Tedarik Ağı Planlaması

APO Tedarik Ağı Planlaması (SNP) satınalma, üretim, dağıtım ve nakliye süreçlerini entegre ederek kapsamlı taktiksel planlama yapıl- masını ve isabetli satınalma kararlarının alınmasını sağlar. Bu modül sisteme tanımlanabilen kısıtları ve cezaları dikkate alır ve ileri seviye optimizasyon teknikleri kullanarak tedarik zinciri üzerindeki ürünün akışını planlar. Optimum satınalma, üretim ve dağıtım planları oluş- turmanın yanı sıra sipariş karşılama sürelerinin ve envanter seviyeleri- nin azalmasına, müşteri hizmet seviyesinin ise artmasına yardımcı olur (http://help.sap.com, 2009).

Talep planından başlayarak SNP satış tahminlerini ve siparişlerini karşılayabilecek kısa ve orta vade plan oluşturur. Bu plan hem lokasyonlar arası nakliye ihtiyaçlarını hem de üretim ve satınalma ih- tiyaçlarını kapsar. SNP bu planın oluştururken tüm kullanılabilir kapa- siteyi dikkate alır.

SNP modülünün içerisinde yer alan Dağıtım fonksiyonu envante- rin ne kadarı ve ne zaman hangi müşteriye, dağıtım merkezine, bayiye veya VMI noktasına gönderilmelidir kararını verir. Tanımlanan kısıt- lar (dağıtım kapasitesi gibi) ve süreç kuralları (minimum maliyet ya da yerine koyma stratejileri gibi) doğrultusunda optimize bir dağıtım pla- nı oluşturur.

Yine SNP içerisinde yer alan Yükleme Yönetimi (TLB) fonksiyo- nu yükleme kapasitesini maksimum seviyede kullanılmasını sağlaya- rak optimum yükleme planı oluşturur (http://help.sap.com, 2009).

Tedarik Ağı Planlamasının temel özelliklerini kısaca aşağıdaki gibi özetleyebiliriz:

• Veri ve ürün akışlarının modellemesini dolayısıyla sistem üze- rinde bir tedarik ağının tasarlanmasını sağlamaktadır.

• Optimizasyon prensiplerinden hareket ederek maksimum kar, minimum maliyet prensibi ile çalışarak işletmedeki her alanda verim- liliği arttırmayı hedefler.

• Anlık işlemsel verileri (Üretim emirleri, siparişler, satınalma si- parişleri, dağıtım emirleri…) dikkate alarak çalışabildiği için her za- man en güncel veriler ile eş zamanlı planlama yapılabilmesini sağla- maktadır.

• Kompleks problemleri tedarik ağı planlama yöntemlerini kullanı- larak (sezgisel, talep-tedarik-eşleme, optimizasyon) uygulanabilir çö- zümlere ulaşmaktadır.

• Güvenlik Stoku, minimum lot adedi, önden üretim gibi değişken- leri dikkate alarak hedeflenen planlara ulaşmayı sağlar.

• SNP detaylı kapasite ve malzeme planlaması yapabilmeyi sağlar. Bu planı aylık, haftalık, günlük ve hatta anlık zaman dilimlerinde ger- çekleştirebilir.

• Sistemde yaratılabilecek değişik versiyonlar ile simülasyon ça- lışmalarına olanak sağlar.

• Plan veya ana veri (ürün ağacı gibi) değişiklerinin etkileri senk- ronize bir şeklide tüm tedarik zincirinin bileşenlerine aktarılır.

• Karşılanamayan taleplerin “sipariş bakiyesi (backorder)” gibi sü- reçlerin yardımı ile çözümlenmesini sağlar

• Dinamik veya sabit talep-üretim eşlemesi

edilen servis seviyesini karşılayacak şeklide bir ihtiyaç planlaması ya- par (www.kho.edu.tr, 12.06.2010).

Sezgisel model içerisinde kapasite dengelemesi ve dağıtım plan- laması da yapılmaktadır.

Taleplerin Eşlenmesi:

• Sezgisel planlama; talep planlaması (DP) tarafından tedarik zinciri modelindeki her lokasyon için aktarılan talepleri baz alarak ça- lışır. Öncelikli olarak sistemde hâlihazırda yer alan arzlar ile talepleri eşleştirerek açıkta kalan talepleri belirler. Bu aşamayı takiben açıkta kalan talepler için kota düzenlemeleri, üretim süreleri, lot büyüklükleri gibi parapetleri dikkate alarak arz yaratır.

İhtiyaç Planlaması:

• Sezgisel model talepleri ürün/lokasyon eşlemesi seviyesinde görür. Tanımlanan tüm arz (envanter seviyelerini, yoldaki stokları, ke- sin üretimleri gibi) ve talep türlerini (müşteri tahmini, kesinleşmemiş sipariş, kesin sipariş gibi) dikkate alır.

• Model sistemde açıkta kalan tüm talepleri karşılamaya yetecek üretim emri ya da satınalma siparişi oluşturana kadar çalışır. Bu işlem sırasında bitmiş ürünün yanı sıra ara ürün ve hammaddeler için ihtiyaç yaratılır.

