Tedarik Zinciri Yönetiminin Tanımı ve Özellikleri

Tedarik Zinciri Yönetimi ile ilgili ilk tanımın APICS (Amerikan Üretim ve Stok Kontrol Derneği) sözlüğünde yer aldığı görülmektedir. Tedarik zinciri yönetiminden ziyade tedarik zinciri kavramını açıklamaya yönelik olarak geliştirilen bu tanım tedarik zincirini, “Hammaddeden başlayarak bir ürünün üretimi ve nihai tüketiciye ulaştırılmasına kadar

oluşan hatta işletme ve tedarikçilerinin yer aldığı, tüketiciye değer yaratan bir süreç”

olarak açıklamıştır (Lumnus ve Vokurka, 1999: 11).

Ellram ve Cooper (1990) ise basit bir şekilde tedarik zinciri yönetimini, “Tedarikçiden

nihai tüketiciye kadar olan dağıtım kanallarındaki akışın tümünü yönetmeye yönelik bütünleşik bir yönetim felsefesi” olarak ifade etmektedir.

126

Cooper ve arkadaşları (1997), tedarik zinciri yönetimini, “Müşterilere değer katan bilgi,

ürün ve hizmetleri sağlayan tedarikçilerden son tüketiciye kadar olan işletme süreçlerinin bütünleştirilmesi” olarak açıklamaktadır.

Şekil 20. Tedarik Zinciri Yönetiminin Şematik Görünümü

Kaynak: Handfield, R. B. and E. L. Nichols (1999), “Introduction to Supply Chain

Management”, Prentice Hall Inc. s.5.

New (1997: 20) ise, tedarik zinciri yönetimini, “Ara ürün sağlayıcıları, üretim bileşenleri,

dağıtım kanalları ve alıcıları gibi birbirini tamamlayan bileşenlerin oluşturduğu bir sistem” olarak tanımlamaktadır.

MÜŞTERİLER PERAKENDECİLER Dağıtım Merkezleri İMALATÇILAR Birinci Derece Tedarikçiler Birinci Derece Tedarikçiler İkinci Derece Tedarikçiler İkinci Derece Tedarikçiler İkinci Derece Tedarikçiler Malzeme Akışı Bilgi Akışı

127

Ünüvar (2009) ise TZY kavramını çok daha geniş bir perspektifle ele alarak şu şekilde tanımlamıştır: “Bir ürünün arzında çeşitli roller üstlenmiş firmaların kendilerine özgü

yeteneklerinin ve kritik iş süreçlerinin tedarik zinciri boyunca bütünleşik yönetimi yoluyla performansı arttırmayı, yapısal ve operasyonel belirsizliği azaltmayı ve sonuç olarak şirketler arası rekabetten tedarik zincirleri arası rekabete geçmeyi hedefleyen yeni bir stratejik çalışma modelidir”

Tedarik Zinciri Yönetimi (TZY), işletmelerin pazar paylarını yükseltmek için rekabet güçlerini arttırmaya, ürün ve hizmetlerini devamlı geliştirerek müşteri memnuniyetini sağlamalarına yönelik olarak geliştirilmiş modern bir yönetim anlayışıdır (Baynal ve Yüzügüllü, 2013: 78). Bir yönetim anlayışı olarak da TZY sistem yaklaşımını esas almakta ve işletmeyi tekil bir varlık olarak görmekten çok bir bütünün parçası olarak gören bir yaklaşımı kabul etmektedir. Bilindiği üzere sistem yaklaşımı, bir işletmeyi çeşitli parçalar, süreçler ve amaçlardan oluşan bir yapı olarak ele almaktadır. Bu yönüyle işletme, kendinin de içinde bulunduğu bir üst sistemin parçasıdır. İşletmeler aynı zamanda birer açık sistem örneği durumundadır (Koçel, 2007: 182-186).

Tedarik zinciri yönetimi de tüm bu sistemde yer alan süreçlerin işletme tarafından entegre ve uyumlu bir şekilde yönetildiği yaklaşımı ifade etmektedir. Bu yaklaşıma göre de sistemin düzgün çalışması, sistemi oluşturan her bir alt sistemin ya da parçanın doğru çalışmasına bağlıdır. Bu açıdan değerlendirildiğinde, TZY, tedarik zincirinde yer alan tüm işletmelerin doğrudan veya dolaylı olarak birbirlerinin performanslarını etkilediğini kabul eden bir davranış seti olarak da ifade edilebilir. Öyle ki, tedarik zincirinde yer alan işletmeler, bir diğer işletmenin tedarikçisi veya tüketicisi olarak bireysel performanslarını dolaylı olarak da zincirin performansını etkileyebilecek durumdadır (Cooper ve diğ., 1997). Bu çerçevede bir yönetim anlayışı olarak TZY’nin temel özellikleri şu şekilde ifade edilebilir (Mentzer ve diğ., 2001: 7; Min ve Mentzer, 2004: 65):

128

 TZY, mal ve hizmetlerin ilk tedarikçilerden nihai tüketicilere kadar olan bütün mal ve hizmet akışının yönetilmesi sürecini kapsar.

