Bilişim Teknolojilerinin Tedarik Zinciri Performansı Üzerine Etkileri

tüm tedarik zinciri sürecinin başarılı bir şekilde bütünleşmesi, ağırlıklı olarak, tedarik zincirindeki halkalar arasındaki kusursuz ve zamanında sağlanan bilgi paylaşımına bağlıdır. Söz konusu bu bilgi paylaşımı an- cak bilişim teknolojilerinin etkin kullanımı ile mümkün olabilir (Paksoy ve Altıparmak, 2003). Bu bağlamda bu kısımda tedarik zinci- rinde kullanılan bilişim teknolojileri ve bu teknolojilerin tedarik zinci- ri performansı üzerindeki etkileri açıklanacaktır.

Son yıllarda bilgisayar ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte, tedarik zinciri yönetiminde bilişim teknolojisi destekli TZY bir başka deyişe e-tedarik yaygınlaşmakta ve işletmeler TZY’nin de- ğer yaratma potansiyelinden etkin bir şekilde yararlanarak daha güçlü bir rekabet avantajı elde edebilmektedir (Presutti, 2003).

Barua vd. (2001) e-tedarik’i işletmeler için elektronik iş’te operas- yonel üstünlüğün en önemli unsuru olarak değerlendirmekte ve e- tedarik teknolojisini, internet üzerinden ticari ürünlerin edinimini ko- laylaştırmak için tasarlanan her türlü teknoloji olarak tanımlamaktadır. Bu bağlamda e-tedarik teknolojileri, otomatikleştirilmiş iş akışları üzerine ve internet üzerinden yeni kaynak fırsatlarını tanımlama üze- rine odaklanan, e-tedarik yazılımlarını, B2B ile satışları, B2B pazar değişimlerini ve tedarik ortaklıklarını içermektedir (Burunelli, 1999; Carabello, 2001). İnternet teknolojilerinin özelleşmiş uygulamaların- dan olan e-tedarik, günümüzde tedarik sürecinin tüm aşamalarında yer almaktadır. Örneğin spesifikasyon geliştirme süreci boyunca satın al- ma gereksinimlerinin belirlenmesinde e-dizayn konsepti, ilk tedarikçi- lerin sürece dâhil edilmesinin kolaylaştırılmasına yardım etmede önemli bir rol oynamaktadır. Burada, alıcı ve satıcılar ürünlere değer eklenmesinde oluşturulmuş spesifikasyonlarla ilgili gerçek zamanlı bilgiyi paylaşırlar. Bu bilgi, spesifikasyonlardaki dizayn kompleksli- ğinin minimize edilmesine ve gereksiz maliyetlerden kaçınılmasına yardım eder (Presutti, 2003:222).

TZY’ deki önemli bir bilişim teknolojisi uygulaması da Elektronik Veri Değişim’idir (EVD/EDI Electronic Data Interchange). TZY’ de uzun zamandır örgütler arası bilgi paylaşımında kullanılan bir teknolo- ji olan EVD, iki veya daha fazla işletmenin bilgisayarları arasında doğrudan kullanıma uygun olan, yapılandırılmış verilerin aktarılması- na olanak sağlayan bir sistemdir (Peppard, 1993). Bir başka deyişle, EVD işletmeyi hem tedarikçilerine hem de müşterilerine bağlayan bir bilişim sistemidir. EVD vasıtasıyla tedarik zincirindeki taraflar birbir- lerine elektronik olarak bağlanabilmekte ve bu sayede müşterilerin ihtiyaç ve isteklerinin en etkin şekilde karşılanabilmesi için gerekli faaliyetler ile ilgili bilgiler serbestçe paylaşılabilmektedir. EVD teda- rik sürecinde ve tedarik işlemlerinin diğer uygulamaları için entegre edilmiş veri tabanı kullanımı ile iki iş ortağı arasındaki işlemlerin transferini kolaylaştırmaktadır. EVD alıcı ve satıcıları arasındaki bağ- lantıyı sağlamada katma değerli ağ (Value Added Network) olarak ad- landırılan teknolojiyi kullanmaktadır. EVD bilginin geleneksel kâğıt tabanlı değişimini geliştiren bir uygulama olmakla beraber, uygulama- sı oldukça pahalı tedarik sistemleriyle alıcılara tedarikle ilişkili önemli bilgilerin doğrudan iletilmesine olanak sağlamaktadır. Ancak uygula- ma maliyeti, e-tedarik’in büyük ölçekli yönlendiricisi olarak EVD’nin kullanımının yaygınlığında önemli bir engeldir (Presutti, 2003).

İşletmeler, EVD ile bir veya daha fazla düzeyde değişim yaparak bilişim sistemlerini işletmelerin faaliyetleriyle bütünleştirmektedirler. İşletmeler stok düzeylerini izlemede kuracakları bilişim teknolojileri temelli sistemler ile stok düzeylerini sürekli izleyebilmekte, ihtiyaç duyulan stok gereksinimleri EVD sistemi vasıtasıyla otomatik olarak

izlenebilmesini ve tam zamanında teslimatın yapılabilmesini de ola- naklı kılmaktadır (Yüksel, 2002:273).