• Modele göre tanımlanan kotalar ve nakliye rotalarının yanı sıra tedarik süreleri, lot miktarları gibi parametreler her ihtiyaç için oluştu- rulacak arzın kaynağının belirlenmesini sağlar.

• Sezgisel Model, üretim lokasyonlarında bitmiş ürünlerin PPM (konsolide edilmiş ürün ağacı ve rotalama verileri) bilgilerini dikkate alarak hammadde ihtiyaçlarını oluşturur.

• Bu modelde aynı zaman dilimi (gün, hafta, ay) içerisindeki tüm ihtiyaçlar gruplandığı için spesifik her ihtiyacın hangi talebe istinaden yaratıldığının eşlemesi (pegging) sistemde tutulmamaktadır. Mesela 1 ay/hafta/gün içerisinde A ürününden ne kadar üretilmesi gerektiği bil-

gisi olmasına rağmen o gün içerisinde üretilecek olan toplam adedin kaç adedi hangi spesifik talebe istinaden yaratılmıştır eşlemesi bulun- mamaktadır.

Kapasite Kontrolü:

• SNP Sezgisel modeli sonsuz kapasite varsayımı ile plan yaptığı için sistemin oluşturduğu ilk plan uygulanabilir bir plan olmayabilir.

• Kullanıcılar planlama sonucundaki kapasite seviyelerini sistem içerisinde ayrıca kontrol edebilirler.

Kapasite Dengelemesi:

• Bu araç sayesinde sistem tarafından önerilen plan kapasite kul- lanım oranları düzenlenerek değiştirilebilir. Bu düzeltmeler ancak her bir lokasyon için tek tek yapılabilir. Bu işlemin diğer lokasyonlara olan etkisini dikkate alınarak yapılması gerekmektedir.

• Kapasite dengelemesi üretim planındaki dalgalanmaların azal- tılarak daha sabit bir üretim planına ulaşmaya sağlar. Manüel olarak ya da sistem yardımıyla otomatik olarak yapmak mümkündür.

Aşağıdaki şekilde (Şekli 12) sezgisel modelin özellikleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:

Şekil 12: Sezgisel Model Kaynak: Heisig / SAP, 2008:14

Sezgisel Modelde Dikkate Alınan Etkenler:

• Dağıtım Rotaları: Tedarik zinciri üzerindeki izin verilen hareket- leri belirlemek amaçlı kullanılır.

• Değişik kaynaklardan tedarik edilecek ihtiyaçların atamalarının yüzdeleri

• Lot büyüklükleri: Tam ve sabit lot, beklenilen karşılama, yuvarlama değerleri…

• Iskarta • Güvenlik Stoku

• Değişik amaçla kullanılan değişik takvimler

• PPM (Production Process Model): Ürün Ağacı ve rotalamaların birleşimleri

• Malzemelerin kullanılabilirliği

Optimizasyon (Optimizer):

Optimizasyon ihtiyaç planlamasını talep tahminlerine veya müşteri siparişlerine istinaden yapabilir. Bu stratejide tedarik zinciri belirlenen

limitli kapasiteleri dikkate alarak çalışır. Dolayısıyla arzın yeterli ol- madığı durumlarda tüm müşteri taleplerinin karşılanması mümkün olamayabilmektedir. Optimizasyon temel özellikleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

• Bütün maliyetlerin (üretim, depolama, dağıtım, taleplerin veya güvenlik stoklarının karşılanamama ya da geç karşılanma maliyetleri, …) minimize edildiği tek basamaklı bir optimizasyon stratejisidir.

• Lineer Programlama teknikleri kullanmaktadır.

• Tüm tedarik zinciri bir bütün olarak görülerek planlama tek bir problem gibi çözülür, değişik çözüm basamakları kullanılmasına ihti- yaç yoktur.

• İşletmenin ihtiyaçlarına göre atanacak göreceli ceza maliyetleri optimizasyonun sonucunu direk olarak etkilemektedir.

• Optimizasyon değişik senaryoların oluşan maliyetlerini karşılaş- tırarak sistemde tanımlanan kısıtları dikkate alarak optimum çözümü önerir. Sistemde tanımlanan kısıtlar arttıkça problem karmaşıklaşır ve çözüme ulaşma süresi uzar.

Aşağıdaki şekilde (Şekli 13) optimizasyon modelinin özellikleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:

Şekil 13: Optimizasyon Modeli Kaynak: Heisig / SAP, 2008:17

Maliyet Profili:

• Kaynakların kullanımından ya da hedef stok değerlerinin veya müşteri taleplerinin karşılanamamasından kaynaklanan maliyetlerin ta- nımlanması gerekmektedir.

• İşletmenin stratejilerine göre göreceli maliyetlerin değerlenme- si yapılabilir (www.ie.bilkent.edu.tr, 12.06.2010).