 TZY, bir bütün olarak stratejik kabiliyet kazanmak üzere firma içinde ve firmalar arasında belirli bir noktaya odaklanan işbirliğini ve strateji yönlü olmayı gerektirir.

 TZY, müşteri memnuniyetini sağlamak üzere, müşterilere üstün nitelikli değer yaratmak üzere kaynakların en etkin şekilde kullanılmasını hedefler.

TZY’nde temel amaç diğer tüm işletme faaliyetlerinde olduğu gibi müşteri memnuniyetinin sağlanmasıdır. Bu noktada tedarik zinciri yönetim yapısının da diğer işletme fonksiyonları gibi pazar yönlü olması gerekmektedir. Zira yukarıda da ifade edildiği üzere tedarik zincirlerinde yer alan işletmeler hem birbirlerinin tedarikçisi hem de ürettikleri ürün ve hizmetlerin alıcısı konumundadır. Bu yönden her bir tedarikçi işletmenin alıcı işletmenin beklenti, eğilim ve istekleri doğrultusunda bir örgüt yapısı oluşturması gerekmektedir. Bu bağlamda, doğru bir tedarik zinciri yapısı, aynı zamanda işletme performansının artmasına ve rekabetçi bir üstünlük sağlamasına da olanak sağlar (Tan, Kannan ve Handfield, 1998; Tracey, Lim ve Vonderembse, 2005; Min, Mentzer ve Ladd, 2007; Green, McGaughey ve Casey, 2006). Diğer yandan zincir içinde yer alan odak işletmenin pazar yönlü olması da tedarik zincirinde yer alan üyelerle olan ilişkilerine bağlıdır. Bu açıdan Day (1994), tedarikçileri ile sağlıklı bilgi alışverişi ve iletişimi bulunmayan bir işletmenin tam manasıyla pazar yönlü bir örgüt kültürü inşa edemeyeceğini ileri sürmektedir. Zira tedarikçi işletmeler, yalnızca işletme için ürün ve hizmet üreten işletmeler değil, bulundukları piyasa ile ilgili bilgi aktaran stratejik partnerlerdir (Türkay, Solmaz ve Şengül, 2011). Bu bağlamda tedarik zinciri yönetim uygulamaları ile firmaların pazar yönlü örgüt kültürüne sahip olmaları arasında sıkı bir ilişkiden de söz etmek mümkündür (Solmaz, 2012; Solmaz ve Türkay, 2014).

İşletmelerin performanslarına yaptığı katkılar ve rekabet avantajı sağlamada önemli bir araç ve işletme yeteneği olarak değerlendirilebilecek tedarik zinciri uygulamaları ve yönetiminin (Gimenez ve Ventura, 2003; Li ve diğ., 2006; Barney, 2012) işletmeler için stratejik düzeyde önemli olduğu görülmektedir. Bu yönden, doğru kurulmuş ve sağlıklı çalışan bir tedarik zinciri yönetim süreci, her bir işletme için ulaşılması gereken temel amaçlardan biri olarak da ifade edilebilir. Bu yönden gerek TZY felsefesinin işletmeler tarafından benimsenmesi gerekse beklenen sonuçlara ulaşılabilmesi adına tedarik

129

zincirinde yer alan işletmelerin benimsemesi ve uygulaması gereken hususlar ise Mentzer ve arkadaşları (2001) tarafından aşağıdaki şekilde ifade edilmiştir:

 Tüm süreçleri kapsayan bütünleştirici ve uyumlaştırıcı bir davranış tarzı  Zincirde yer alan tüm üyeler arasında karşılıklı bilgi paylaşımı

 Ortaya çıkan/çıkabilecek her türlü riskin karşılıklı olarak paylaşılması  Etkin ve çok yönlü bir işbirliği sağlanması

 Nihai olarak müşteri memnuniyeti sağlamak için aynı amaç ve hedefe odaklanma

 Tedarik zinciri boyunca işleyen süreçlerin birbirine entegrasyonu

3.2.2. Tedarik Zinciri Yönetiminin Amaçları ve İşletmeye Sağladığı Yararlar