İş yaşamı içerisinde zamanla olgunlaşan, daha gerçekçi temellere ve ihtiyaçlara dayanan bilişim teknolojilerinin, bugün artık işletmelere önemli getiriler sağladığı, para kazandırdığı ve vaat edilen verimlilik seviyelerine ulaşmalarını sağladığı görülmekte olup, tedarik süreçleri- nin otomasyonunu amaçlayan, internet aracılığıyla TZY uygulamaları da bu sürece katkı sağlayan önemli uygulamalardan birisidir. İnternet, genel kullanıma açık yapısı, katma değerli ağlara göre düşük maliyeti, özel kurallar gerektirmeyen kullanımı ve dünya çapında erişim yete- neğiyle işletmeler arası elektronik işlemlerin yayılmasında stratejik bir rol oynamaktadır. Bu noktada işletmelerin tedarik faaliyetlerinde in- ternetten yararlanmasının temel iki nedeni olduğu söylenebilir. Bun- lardan ilki, internetin doğasından kaynaklanan özellikleri sayesinde diğer bilişim sistemlerine göre düşük kurulum ve uygulama maliyeti ve özellikle düşük değişim maliyetidir. Diğeri ise, internetin çevreyi yüksek düzeyde etkileme gücü nedeniyle yeni işbirlikçi ilişkilerden doğacak fırsatları daha etkili geliştirmesidir (Manthou vd., 2004).

İşletmeler, ürünlerine ve kendilerine ilişkin bilgileri hazırlamış ol- dukları web sayfalarıyla ilgili taraflara iletebilmektedir. Müşterilerin de internet aracılığıyla bir ürün için siparişte bulunma olanakları çok daha kolay hale gelmektedir. İnternet sayesinde müşterilerin sipariş bilgilerinin de işletmeye direkt olarak iletilebildiğinden müşterilerin istekleri hızlı bir biçimde karşılanabilmektedir. Bu bağlamda internet, bilgi kaynağı, iletişim aracı ve ürünler ve hizmetler için dağıtım kanalı olmak üzere farklı kullanım alanlarını beraberinde getirmektedir. İş- letmeler tedarik zincirinin bütünleştirilmesinde de internetten yarala- nabilmektedirler. Bu şekilde işletmelerde etkinliğin artırılması olanak- lı hale gelecek ve önemli bir rekabet üstünlüğü sağlanabilecektir. Et- kin olarak organize edilen dağıtım sistemlerine sahip olan işletmeler, tedarik zincirinin yönetiminde internetten yararlanmaları sonucunda rekabet avantajı kazanılmasında önemli fırsatlara sahip olacaklardır (Yüksel, 2002:275).

EVD, e-tedarik ve internet uygulamaları tedarik zinciri performansı- nı artırıcı etkiler yapan önemli teknolojiler olmakla birlikte, bu teknolo- jiler dışında da tedarik zinciri performansına etki eden bilişim teknoloji- si uygulamaları bulunmaktadır. Bu uygulamalar ve uygulamalara ilişkin değerlendirmeler ise aşağıda Tablo 10’daki gibi yapılabilir.

Bilişim teknolojileri bilginin toplanması, işlenmesi ve dağıtılma- sındaki üstünlükleri sayesinde, birbirinden bağımsız tedarik zinciri unsurlarının entegrasyonunu kolaylaştırmakta, maliyet, zaman, kalite ve hizmet konularında işletme faaliyetlerini sürekli olarak iyileşmesi- ne katkı sağlayarak, belirtilen konularda tedarik zinciri performansının artırılmasına olumlu katkılar sağlamaktadır. Özellikle ağ teknolojisin- deki gelişmeler ticari işlerin yürütülmesinde köklü değişikliklere ne- den olmakta, işletmelere pazarlarını genişletme, mamullerini ve hiz- metlerini sunma, süreçlerinin verimliliğini artırma, müşteri kazanımı ve müşterinin elde tutulması konularında yeni yöntemler sunarak teda- rik zinciri performansını artırmaktadır (Papazoğlu ve Tsalgatidou, 2000).

Alıcı tedarikçi ilişkilerinin yeniden şekillendirilmesine, temel iş süreçlerinin geliştirilmesine, yeni grup ve pazarlara erişilmesine ola- nak tanıyan yapısı ile bilişim teknolojileri, işletmelerin rekabetçi yete- neklerini geliştirmesine olanak sağlayarak tedarik zinciri performansı- nın artırılmasına önemli katkılar sağlamaktadır. EVD, internet, müşte- ri ilişkileri yönetimi, tedarik zinciri planlama sistemi, coğrafi bilişim sistemleri gibi bilişim teknolojileri, işletmelere dünya çapında alıcı ve tedarikçilere erişim sağlamanın yanında içsel süreçlerin yeniden tasa- rımına olanak verdiğinden rekabetçi olmak isteyen işletmeler için son yıllarda iş yapmanın en önemli yöntemlerinden biri haline gelmiştir (Mclyor vd., 2000). Bu bağlamda TZY’ de BT’nin maliyet, zaman, kalite ve hizmet konularında performans artırıcı bir etkiye sahip oldu- ğu söylenebilir.