Arz Talep Eşlemesi – CTM (Capable to Match):

Arz Talep Eşlemesi ihtiyaç planlamasını talep tahminlerine veya müşteri siparişlerine istinaden yapabilir. Bu stratejide tedarik zinciri

belirlenen limitli kapasiteleri dikkate alarak çalışır fakat herhangi bir optimizasyon yapmaz. Temel olarak belirlenen öncelikleri dikkate ala- rak bir planlama yapar. Arz Talep Eşlemesinin temel özellikleri aşağı- daki gibi sıralanabilir (www.ie.bilkent.edu.tr, 12.06.2010):

CTM kısa ve orta dönem için üretim, dağıtım ve tedarik planı oluş- turur. Bu plan sonlu kapasite prensibi, önceliklendirilmiş talep, sınıf- landırılmış planlama strateji ve kurallarını dikkate alarak oluşturulur.

CTM’i diğer planlama stratejilerinden ayıran en temel özellik, her bir ayrı sipariş veya talebi tek tek dikkate alarak çalışır, diğer strateji- lerde olduğu gibi zaman dilimleri çerçevesinde çalışmaz. Ele aldığı her bir talebi önceliklerine göre karşılamaya çalışır.

CTM Nasıl Çalışır:

• Sadece üretim açısından sonlu kapasite ile çalışır. (Dağıtım, elleçleme, depolama açısından kapasiteyi dikkate almaz.)

• Sezgisel Model ve Optimizasyon model adetlerin eşlenmesini dikkate alırken CTM, her bir talep için arz eşlemesi yapmaktadır. Do- layısıyla Sezgisel Model ve Optimizasyon’da arz-talep eşlemesi (pegging) yok iken CTM’de vardır.

• CTM, tüm lojistik ağı kontrol ederek uygulanabilir bir plan bul- maya çalışır. Karşılanamayan herhangi bir kısıt ile karşılaştığında bir önceki adıma dönerek uygulanabilir başka bir yol inceler. Uygulanabi- lir bir çözüm bulamaması durumunda bazı talepleri karşılanmamış olarak bırakır.

Talep Önceliklendirmesi:

• APO DP tarafından gönderilen talepler bir veya birden çok de- ğişik kritere (lokasyon, ürün, sipariş türü, teslimat zamanı gibi) göre önceliklendirebilinir:

• Taleplerin önceliklendirilmesini sağlayacak olan kriterlerin mutlak suretle doğru bir şeklide tanımlanması gerekir.

Aşağıdaki şekilde (Şekli 14) Arz Talep Eşlemesi modelinin özel- likleri özetle gösterilmeye çalışılmıştır:

Şekil 14: Arz Talep Eşlemesi Modeli

Kaynak: Heisig / SAP, 2008:15

Arz Talep Eşlemesi Modelinde Dikkate Alınan Etkenler:

• Dağıtım Rotaları: Tedarik zinciri üzerindeki izin verilen hareket- leri belirlemek amaçlı kullanılır.

• Değişik kaynaklardan tedarik edilecek ihtiyaçların atamalarının yüzdeleri

• Lot büyüklükleri: Tam ve sabit lot, beklenilen karşılama, yuvarlama değerleri…

• Taleplerin Öncelikleri • Tedarik kategorileri

• Planlama stratejileri: Talepleri karşılamak amacıyla tedariklerin sistem tarafından hangi sıra ile dikkate alınacağının belirlenmesi

• Iskarta • Güvenlik Stoku

• Değişik amaçla kullanılan değişik takvimler

• PPM (Production Process Model): Ürün Ağacı ve rotalamaların konsolidesi

• Malzemelerin kullanılabilirliği • Üretim kapasitesi

CTM kullanıcı tarafından belirlenen planlama stratejisi ile dağıtım, üretim ve depolama planı oluşturarak arz talep eşlemesi yapar

Aşağıdaki şeklide (Şekil 15) planlama stratejilerinin işlevleri açı- sından özet bir karşılaştırılma sunulmaktadır:

Şekil 15: Planlama Stratejilerinin İşlevsel Karşılaştırması Kaynak: Accenture, 2006:16

Uygulamaya İlişkin Tedarik Planlama Modelinin Belirlenmesi

ABC işletmesinin tanımlanan tedarik zinciri çevresinde hangi planlama stratejisini hangi süreçler dâhilinde kullanmasının anlamlı olduğuna karar verebilmek için üç planlama stratejisinin de olumlu ve olumsuz yönleri göz önüne alınarak bir karşılaştırma yapılmıştır. Aşa- ğıdaki tabloda (Tablo 13) bu çalışmanın özetini bulabilirsiniz.

labilirsiniz. Bu çalışmada da farklı açılardan planlama stratejileri bir- birleri ile karşılaştırılmıştır:

Şekil 16: Planlama Stratejilerinin Kapsam Karşılaştırması Kaynak: Accenture, 2006:38

Bu bilgilerin ışığında; uygulamada kullanılabilir, sürdürebilir ve anlaşılabilir bir model içerisinde ilerlemek, talepler ile arz arasındaki ilişkiyi koruyabilmek (pegging), kısıtlı sistem kapasiteleri içerisinde kullanılabilir bir sistem oluşturmak ve limitli katma değer yaratacak kompleksitelerden kaçınmak amacıyla üretim planlama stratejisi ola- rak CTM’in kullanılmasına karar verilmiştir.