 _{Çoban, a.g.e., s. 28.}

nitelendirilen sosyal çevreden etkilenmektedir. Aynı yaşlarda, meslekte olan ve aynı fiziki ortamlarda zaman geçiren bireylerin birbirlerinden etkilenerek ilgi alanlarının ortak paydada buluşması muhtemel bir durumdur. Konusu geçen sosyal çevre grupları finansal kararlarda da devreye girerek bireylerin irrasyonel yatırım kararları almasına neden olmaktadırlar. Günümüzde sosyal çevreyi oluşturan gruplar ile sosyal etkileşim sağlanırken sadece yüz yüze iletişim esas alınmamaktadır. Teknolojinin gelişmesi, internet kullanımının yaygınlaşması ve sosyalleşmenin sanal ortama taşınması neticesinde çeşitli sosyal medya araçları ortaya çıkmış ve kişiler sosyal etkileşim sahasını farklı bir bölgeye taşımışlardır. Sanal ortamda bilgi daha kolay ve daha hızlı yayılmakta olup bu durum bireylerin birbirinden etkilenme oranını arttırmaktadır. Bunun yanı sıra hızlı ve kolay yayılan bilgi ne yazık ki bilgi kirliliğine de yol açarak kişilerin yanlış kararlar vermesine neden olmaktadır. Finansal kararlar açısından bakıldığında bireylerin bilgiye kolay ve hızlı şekilde ulaşabilmesi daha az araştırma yapmalarına ve mevcut bilgiye güven duyarak yanlış yatırım hamleleri yapmalarına sebep olmaktadır.

Günümüzde sosyal çevrenin fiziki ortamlardan sanal ortamlara taşınması ile ortaya çıkan iletişim elemanlarından en önemlisi ve en etkilisi medyadır. Medyanın en önemli amacı insanların ilgisini celp etmek ve bu sayede rekabet ortamında yer alarak zirvede olmayı sağlamaktır. Medya mevcut bilgileri, olayları ve haberleri insanlarda dikkat uyandıracak şekilde hazırlamaya çalışmaktadır. Mümkün olduğunca doğru bilgiler sunmaya çalışan medya, rekabet yarışında derece elde edebilmek ve üstünlüğünü korumak için olayları aktarırken süslemeler yapmak, dikkat çekici başlıklar kullanmak ve haber içeriklerini rakiplerinden farklı olarak orijinal hazırlamak zorundadır. Bu unsurları göz önünde bulundurarak hazırlanan haberlerde bazen yanlış yönlendirmeler ortaya çıkabilmektedir. Özellikle yoruma dayalı, soyut içerikli haberler göreceli unsurları içerisinde barındırdığı için takipçilerin yanlış yönlenmesine neden olabilmektedir. Finans ile ilgili haberlerin büyük bir çoğunluğu da yorum içerikli olmasından ve genellikle tahmin yürütmeye dayalı olmasından dolayı takip eden karar vericilerin yanlış yatırım hamleleri yapmasına neden olmaktadır. Bu yüzden medya yatırım kararlarında büyük etki sağlayan sosyal çevre elemanlarındandır demek doğru olacaktır.

Medya, yatırım kararlarında etkili olan unsurlardan biri olmakla birlikte günümüzde medyadan daha çok etki sağlayan sosyal etkileşim elemanı internettir. İnternet günlük yaşamın pek çok alanında etkili olan aynı zamanda finansal işlemlerde özellikle sermaye pazarlarındaki hisse senetleri ile ilgili işlemlerde mühim tesirleri

bulunan bir faktördür. Hisse senedi piyasaları işlemler ile ilgili maliyetler, bilgi edinmeden kaynaklanan maliyetler ve kısıtlı erişim gibi olumsuz özelliklerinden dolayı yatırımcıların piyasaya ulaşımını engelleyen bir yapıya sahiptir. İnternetin son yıllardaki gelişimi yatırımcıların bilgiye erişimini kolaylaştırmış, hızlandırmış ve bu faaliyet için katlanılan maliyeti ucuzlatmış olduğundan hisse senedi piyasasının önündeki engelleri de ortadan kaldırmıştır. Yatırımcılar hisse senedi piyasası ile ilgili elde etmek istedikleri çoğu bilgiye internet kanalı ile ulaşabilmektedir. Online hisse senedi işlemleri sayılan tüm olumsuz özellikleri ortadan kaldırarak veya azaltarak yatırımcıların piyasaya daha kolay erişmesine olanak sağlamaktadır241_{. Menkul}

kıymet borsaları ile borsalarda hizmet veren banka ve aracı kurumlarda önemli verimlilik artışlarına neden olan internet maliyet dezavantajlarını da ortadan kaldırarak bireylerin bilgiye erişimini hiç olmadığı kadar kolaylaştırmış ve hızlandırmıştır. Ancak sayılan tüm bu faydalara rağmen olaya davranışsal finans çerçevesinden bakıldığında diğer sosyal etkileşim araçlarında olduğu gibi internet de bireylerin yatırım kararlarında yanlış hamleler yapmasına neden olabilmektedir. İnternet, yatırımcıları yatırım kararları konusunda çeşitli şekillerde etkilemektedir242_{. Bilgi ve}

kontrol yanılsaması artan yatırımcı, aşırı güven duygusu altında karar vermektedir. Çevrimiçi yatırımcılar etken ve kurgusal yatırımları tercih eden bir yapıya sahiptirler. İnternet yatırım yapma fikri olan bireylerin farklı bilgilere odaklanmasına sebep olmaktadır243_{. Bu etkilerinden dolayı internetin her ne kadar sermaye piyasası}

yönünden kolaylıklar sağladığını söylesek de yatırımcı açısından yanlış kararların alınmasına sebebiyet verdiğini söylemek mümkün olmaktadır.

Sosyal etkileşim elemanları olan medya, internet, sosyal çevre yatırımcıların yatırım davranışlarını etkileyerek rasyonaliteden uzak kararlar alınmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla piyasada aykırılıkların, fazla veya eksik tepkilerin oluşmasına, birlikte hareket etme dürtülerinin belirmesine sebep olan irrasyonel davranışların ortaya çıkışına kaynak oluşturmaktadır.